Bu haftaki içeriğimiz epey yoğun. Karakter sınırını aşmamak adına sizi doğrudan gelişmelerle başbaşa bırakıyorum.

LEGO, “Geleceğe Dönüş” filmiyle milyonların hafızasına kazınan Delorean DMC-12 aracının setini piyasaya sürmeye hazırlanıyor. 1 Nisan'da satışa sunulacak set bin 872 parçadan oluşacak setin içinde Doc ve Marty McFly'ın minifigürleri de yer alacak. Setin içinde serinin üç bölümünde kullanılan üç farklı DMC-12 yer alacak.

Ukrayna'nın Mariupol şehrinde içinde 120 bilgisayar ve oyun konsolu donanımı ve 500'den fazla teknoloji sergisi barındıran bilişim müzesi Rus bombardımanında imha oldu.

Mısır'da ilk piramidin inşa edildiği Saqqara bölgesinde 4 bin yıllık 5 lahit keşfedildi. Bölgede Milattan Önce 2700-2200 yıllarına denk gelen Eski Krallık dönemine ait çok daha fazla sayıda mezar olduğu düşünülüyor.

Avrupa Birliği, Google ve Apple gibi küresel teknoloji devlerini “yola getirecek” anti-tekel düzenlemesi üzerinde anlaştı. Buna göre uygulamalar üçüncü partilerle birlikte ve uyumlu çalışmak zorunda kalacak ve cihazlarda ön-yüklü gelen uygulamalarda kullanıcılara seçim hakkı tanınacak.

Oyun şirketi Epic Games ve Microsoft xbox, önümüzdeki iki hafta boyunca tüm gelirini Ukrayna'daki savaş mağdurlarına bağışlayacağını açıkladı.

Oyun (yazılım) motoru üreticisi Unity, fotoğrafik gerçeklik seviyesinde insan modellemesi yapabilen yeni altyapısını Enemies adlı bir video klip eşliğinde tanıttı. 2 dakikalık video saç telinden ten kıvrımlarına kadar gerçeğe şu ana kadarki en yakın sonucu ekrana taşıyor.

Nvidia, iki boyutlu geleneksel fotoğrafları analiz ederek üç boyutlu evren yaratabilen bir teknoloji geliştirdi. NeRF (Neural Radiance Field / Nöral Işıma Alanı) temelli bu teknik sayesinde örneğin bir kişinin tek bir açıdan çekilmiş fotoğrafıyla üç boyutlu modellemesi çıkarılabiliyor. Buluşun otonom araçların kullanacağı 3D haritalar ve Metaverse benzeri sanal evrenler gibi pek çok alanda önemi büyük.

İnternetin en popüler dosya formatlarından GIF'in yaratıcısı Stephen Wilhite 74 yaşında Covid19 sebebiyle hayatını kaybetti.

İsrail'in en büyük yatırım şirketi OurCrowd, Birleşik Arap Emirlikleri'nde yapay zeka odaklı bir ARGE merkezi kuracağını açıkladı. 50 mühendisin çalışacağı merkez Abu Dhabi'de yer alacak. Anlaşma iki ülke arasında 1 trilyon dolara ulaşması hedeflenen ekonomik işbirliği kapsamında gerçekleştirildi.

Milyonlarca kullanıcıya sahip “node-ipc,” adlı bir uygulama geliştiren RIAEvangelist adlı kullanıcı yayınladığı güncellemeyle gelen iki modül yardımıyla Rus ve Belaruslu kullanıcıların dosyalarını manipüle etti. Ukrayna'ya destek verme amacıyla başlattığı bu girişim ters teperek açık kaynak camiasının yoğun protestolarına sahne oldu.

Pegasus adlı cep telefonlarına uzaktan sızma yazılımı geliştiren İsrail merkezli NSO şirketinin Rusya'nın tepkisini çekmemek için talep etmesine rağmen 2014 yılında Ukrayna'ya yazılımını satmadığı ortaya çıktı.

Britanya'da yürütülen bir soruşturmanın sonucunda yönettiği siber saldırılarla 14 milyon doları aşan miktarda “gelir” elde eden Lapsus$ adlı siber suç örgütünün liderinin Oxford şehrinde yaşayan 16 yaşında otizmli bir genç olduğu ortaya çıktı. Microsoft başta olmak üzere birçok dijital hizmetin açıklarını kullanan, son olaraksa Nvidia şirketinin hack edilmesine karışan grubun mesajlaşma uygulaması Telegram'da 47 bin üyeli bir kanalı olduğu da belirlendi.

FBI tarafından yayımlanan bir raporda, son dönemde ağırlığını artıran fidye virüslerine rağmen deepfake tekniğini kullanan saldırıların da hatırı sayılır orandaki vakanın öznesi olduğu belirtildi. Sahte e-posta mesajlarıyla dolandırılan kurumların 2021 yılında sadece ABD'de sebep olduğu zarar 4,2 milyar dolara ulaştı. Hacker'ların toplam cirosu ise 6,9 milyar dolar olarak kayıtlara geçti.

Metaverse gündeminin çizgi üstü platformlarından Decentraland, ilk moda haftasına evsahipliği yaptı. Birçok popüler moda markasının yer aldığı etkinlik 24-27 Mart tarihleri arasında gerçekleşti. Sadece davetlilerin katılabildiği emsallerinin aksine Decentraland Moda Haftası herkesin katılımına açık olarak düzenlendi. Beğenilen kreasyonlar NFT olarak satıldı.

Instagram, 2016 yılında terk ettiği kronolojik listeleme özelliğini geri getiriyor. Böylece algoritmanın seçtiği sıralama yerine paylaşımları takip ettiklerinizin paylaştığı gün ve saate göre listelemek mümkün hale gelecek.

Nükleer tabanlı enerji santralleri ve silahlar gibi çeşitli kullanım alanları sebebiyle oluşan nükleer atıklar dünyanın başındaki en büyük çevresel dertlerden biri. Bu atıklara yönelik yenilikçi çözümlerden Finlandiya'dan geldi. Başkent Helsinki'ye 3 saat uzaklıkta (ve ülkenin elektriğinin yüzde 40'ını üreten üç nükleer reaktörün bulunduğu) Olkiluoto Adası'nda kurulan yeraltı tesisi, 430 metre derinlikteki tünellerde tehlike saçtığı 100 bin yıl boyunca bu tesislerin atıklarını muhafaza edecek.

Kullanılan tekniğe göre 30 dakika ile 10 saat arasında zaman alan elektrikli araç şarjı, bu alana yönelik en büyük engellerden biri. Süreyi kısaltmaya yönelik araştırmalar arasında en umut vereni Institute for Basic Science grubundan geldi. Yayınladıkları makaleye göre kuantum teknolojisi sayesinde araçların tam şarj edilme süresi 200 kat hızlanarak 3 dakikaya kadar inebilir. Bu da aşağı yukarı geleneksel akaryakıt dolumuyla aynı süreye denk geliyor. Bunun için “küresel şarj protokolü” adlı yeni bir sistem kullanarak bütün hücreleri aynı anda şarj eden bir teknik kullanmak gerekiyor.

ABD / Central Florida Üniversitesi'nden bir mühendis grubu ise elektrikli araçların gövdesinde kullanılacak bir karbon kompozit alaşımla hem çelik kadar mukavemetli bir kaporta hem de pillere destek olacak şekilde enerji depolama işlevi sunmanın yöntemini keşfetti.

İçme suyuna karışan kurşun, birçok ülkede insan sağlığını en çok etkileyen faktörlerin başında geliyor. ABD'de Rebecca Bushway adlı bir lise öğretmeninin öğrencilerine verdiği bir ödev sonucunda geliştirilen yeni bir teknik, normalde çok pahalı çözümlere muhtaç arıtma metodunu herkesin ulaşabileceği seviyeye çekmeyi başardı. Doğada çözünebilir plastik malzeme kullanılarak 3D yazıcıda basılan filtre kartuşları kurşunu sudan kalsiyum fosfat ile ayrıştırabiliyor.

Britanya / Portsmouth Üniversitesi tarafından keşfedilen TPADO adlı enzim, PET benzeri plastik atıkları parçalayarak yeniden dönüşüme hazır moleküllere dönüştürebiliyor.

Avustralya RMIT Üniversitesi'nin 3D yazıcılarla ürettiği yeni nesil katalizörler, başta hipersonik (sesten hızlı) uçaklar olmak üzere pek çok sektör için yeni bir kapıyı araladı. Sesten 5 kat hızlı Mach 5 seviyesinde; bir başka deyişle saatte 6 bin 100 km hıza ulaşmak teknik olarak mümkün olsa da ortaya çıkan yüksek ısı bunu pratikte son derece tehlikeli hale getiriyor. RMIT'in geliştirdiği teknikte katalizörler zeolit ile kaplanarak ısı kontrolünü mümkün kılıyor. Buluş aynı zamanda otomotiv sektöründe de kullanım alanına sahip.

Yakın dönemde piyasaya sürdüğü ApeCoin adlı kripto parasıyla gündeme gelen NFT camiasının ünlü içerik grubu Bored Ape Yacht Club, 4 milyar dolar değerleme üzerinden 450 milyon dolar tutarında yatırım aldı.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sebebiyle yaşadığı yalıtım süreci uzayda da sürüyor. 428 uydusu için 3 yıldır Rus Uzay Ajansı Roscosmos'tan hizmet alan Britanyalı genişbant internet erişim hizmeti OneWeb, SpaceX ile çalışacağını duyurdu. Kararda Rusya'nın şirketin fırlatılmak üzere bekleyen uydularını askeri amaçla kullanmama şartıyla rehin tutması da etkili oldu.

3 yıl sürmesi öngörülen Mars görevi sürecinde astronotların yerçekimsiz ortamda yaşayacağı kemik kaybını engellemek için çözüm bulundu: genetiği değiştirilmiş marul. Uluslararası Uzay İstasyonu'nda yapılan deneyler hem yetiştirme hem de vücuda etkiler konusunda olumlu sonuçlar verdi.

NASA, uzay teleskoplarının 30 yıllık çalışması sonucu kendi Güneş sistemimizin dışında keşfedilen gezegen sayısının 5 bini geçtiğini açıkladı. Geçtiğimiz aylarda görevine başlayan James Webb Uzay Teleskobu ile bu sayının çok daha artması bekleniyor.

ABD / California Üniversitesi, Dünya'ya yaklaşan asteroidleri uzayda yok edebilen bir çözüm geliştirdi. Pi kodlu sistem, tespit ettiği gök taşlarını atmosfere girmeden önce ok benzeri maddeler fırlatarak 100 kilogramlık küçük kütlelere ayırıyor. Bu küçük parçalar da atmosferden geçerken eriyerek bertaraf edilmiş oluyor. Simülasyonlara göre bu şekilde 100 metre çapındaki bir göktaşını 24 saat içinde yok etmek mümkün. (Ek Bilgi: Dünya'ya doğru hareket ettiği tespit edilen 370 metrelik Apophis adlı asteroidin 2029 yılında Dünya'yı yok edeceğine yönelik iddialar var.)

Erkekler için üretilen ilk doğum kontrol hapı bu yılın sonunda insanlar üzerinde denenmeye başlanacak. Hormon tabanlı olmayan yöntem, vücudun doğurganlığı belirleyen A vitamini ile etkileşimini temel alan bir yöntem kullanıyor. Fareler üzerinde yürütülen deneylerde başarı oranı yüzde 99 olarak kayıtlara geçti.

Dünyada 537 milyon kişi diyabet (şeker) hastası. Tip 1 olarak geçen türünde bağışıklık sistemi pankreastaki beta hücrelerine saldırarak insülin üretmesini engelliyor. Bu yüzden Tip 1 diyabet hastaları insülini enjeksiyon (iğne) yoluyla harici olarak almak zorunda kalıyor. Vertex adlı bir biyoteknoloji şirketinin klinik deneylere başladığı yeni bir keşif kök hücre tabanlı bir tedavi için umut oldu. Deney için kullanılan ilk hasta, 150 günde ihtiyacı olan insülinin yüzde 92'sini doğal yollarla üretebilir hale geldi.

ABD'de hizmet veren Cedars-Sinai Tıp Merkezi tarafından geliştirilen bir yapay zeka algoritması, kalp krizi riskini 5 sene önceden tespit edebiliyor. CTA sonuçlarının birkaç saniyelik analiziyle elde edilen raporun erken teşhiste yeni bir dönemi başlatması bekleniyor.

Britanya / Cambridge Üniversitesi tarafından 200 Covid19 hastası üzerinde yürütülen bir araştırmanın sonucuna göre hastalığın “Uzun Covid” olarak adlandırılan uzun dönemli etkiler yabana atılmayacak derece önemli. Hastalığı geçirmiş olanların yüzde 78'i konsantrasyon bozukluğu, yüzde 69'u zihin bulanıklığı, yüzde 68'i unutkanlık, yüzde 40'ı ise konuşma güçlüğü çekiyor.

ABD / Florida Üniversitesi, hastanın Covid olup olmadığını ve eğer Covid ise hangi varyanta sahip olduğunu 15 dakikada teşhis edebilen bir test yöntemi geliştirdi. Bir cep telefonu ve basit bir ısıtma cihazını temel alan, dolayısıyla evlerde dahi kullanılabilecek çözümün yakında ticari kullanıma sunulabileceği açıklandı.

ABD Ulusal Biyomedikal ve Biyomühendislik Enstitüsü NIBIB, yüksek dozda biyolojik ilaçların ağız yoluyla alınmasını mümkün kılan bir robotik hap geliştirdi. Robotik sistem ilacın istenen miktardaki dozunu mide duvarına yapışarak enjekte ediyor, ardından bağırsağa ulaştığında gerekli ikinci dozu zerkediyor. Bu yöntemle normalde sadece enjeksiyon (iğne) yoluyla kullanılabilen ilaçların hap formunda ve tam gerektiği dozda kullanılması mümkün hale geliyor.

Bu hafta Oksijen gazetesinde Rusya-Ukrayna savaşı yüzünden altüst olana iklim koruma programlarına, fosil yakıtın yeniden gündeme gelişine (ve ek olarak devletin sansürleyemeyeceği bağımsız internet ağları kuran gizemli bir ABD şirketinin çözümüne) değindim.

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️