Dünya Halleri: 38

Tarihçi / Yazar Yuval Noah Harari ile gerçekleştirdiğim söyleşilerden birinde şöyle diyordu: “Savaşın anlamsızlığını ve faydasızlığını artık öğrendik. Bugün savaşla fethedilemeyecek değerlerimiz var. Örneğin bir ordu Silikon Vadisi'ni ele geçirdiğinde onun hangi kıymetine sahip olabilir?”

Haklıydı.

1 haftadır vaktimin neredeyse tamamını Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini -hayret ve dehşetle- takip ederek geçiriyorum. Eski belgeselleri izliyor, blogları tarıyor, tartışma programlarını izliyor, kütüphanemde fikir verebilecek kaynakları tarıyorum.

Ortadoğu, Orta Asya ve Afrika coğrafyasının rutini haline gelen savaş, uygarlığın ve demokrasinin beşiği kabul edilen Avrupa'da yaşanınca daha da sorgulanır hale geliyor elbette.

Böylece hatırladık ki 21. yüzyılda dahi coğrafya hala savaşmak için varmış. Her gün milyarlarca insanın bir ucundan tutup doğrultmaya çalıştığı bu düzen, birkaç liderin keyfiyle yerle bir olabilecek kadar kırılganmış.

Dünyanın halleri bu açıdan bakınca hiç umut vermiyor ancak biz yıkanları değil de yapanları, taş üstüne taş koyanları ve yarınların daha yaşanılası olma ihtimalini mümkün kılanları takip etmeye devam edeceğiz.

Portekiz'den demir alan Felicity Ace adlı yük gemisi, geçtiğimiz hafta toplam 438 milyon dolar değerindeki yüküyle birlikte açık denizde alev almıştı. İçinde Volkswagen Grubu'na ait Volkswagen, Porsche, Audi, Bentley ve Lamborghini markalı 4 binden fazla araç da bulunan gemideki yangın, elektrikli araçların lityum pilleri yüzünden hala söndürülebilmiş değil. Sigorta uzmanları bu yangının VW Grubu'na en az 155 milyon dolar zarar verdiğini bildirdi.

Disney, eğlence parklarındaki hayatı terk etmek istemeyenler için içinde “yaşayabilecekleri” mahalleler inşa edecek. Cotino adını taşıyacak ilk yaşam alanı projesi, şirketin Kurucusu Walt Disney'in de bir süre yaşadığı yaşadığı California eyaletindeki Rancho Mirage şehrinde yükselecek.

Britanya sosyal medya camiasının popüler isimlerinden Ali Ayad tarafından kurulan Madbird adlı tasarım ajansının internet sitesinde yer verdiği müşteri ve çalışanlarının tamamına yakınının sahte olduğu ortaya çıktı. Sitede yer alan şirket merkezi ilgisiz bir eve ait. Kurucu Ortak olarak görünen kişininse olaydan haberi bile olmayan Praglı bir kovan üreticisi olduğu anlaşıldı. Ali Ayad'ın en büyük mağduru gerçek bir şirkette çalıştığını sanarak ödenmeyen maaşlarının umuduyla yaşayan bir avuç çalışanı oldu.

Güney Kore, özellikle Covid-19 pandemisi sürecinde yaygınlaşan otonom kurye robotlarının 2023 yılında sokak ve caddelerde hizmet vermesine izin vereceğini açıkladı.

Google, Flex adlı bütün PC ve Mac cihazlarda çalışabilecek bir Chrome OS sürümütanıttı. Google hizmetlerini temel alan İşletim sistemini mevcut cihazınıza ek olarak kurabileceğiniz gibi bir USB belleğe yükleyerek taktığınız her cihazda da kullanabileceksiniz.

2021 yılında ABD'de Kongre'ye saldırıya kadar giden ayaklanmaların merkezinde aşırı sağcı Qanon hareketi olduğu Amerikan yetkililer tarafından biliniyor ancak arkasındaki isimlere ulaşılamıyor(du). Metinler üzerinde yapay zeka destekli çalışmalarıyla bilinen İsviçreli girişim OrphAnalytics, hareketin aktif olduğu 8kun (8chan) adlı forumdaki paylaşımları sosyal medyadaki paylaşımlarla karşılaştırarak Q lakaplı gizemli liderin kimliğini açığa çıkardı. Stylometry adlı teknikle yapılan ve yüzde 93 tutarlılık oranına sahip rapora göre Qanon hareketinin arkasındaki isim ya Güney Afrikalı Yazılımcı Paul Furber ya da ABD'li Milletvekili adayı Ron Watkins. Her iki isim de iddiayı reddetti. (Ek Bilgi: 2013 yılında OrphAnalytics şirketinin yapay zekası aynı teknikle “Cuckoo’s Calling” adlı romanıyla ses getiren gizemli Yazar Robert Galbraith'ın gerçekte Harry Potter serisinin yazarı J.K. Rowling olduğunu ortaya çıkarmıştı.)

Birçok sosyal ağdaki hesapları dondurulan eski ABD Başkanı Donald Trump, kendisine ait “Truth Social” adını taşıyan sosyal medya uygulamasını hizmete sundu. Kayıt olmak isteyen bazı kullanıcılar gelen aşırı talepten ötürü sıraya alındıklarına yönelik bir mesajla karşılaştı.

Chainalysis şirketinin raporuna göre kriptoladığı bilgisayar sistemlerini açacak şifre için fidye talep eden virüslerden elde edilen gelirin yüzde 74'ü Rus hacker'lara gidiyor.

Apple'ın ardından Google da (dünyanın en çok kullanılan işletim sistemi) Android'de mahremiyet konusunda kullanıcılara daha fazla kontrol vermeye başlayacak. Şirket tarafından yapılan açıklamada yeni sürümle birlikte kullanıcılar hangi uygulamaların ne şekilde kendilerini takip edebileceğini kontrol edebilecek. (Ek Bilgi: Bu karardan en ağır yarayı alacak taraf, takip teknolojisiyle hedefli reklam satarak gelir elde eden Facebook olacak. Geçişin 2 yıla yayılması bekleniyor.)

Meta (Facebook) Küresel İlişkilerden Sorumlu Başkan Yardımcılığı görevine Britanya'nın eski Başbakan Yardımcısı Nick Clegg‘i getirdi. Clegg şirketin kararlarının uluslararası çaptaki kamu ilişkilerini yürütecek.

Şirketlerin en çok sevdiği sıfat olan “ilk” sözcüğünü kullandırma fırsatı sunduğundan olacak, metaverse platformu her hafta bir dizi “düşündürücü” hamleyle kendine yer buluyor. Bu kategoriden bu haftaki gelişme, ünlü yatırım bankası JPMorgan Chase'in metaverse'te şube açacak ilk banka olacağı duyurusu oldu.

Sony, son dönemin en hızlı yükselen aksesuarlarından kulaklık pazarına yenilikçi bir ürün sundu. LinkBuds adlı kulaklığın en önemli özelliği etraftaki sesleri yalıtırken seçici davranması. Bulunduğunuz ortamda duymanız gereken sesler ile dip gürültüsünü ayırabilen LinkBuds, dairesel bir tasarıma ve 200 dolar fiyata sahip.

Güncel bir mesele değil ama bu kulaklık konusunun önemine yönelik bir bilgi araya sıkıştırmış olayım. Apple'ın sadece Airpods adlı kulaklıklarıyla elde ettiği gelir, teknoloji devi NVIDIA'nın toplam gelirinden fazla. İşlemci üreticisi AMD'ninse iki katı!

ABD / New York eyaleti trafik gözetimi yapan kameralara mikrofon da ekleyecek. Çevre Koruma Kurumu'na bağlı çalışacak sistem öncelikli olarak “gürültülü egzost” takılı araçları otomatik tespit ederek 150 ile 1.000 dolar arası para cezası yazacak.

Toplam miktarı bilinmemekle birlikte, 4 farklı kıtadaki gizli kasalarda sakladıkları Bitcoin servetleri yüzünden “Bitcoin Ailesi” olarak adlandırılan Hollanda vatandaşı aile son 5 yılda 40 ülkede yaşadı. Bu seyahatin sebebi, vergiden kaçınarak yaşanabilecek en güzel ülkeyi bulmaktı. Aradıkları yanıtı bu hafta bulan aile, kripto varlıklardan gelir vergisi almayan tek Avrupa ülkesi Portekiz‘e demir attı.

Geçtiğimiz Cumartesi günü yaşanan saldırıda NFT alanındaki lider pazaryeri OpenSea'nin 32 kullanıcısına ait 254 eseri hesaplarından çalındı. 3 saat içinde tamamlanan hırsızlıkta el değiştiren varlıkların 1,7 milyon dolar değerinde olduğu belirtildi. Güvenlik açığının birçok NFT işleminin akıllı kontratlarından kullanılan açık kaynaklı Wyvern Protokolü tabanlı olduğu düşünülüyor.

ABD, Rusya, Japonya, Avrupa ve Kanada uzay ajanslarının ortak çalışmasıyla hayata geçirilen ve 23 yıl önce; 1998 yılında yörüngedeki görevine başlayan Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) 2030 yılında emekliye ayrılacak. Geniş bir kitle, insanlığın uzaydaki bu ilk evinin tarihi özelliklerinden dolayı bir müzede sergilenmesini istiyor. Ancak NASA bunun teknik olarak hem zor hem de çok yüksek maliyetli olacağı gerekçesiyle Pasifik Okyanusu'nun “Point Nemo” olarak belirlenen ıssız bir noktasına çakılmasını planlıyor. (Bu karar da muhtemelen yeni bir derin deniz define avı ve turizmini tetikleyecek.)

Britanya merkezli ve özel sermayeli uzay girişimi Virgin Galactic, sıradaki ticari uzay seferi için biletleri satışa sundu. 90 dakika sürecek ve yıl sonunda gerçekleşecek yolculuğun bedeli 450 bin dolar olarak belirlendi. Heveslilerin 150 bin doları şimdiden yatırması gerekiyor.

mRNA tabanlı Covid-19 aşılarıyla bilinen Moderna şirketi, uçuk, suçiçeği ve kansere yönelik 3 yeni mRNA aşısı geliştirdiğini duyurdu.

Göbek kordonu kanından elde edilen kök hücre nakliyle gerçekleştirilen yeni bir tedavi metodu sonucu bir kadın HIV sebepli AIDS hastalığından kurtuldu. Böylece tedaviyle AIDS'i yenen kişi sayısı 3'e yükseldi. (Ek Bilgi: Bu tedaviyle 2008 yılında hastalığı yenen Timothy Ray Brown adlı ilk hasta, 12 yıl sonra 2020 yılında kanserden hayatını kaybetmişti.)

ABD / Louisville Üniversitesi'nde beyin dalgaları EEG cihazıyla takip edilen 87 yaşındaki bir epilepsi hastası gözlem sırasında kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti. 15 dakikalık süreci tesadüfen kaydeden ekip kalbin durmasına denk gelen 30 saniyedeki beyin dalgalarında gama salınımı denen bir hareketlenme tespit etti. Grubunun lideri Dr. Ajmal Zemmar, normalde meditasyon, rüya ve hatırlama anında gerçekleşen bu türden salınımın “ölmeden önce hayatın film şeridi gibi göz önünden geçmesi” şeklinde kayıtlara geçen kimi beyanlara açıklama getirebileceğini düşünüyor.

Avustralya / Griffith Üniversitesi kapsamında yürütülen bir araştırmada burun kanalına yerleşen C. pneumoniae adlı bir bakterinin solunum yolu sinirleri üstünden beyne ulaşarak Alzheimer hastalığını tetiklediği keşfedildi. Fareler üstünde yürütülen deneyde bakteri 72 saat içinde ön beynin koku odaklı bölgesine ulaşarak birkaç gün içinde hastalığa yol açan plakların oluşumunu başlatıyor.

Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda internet erişiminin yaygınlaştırılma çabalarını derledim. Yeraltından uzay boşluğuna kadar hummalı bir çaba, 39 yıl geçmesine rağmen hala dijital alemden kopuk kalan milyarlarca insanı kapsama alanına almaya çalışıyor. Metaverse muhabbetlerine kulak verirken işin bu kısmını da unutmayın. (Gerçi evinde tuvaleti olmayanların sayısı daha çok, o da ayrı bir konu.)

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️