Dünya Halleri: 33

Çocukluğumda izlediğim kovboy filmlerinde mutlaka gerilimli bir bataklık sahnesi olurdu. Kurban farkına varmadan girer; batmaya başladıkça can havliyle kurtulmaya çalışır fakat çırpındıkça daha da derine batardı. Ya da zombi / vampir filmlerinde “ölmüştür artık” diye ferahladığımız bölüm sonu canavarları hortlayıverip, gerekçesi meçhul hırslarıyla avını kovalamayı sürdürürdü.

Türkiye gündemini takip ederken (bazen de gündemin ta kendisi olurken) hep o sahneler gözümde canlanıyor.

Neyse ki zaman ve mekan bizden ibaret değil. Ne mutlu ki hala bizim dışımızdakine ulaşabiliyor; varlıklarından, çabalarından haberdar olabiliyor; başka bir dünyanın daha kötüsü ve iyisiyle hem mümkün hem de mevcut olduğunu anımsıyoruz.

Bu haftalık derleme için her gün yüzlerce haber, bülten, rapor ve video izleyip notlar çıkarıyorum. Bunun giderek benim için bir terapiye dönüştüğünü fark ettim. Farklı bir dünyanın, ona yönelik hayallerin, umutların ve çabaların DA olduğunu bilmenin verdiği türden bir huzur.

Bültenimizin abone sayısı 15 bine dayandı. Çok daha fazla kişi web üzerinden takip ediyor. Neredeyse hiçbirinizi tanımıyorum fakat orada olduğunuzu; bu ilgi, heyecan ve inancı paylaştığımızı bilmek çok yüreklendirici.

Başlayalım.

Meksika'daki uyuşturucu kartellerinin savaşında seviye drone ile bombalama seviyesine geldi. Michoacan eyaletinde yaşanan olayda uzaktan kumanda edilen drone'lar ile rakip kartelin üyelerine yönelik el yapımı patlayıcılarla saldırının videosu çete üyeleri tarafından basınla paylaşıldı.

Avrupa Ulaştırma Güvenliği Konseyi, araçlardaki acil durum otomatik frenleme teknolojisinin opsiyon değil mecburi olarak bulunması gerektiğini belirtti. Komisyona göre bu tedbir kazalardaki ölüm oranını yüzde 20’ye kadar azaltabilir.

Yeni nesil mürekkep püskürtmeli yazıcılar. kartuşlarında bulunan çipler sayesinde markasız ya da doldurulmuş kartuşları tespit ederek yazma işlemini engelleyebiliyor. Ancak son dönemde yaşanan çip sıkıntısı sebebiyle yeni kartuşlarına çip ekleyemeyen Canon, Almanya’daki kullanıcılarına bu korumayı alt ederek yazıcılarını kullanabilme imkanı sundu.

Tesla, merakla beklenen Cybertruck adlı kamyonetinin satışını 2023 yılına erteledi. Kararın ardında üretim kapasitesine yönelik engeller olduğu düşünülüyor.

Linux işletim sistemi kullanan akıllı telefonlar üreten Pine64 şirketi, PinePhone Pro modeliyle donanımını bir üst seviyeye güncelledi. 400 dolarlık cihaz, Rockchip tarafından üretilen 4 çekirdekli ve 1.5GHz hızında işlemciye, 4GB belleğe, 128GB kapasiteye ve 13MP arka, 5 MP ön kameraya sahip. PinePhone Pro yazılım olarak Manjaro Linux üstünde KDE / Plasma Mobile kullanıyor.

Heyecanla beklenen bir diğer ürün ise oyun platformu Steam'in el konsolu Steam Deck. Firma tarafından yapılan resmi açıklamada cihazın Şubat ayı sonunda satışa sunulacağı belirtildi.

Microsoft Warcraft, Diablo, Candy Crush gibi birçok popüler oyunun arkasındaki Activision Blizzard şirketini 68,7 milyar dolara satın aldığını açıkladı. 10 bin çalışana sahip şirket ile birleşim, Microsoft'u gelir bazında dünyanın en büyük üçüncü oyun şirketi haline getirdi.

Microsoft bu hafta ayrıca etanolden jet yakıtı üreten bir rafineri girişimine de 50 milyon dolar yatırım yaptı.

Windows, macOS ve Linux işletim sistemlerine uzaktan sızmayı sağlayan yeni bir güvenlik açığı keşfedildi. Yürütülen araştırmalarda SysJoker adı verilen arka kapının 2021 yılının ikinci yarısında hacker'lar tarafından kullanıldığı ortaya çıktı.

Rusya ile arasında yıllardır süren gerilimin savaş sınırına dayandığı Ukrayna'da birçok bakanlığa bağlı site hacker'ların saldırısına uğrayarak kışkırtıcı mesajlarla donatıldı. Uzun süre hizmet dışı kalan siteler ile ilgili resmi inceleme sürüyor. Avrupa Birliği siber saldırılarla mücadelede Ukrayna'nın yanında olduklarını duyurdu.

Kuzey Kore devletine bağlı çalışan hacker grubunun 2021 yılında toplamda 400 milyon dolar gelir elde ettiği düşünülüyor. Birleşmiş Milletler raporuna göre ülkenin aynı yöntemle 2019-2020 arasında elde ettiği gelir 316 milyon dolar seviyesindeydi.

Bir grup hacker ABD'nin çeşitli şehirlerinde yer alan parkmetrelerin üstündeki QR kodları değiştirerek vatandaşların sahte bir siteye ödeme yapmasını sağladı. Olayın açığa çıkmasının ardından sahte site yayından kalktı. Soruşturma sürüyor.

Yılbaşında kullanıma sunulan ve iPhone’ların yeni işletim sistemindeki widget’ları platform olarak kullanan Locket adlı uygulama 2 milyondan fazla indirilerek rekor kırdı. Uygulama, arkadaşınızın ana ekranına seçtiğiniz bir fotoğrafı yerleştirmenizi sağlıyor.

Baby Shark adlı video, Youtube'da 10 milyar izlenme barajını aşan ilk içerik olarak tarihe geçti.

1992 yılında Second Life adlı platformla benzer ilk denemeyi yapan Philip Rosedale, Metaverse'ün gördüğü ilginin etkisinden heveslenerek yeni bir girişim için kolları sıvadı.

16 Şubat'ta devreye girecek “Ulusal İnternet Geçidi” adlı altyapı yazılımıyla Kamboçya'da internet aynen Çin'de olduğu gibi tamamen devlet kontrolü ve denetimi altına girecek. Yönetmelik kapsamında bütün hizmet sağlayıcıların uyum sağlamak zorunda olduğu yapıda ulusal güvenlik, milli gelir, sosyal düzen, ahlak, kültür ve geleneklere aykırı her tür içerik ve bu içeriği üretenlerin raporlanarak engellenmesi mümkün hale geliyor.

Ülkede temsilcilik açmayı kabul etmesinin ardından Twitter Nijerya'da yeniden hizmet vermeye başladı. Nijerya yönetimi Haziran 2021'de hizmeti askıya almıştı.

E-ticaret devi Amazon, Avrupa Birliği'nden ayrılmasının ardından komisyon oranının yüzde 0,3"ten yüzde 1,5 seviyesine çıkmasıyla Britanya'da VISA kartlarıyla alışveriş yaptırmayacağını açıklamıştı. Bu hafta yapılan yeni bir açıklamayla tarafların uzlaşmak üzere olduğunu ve süreçlerin eskisi gibi devam edeceği söylendi. Amazon'un 2020'de yüzde 50 büyüdüğü Britanya'da 21 milyon Prime üyesi bulunuyor.

ABD / Yale Üniversitesi mühendisleri, Covid-19 hastalığına yol açan SARS-CoV-2 virüsüne maruz kaldığınızda uyaran bir giyilebilir cihaz üretti. Havadaki partikülleri analiz eden “Fresh Air Clip” adlı cihaz, düşük maliyeti sayesinde bireysel kullanım için de son derece uygun.

Apple, reçetenize göre numarası değişebilen bir akıllı gözlük patenti için başvuru yaptı. Böyece gözü bozuk olanların da sanal ve artırılmış gerçeklik hizmetlerinden faydalanabilmesi kolaylaşacak.

Japonya / Osaka Üniversitesi'nden bir grup bilimci, dünyanın en özel eti olarak tanınan Wagyu bifteğini laboratuar ortamında üretmeyi başardı. “Kültür eti” olarak da anılan laboratuar etlerindeki en zor süreç yağ dokusunun üretimi. Mermer benzeri bir yağ dağılıma sahip Wagyu eti bu açıdan büyük bir aşama olarak kabul ediliyor.

Alman bilimcilerin RV Polarstern araştırma buzkıranıyla yürüttüğü çalışmalarda 60 milyon yumurtaya evsahipliği yapan, dünyanın en büyük balık üreme noktası keşfedildi. Antartika'daki Weddell Denizi dibindeki noktanın her biri bin 700 yumurta taşıyan, sürünün yetişkin balıkları tarafından korunan 240 kilometrekarelik bir sistemi bulunuyor.

ABD / Berkeley Laboratuvarı'nda çalışan Dark Energy Spectroscopic Instrument (DESI) verilerinin derlemesiyle evrenin şimdiye kadarki en kapsamlı haritası çıkarıldı. Henüz yüzde 10'u görselleştirilebilen verilerin tamamlanmasının 5 yıl sürmesi bekleniyor.

Kanada / Ottawa Hastanesi kapsamında yürütülen bir çalışmada henüz bilinmeyen bir sebepten ötürü uzayda zaman geçirenlerin bir tür Uzay Anemisi yaşayarak kanlarında yüzde 10 oranında sıvı ve kırmızı kan hücresi kaybettiği ortaya çıktı. Araştırma Uluslararası Uzay İstasyonu'nda 6 ay görev alan 14 astronot üstünde yürütüldü. (Ek Bilgi: Önceki çalışmalarda da uzay görevlerinin kemik yoğunluğuna da yol açtığı tespit edilmişti.)

Çin, düşük yerçekimli Ay ortamını simüle edebilmek adına manyetik alan temelli bir “yapay Ay” inşa ediyor.

Merkeziyetsiz otonom organizasyon (DAO) olarak hizmet veren CityDAO adlı topluluk, ABD'nin Wyoming eyaletinde 16 hektar arazide kuracağı “kripto para şehri” için topladığı fonları hacker'lara kaptırdı. Yaklaşık 100 bin dolarlık zarara yol açan olay DAO yapısını bir kere daha sorgulamaya açtı.

Çin, NFT alışverişini (tahmin edileceği üzere) devlet denetiminde yürütecek özel bir blokzincir altyapısı üzerinde çalışmaya başladıklarını duyurdu. 20 çözüm ortağıyla birlikte geliştirilen ve ay sonunda hizmete geçmesi hedeflenen sistem sadece ülkenin resmi (itibari) para birimi Yuan ile çalışacak.

Karayiplerdeki ada ülkesi Puerto Rico, kripto para yatırımlarından servet edinenlerin yeni cazibe merkezine dönüştü. Vergisiz yatırım avantajı sebebiyle 2012'de başlayan akın yüzünden emlak fiyatları üçe katlandı. “Kripto sömürge güçleri” olarak adlandırılan kitle, yerel halk arasında çeşitli tartışma ve gerilimlere de sebep oluyor.

İspanya hükümeti kripto varlıklara yönelik reklamlarını ve yüksek takipçili sosyal medya kullanıcılarının tanıtımlarını denetim altına alacak bir düzenlemeyi hayata geçirdi. Bu kapsamda 100 binden fazla kişiyi hedefleyecek her tür kripto varlık ürün ve hizmetinin reklam kampanyası 10 gün önceden ilgili kurumun denetimine sunularak onay almak zorunda kalacak.

Kosova hükümetinin kripto para üretimini yasaklamasının ardından ülkedeki madenciler (kripto para üreticileri) teçhizatlarını satma telaşına düştü. Bir dönem karaborsaya düşen grafik işlemci ve kartları ülkenin yerel forumlarında dip fiyatlarla alıcı arıyor.

Stanford Üniversitesi mezunu Biyolog Ernesto Lujan tarafından kurulan dNovo adlı girişim, özellikle erkeklerin en kadim dertlerinden kellik konusuna hayli ilginç bir çözüm geliştirmek için çalışıyor. Tekniğin temelini laboratuvar ortamında ya da hayvanlar üzerinde üretilen insan saç hücrelerini hastalara nakletmek yer alıyor. “Saç ekimi” tekniğinin “saç hücresi ekimi” şekli olarak da düşünülebilir. Kök hücre temelli yöntem fareler üzerinde olumlu sonuçlar verdiyse de önünde daha uzun bir süreç bulunuyor.

ABD / Michigan Üniversitesi'nden Işın Çakır, obez fareler üstünde yürüttüğü bir deneyde yağ hücrelerinin leptin hassasiyetini dönüştürebilen bir enzim keşfetti. Yağ hücreleri tarafından üretilen leptin hormonu normalde iştahımızı kontrol ediyor. Obezlerde beyin ile hücreler arasındaki bağ bozulduğu için doyma hissi de aksıyor. Söz konusu deneyde yağ hücrelerindeki HDAC6 adlı enzimin dengelenmesiyle sadece bir haftada fazla yağlarda yüzde 25 azalma gözlendi.

İnsan genomunu sadece 5 saat 2 dakikada dizileyerek dünyanın en hızlı DNA dizileme (sequencing) tekniği konusunda Guinness Rekorlar Kitabı'na giren Stanford Üniversitesi, 14 saat içinde bireyleri genetik hastalıklara karşı tarayan bir çözüm geliştirdi.

Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda hiç değişmeyen meraklardan birine, “geleceğin mesleklerini yaratan trendler” konusuna baktım. Bugünün krizlerinden ve fırsatlarından beslenen yeni alanlar olarak da okuyabilirsiniz.

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️