Dünya Halleri: 39

Kapkaranlık günler…

21. yüzyılda, Avrupa'nın göbeğinde işgal ile başlayan bir savaşın sıcaklığında başka bir şeyden bahsetmek zor. Ne var ki bu durum dahi bültenimizde kendine sıkça yer bulan teknolojilerin önemini bir kere daha hatırlattı. Daha da önemlisi iklim krizi başlığı altında sürekli gündeme gelen yenilenebilir enerji kaynakları ve yeni nesil tarım / hayvancılık gibi konuların ne kadar hayati olduğunu gösterdi.

Birbirine bağlı ve bağımlı dünyanın kırılganlığını ürpertici gelişmeler ışığında tecrübe ediyoruz. Türkiye olarak bu tablodan (da) en ağır yarayı almak, acımızı katmerliyor.

Çocukken bize okulda kendi kendine yeten birkaç ülkeden biri olduğumuz öğretilir, sınavlarda soru olarak çıkardı. Benim çocuklarım haberlerde ayçiçeği kuyruklarındaki yağmaları, rekor kıran karnabahar - maydanoz fiyatlarını takip ediyor. Tarihin en bereketli diyarı Anadolu, kıtlık ile yüzleşmeye hazırlanıyor. Süreci hızlandırmak için olacak; “ölmez ağaç” diye bilinen zeytin ağaçlarının madencilik için kesilmesinin de önü açıldı.

Kendimize yaptığımız bütün bu kötülüklerin yaralarını ancak akılcı dünyanın düzenine ve gereklerine uyum sağlayarak sarabileceğiz.

O zaman başlayalım.

Brezilyalı Dijital Sanatçı Hidreley Diao, geliştirdiği yapay zeka algoritmasıyla tarihi figürleri, portrelerinden yola çıkarak günümüze uyarlıyor. Sonuçlar düşündürücü.

2005'ten beri her yıl yeni bir Call of Duty bölümü yayınlayan oyun stüdyosu Activision, 2022'i pas geçeceklerini açıkladı. İlk olarak 2003 yılında piyasaya sürülen Call of Duty şu ana kadar 400 milyondan fazla satışa imza attı. Yeni seri için hedeflenen tarih, 2023 yazı. (Ek Bilgi: Activison, geçtiğimiz ay Microsoft tarafından 69 milyar dolara satın alınmıştı. Şirket temsilcileri alınan kararın bu satışla bağlantılı olmadığını belirtti.)

Doksanlı yılların arzu nesnesi BlackBerry telefonunu yeniden üretmek için heveslenen son kale de bu hafta yıkıldı. 5G uyumlu bir model üzerinde çalışan OnwardMobility şirketi geliştirme çalışmalarını durdurduklarını ve şirketi kapatma sürecine girdiklerini açıkladı.

iOS 15.4 sürümüyle birlikte Apple mobil cihazlarının yapay zekası Siri “cinsiyetsiz ses” ile de konuşabilecek. Şimdiye kadar birkaç farklı erkek ve kadın sesiyle kullanılabilen hizmet, (adı paylaşılmayan bir LGBTQ+ birey tarafından seslendirilen) yeni bir seçeneğe kavuştu.

Apple'ın son patent başvurularından biri, yakın gelecekte gündeme gelebilecek yeni bir bilgisayar kategorisine yönelik ipuçları içeriyor. Sadece ekrandan ibaret iMac ile aynı mantığa sahip yeni tasarım, bu sefer bilgisayarı klavye içine sığdırıyor.

Yeni Zelanda'da 15 kişinin hayatını kaybettiği volkanik püskürmenin altyapıya hasar vermesi sebebiyle internetten kopan Tonga bölgesi, 5 haftalık kesintinin ardından yeniden bağlandı.

Meta (Facebook) CEO'su Mark Zuckerberg, kullanıcıların sadece tarifini vererek inşa edebileceği sanal evrenler üstünde çalıştıklarını duyurdu. “Builder Bot” adlı uygulama dijital sanat eseri “üretiminde” de kullanılabilecek. Şirketin bir diğer hazırlığı evrensel tercüme üzerine. Bu uygulama sayesinde farklı dillerde konuşan (ve yazışan) kullanıcılar herhangi bir aracıya ihtiyaç duymadan kendi dilinde iletişim kurabilecek.

“Tesla Arcade” adlı projeyle araçlarında bulunan dev ekranda oyun oynanmasını mümkün kılan Tesla, aynı kapsamda Steam oyunlarının da desteklenmesi için çalışıyor. Bu konuda ABD'nin Seattle ve Austin şehirlerinde iki ayrı ekip kurulmuş durumda.

Kraft-Heinz ve NotCo şirketleri, bitki / sebze tabanlı alternatif gıdalar üretmek için ortaklığa gittiklerini açıkladı. NotCo, kendi yapay zeka uygulamasıyla reçete geliştirirken Kraft-Heinz yüksek miktarda üretimi gerçekleştirecek. Öncelikli hedef alternatif sütler.

Alternatif gıdalar konusunda çalışan bir diğer şirket ABD / San Francisco merkezli IndieBio. Şu ana kadar domuz yağı yerine geçecek vegan yağ ve nohuttan elde ettiği proteinle tavuk budu üreten IndieBio 7 kişilik bir ekip ile 10 ay çalışarak laboratuarında ürettiği kültür kakao bitkilerinden çikolata üretmeyi de başardı.

Tarımda verimi artırmak, su ihtiyacını azaltmak ve zararlılara karşı direnç oluşturmak için tercih edilen yöntemlerden biri, genetiği değiştirilmiş tohumlar. Ancak üretim maliyeti sebebiyle bazen o da bir seçenek oluşturmuyor. Japonya'da sürdürülebilir bilim adına çalışan RIKEN Enstitüsü, genetik tarıma yönelik tohumsuz bir yöntem geliştirildi. Hücreye nüfuz edebilen peptitleri sıvılaştırarak ekinlere püskürtmeyi temel alan teknikle bitkilerin yapısının değiştirilebilmesi mümkün hale geliyor.

Britanya / Aston Üniversitesi, bakterileri öldürme konusunda mevcut emsallerine göre 100 kat daha etkili yeni nesil bir cam alaşımı geliştirdi. “Bioaktif cam” adını verdikleri materyal, tıbbi protezler, hastane yüzeyleri ve yara bantları başta olmak üzere geniş bir potansiyel kullanım alanına sahip. Tekniğin temelini farklı kombinasyonlarda iki metal oksidin karışımı, iki zehirli bakteri ve bir tür kültür mantarı bileşkesi oluşturuyor.

İsveç / Linköping Üniversitesi, geliştirdiği yapay nöron ve sinapsları biyolojik emsalleriyle entegre edip işlerlik kazandırmayı başardı. Deneme için kullanılan sinekkapan cinsten Venus bitkisi, uzaktan kumandayla açılıp kapatılabildi. Araştırma ekibinin iddiasına göre bu sistem her tür hayvan; hatta insanlara da aynı şekilde uygulanabilir.

İnternet tabanlı müzik hizmeti Spotify, aracındaki müzik sistemiyle entegre çalışacak “Car Thing” adlı bir cihaz tanıttı. 90 dolara satılacak donanım aracınızdan alacağı 12V elektrikle çalışıyor. 4 inç dokunmatik ekrana sahip Car Thing, AUX, USB ya da Bluetooth üstünden mevcut sisteme bağlanıyor.

Avrupalı uçak üreticisi Airbus, “ZEROe Demonstrator” adını verdiği projede CFM International şirketiyle birlikte hidrojen yakıt kullanan turbojet motoru geliştirmek için kolları sıvadı. Amaç, havacılık sektörünün en büyük derdine dönüşen karbon salımını 2035 yılında dek sıfırlamak.

Japonya, 2040 yılına dek kendi ülkesine kayıtlı kargo gemilerinin en az yarısını otonom hale getirtmeyi hedefliyor. Ülkenin mevcut filosunun yarısı 50 yaşını aşmış gemilerden oluşuyor.

NFT pazaryeri OpenSea sitesinde “Domestically made conscience” başlığıyla satışa sunulan basit çizgilerden oluşan bin parçalık avatar setinin tamamı birkaç saat içinde satıldı. Açıklamasında sadece Çinlilere özel olduğu belirtilen esrede “parayı toplayıp kaçacağız” şeklinde açık bir ibare de yer aldı. Her biri 0,01 ether (yaklaşık 27 dolar) bedelle satılan eserler devam eden saatlerde 537 bin dolar değerinde ikincil satışa imza attı.

Diğer yandan geçtiğimiz günlerde bir güvenlik açığı sebebiyle yaşanan ve birçok üyesinin eserlerinin çalınmasına sahne olan OpenSea'nin kullanım oranı yüzde 19 düştü.

Ay'a gerçekleştirilen ilk inişin 50. yıldönümünü anma kapsamına sanat da dahil oldu. Britanya merkezli Spacebit ve ABD merkezli Astrobotic Technology adlı uzay şirketleri, Dubai'de yaşayan Britanyalı Ressam Sacha Jafri'nin bir eserini Ay'a taşıyacak. “We Rise Together – with the Light of the Moon” (Ay'ın Işığı ile Birlikte Yükseliyoruz) başlıklı eser maruz kalacağı zorlu şartlar sebebiyle uzay araçlarında kullanılan alüminyumdan mamul bir tuvale ve altından çerçeveye sahip olacak.

Sir unvanlı Britanyalı Girişimci Richard Branson tarafından hayata geçirilen uzay seyahat şirketi Virgin Galactic mali açıdan epey zorlu bir dönemden geçiyor. Bu hafta paylaşılan mali rapora göre 2 yıl önce kurulan şirketin toplam zararı 1 milyar doları geride bırakmış durumda.

ABD / Austin Üniversitesi'nde bir araştırma ekibi antibiyotiklere karşı direnç kazanan öldürücü bir bakterinin protein yapısına müdahale ederek direncini kırmayı başardı. Böylece hastalıklarla (yenisini geliştirmek zorunda kalmadan) mevcut antibiyotikler yardımıyla mücadele mümkün olacak. (Ek Bilgi: Bu tür çözümler geliştirilemediği taktirde antibiyotiklere direnç kazanmış bakteriler 2050'li yıllarda senede 10 milyon kişinin ölümüne sebep olacak.)

Suudi Arabistan / Kral Abdullah Üniversitesi insan gözüyle aynı tekniği kullanarak ışığı tespit edebilen hatta elyazısını tanıyabilen yapay göz geliştirdi. Cihaz, görme yeteneğini ışığı yüksek verimle emme kapasiteli ve bu sebeple yeni nesil güneş panellerinde de sıkça kullanılan perovskit kristallerini temel alıyor.

Hollanda / Eindhoven Teknoloji Üniversitesi, uyku apnesine özel bir bileklik geliştirdi. Aynen akıllı saatlerdeki gibi bu ürün de bileğe yansıttığı yeşil LED ışıkla kan akışını ve nabzı takip ediyor. Ardından bu verileri geliştirilen özel algoritmaya uyarlıyor. Elde edilen sonuçlar uyku kliniklerindeki özel cihazlar kadar tutarlı.

Çin / Zhejiang Üniversitesi tarafından geliştirilen “elektronik burun”, gaz kromatografisi yöntemiyle insan burnuna benzer şekilde kokuları ayırd edebiliyor. İşe yaradığı alanlardan biri de Parkinson hastalığının erken teşhisi. Deri altı yağ bezelerinin normalden fazla çalışması sebebiyle Parkinson hastalarının cildi normalden fazla yağlanıyor. İnsan burnunun ayırt edemediği bu kokuyu e-burun ile inceleyen araştırma ekibi, hastalığı yüzde 79,2 isabetle tespit edebildi.

Enerji alımını azaltmanın uzun vadeli etkilerini inceleyen ilk kontrollü araştırma bir anlamda malumun ilamını yaptı: daha uzun yaşamın sırrı, daha az yemek. CALERIE adlı çalışmanın sonucuna göre 2 yıl boyunca günlük kaloriyi yüzde 14 oranında azaltmak dahi yaşlanmayı yavaşlatıyor.

Britanya 75 yaş ve üstündekiler için 4. doz Covid-19 aşısını gündeme aldı.

ABD Savunma Bakanlığı Pentagon, üstünde 2 yıldır çalıştığı erken dönem Covid-19 teşhisinde sona yaklaştı. Akıllı saat gibi bileğe takılan bir cihazı temel alan çözüm vücut işlevlerini takip ederek hastalığa yönelik ön belirtileri tespit ettiğinde uyarı yaparak teste yönlendiriyor. Çözümü Philips'in sağlık şirketi Philips Healthcare geliştiriyor.

Bu haftaki Oksijen gazetesi sayfamda Rusya-Ukrayna savaşı üzerine hafta boyu okuduğum yüzlerce gelişmeyi derledim. Teknoloji sayesinde her anlamda kendine has olay ve gelişmelere sahne olan, TikTok çağının bu ilk savaşına yönelik tarihe bir not olduğunu düşünüyorum.

Sinema salonunda bir film izlemek bana hala çok uzak bir fantezi gibi geliyor. Ama gözüm kesseydi The Batman‘i kesinlikle izlemek isterdim.

Yoto Mini diye bir cihaza denk geldim. Walkman ile büyümüş biri olarak heyecanlandırdı. Çocukları telefondan birkaç sene daha uzak tutmak adına ilginç bir çözüm.

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️