Dünya Halleri: 44

Bir uyarı: Bu haftaki sayımız hayli yüklü. Hatırı sayılır bir kısmını elediysem de yeterli gelmedi. Daha fazla silmeye de elim varmadı. Dolayısıyla e-posta üzerinden takip eden abonelerin bir kısmı tamamını görüntüleyemeyebilir. Tamamını okumak için sonunda çıkacak bağlantıya tıklamanız gerekibilir. Aklınızda bulunsun.

Bir hatırlatma: Okuma tavsiyesi isteyenler için listeme aldığım 7 kitabı paylaştım. Tercihinize göre Twitter ya da LinkedIN hesaplarımdan inceleyebilirsiniz.

Haydi başlayalım.

Segway, iki tekerden çekişli ve saatte 70km hıza ulaşabilen 3 bin 500 dolar fiyat etiketli SuperScooter GT kodlu yeni serisini IndieGoGo sitesinde başarıyla fonladı.

Sivrisineklerden bulaşan hastalıklarla mücadele adına ABD doğaya 2,4 milyar genetiği değiştirilmiş sivrisinek salmaya hazırlanıyor. İklim değişikliği sebebiyle sayıları olağandışı miktarda artan sivrisineklerle mücadele adına geliştirilen yöntem ile “üretilen” genetiği değiştirilmiş erkek sivrisineklerin çiftleştiği dişiler sadece erkek doğurabiliyor.

Sivrisineklerle bir diğer mücadele yöntemi de Tanzanya Ulusal Tıp Enstitüsü'nden geldi. Çözüm, özel bir haşare ilacıyla bezeli sineklikleri temel alıyor. Chlorfenapyr adlı kimyasal madde, sinekliğe konan sivrisinekleri öldürmek yerine kanatlarında kalıcı bir kramp yaratarak uçmalarını engelliyor.

Avrupa Birliği'nin baskısıyla gündeme gelen “tamir hakkı” kapsamında Apple'ın ardından Samsung da cihazlarının kullanıcılar tarafından tamir edilebilmesine izin vereceğini açıkladı. Bu kapsamda ürün sahipleri isterse ihtiyaç duyduğu parçaları doğrudan satın alıp kendisi değiştirebilecek.

Mikroişlemci üreticisi Intel, i9-12900KS kodlu 12. nesil teknolojisiyle 5,5GHz hıza ulaşarak dünyanın en hızlı masaüstü işlemcisini duyurdu. Ne var ki bu yüksek hızın 739 dolar gibi yüksek de bir bedeli olacak.

Grafik işlemci üreticisi Nvidia, Ocak ayındaki CES fuarında tanıttığı GeForce RTX 3090 Ti kodlu ürününü satışa sundu. 2 bin dolar fiyat etiketli grafik kartı 10 bin 752 adet CUDA çekirdek ve 21GBps hızında 24GB bellek ile kendi alanında dünyanın en hızlısı.

ABD Senatosu, Çin ile rekabet kapsamında çip fabrikası kurmak için 52 milyar dolarlık yatırım paketini 28'e karşı 68 oy ile onayladı. Yatırım planları arasında 5G, yapay zeka, kuantum bilişim biyomühendislik ve yarıiletkenler gibi stratejik sektörler de yer alıyor.

Apple'ın LG ile birlikte katlanabilir OLED ekranlı yeni bir iPad ve Macbook serisi üstünde çalıştığı iddia ediliyor.

ABD / Stanford Üniversitesi'nin insan merkezli yapay zeka çalışmalarına odaklı HAI (Human-Centered Artificial Intelligence) grubu beşinci yılında 25 ülkenin konuyla ilgili çalışmalarını özetlediği raporunun beşinci sürümünü yayınladı. Buna göre 2021 yılında bu alandaki yatırımlar bir önceki yıla kıyasla ikiye katlanarak 93,5 milyar dolar seviyesine geldi. Öte yandan yapay zeka sistemlerinin eğitim maliyeti 2018'e kıyasla yüzde 95 oranında düştü.

Ay'da yüksek hızlı internet erişimi sunmak için kurulan Aquarian Space adlı girişim, Draper Associates'ten 650 bin dolar yatırım aldı. 2024 yılında hayata geçmesi planlanan Solnet adlı hizmet, gezegenler arası internet altyapısı kurmayı hedefliyor.

Avrupa Birliği geçtiğimiz hafta aldığı bir kararla AB dahilinde 75 milyar euro üstü ciroya ve 45 milyondan fazla kullanıcıya sahip uygulamaların birbiriyle ortak çalışabilmesini şart koşmuştu. Ancak uzmanlar kulağa hoş gelen bu çabanın özellikle uçtan uca kriptolu hizmet veren (WhatsApp gibi) uygulamalarda ciddi güvenlik açıkları doğuracağı yönünde uyarılar yapıyor.

Yazılım tabanlı bir güvenlik açığı yüzünden Wyze Cam adlı internet bağlantılı kablosuz güvenlik kamerasının müşterilerine ait canlı ve kayıt görüntülerine hacker'ların 3 yıldır erişebildiği ortaya çıktı.

Meta (Facebook) ve Apple'ın kendilerine sunulan sahte mahkeme kararlarına aldanarak (isimleri açıklanmayan) bazı kullanıcılarının telefon numarası, fiziki adres ve IP numalaralarını paylaştığı ortaya çıktı.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sosyal medyadaki birçok hesap tarafından neredeyse anlık olarak paylaşılarak dünyaya yayılıyor. Ne var ki özellikle savaş suçlarının belgelenmesi adına yürütülen bu çabanın önemli bir kısmı sosyal ağların şiddet ve terör kapsamındaki içeriklerini otomatik olarak silen yapay zeka algoritmaları tarafından saniyeler içinde yok ediliyor. Geçtiğimiz 3 ay içinde sadece TikTok'ta bu sebeple 80 milyon videonun silindi. Facebook, Youtube Twitter ve Instagram gibi devler de benzer yöntemi izliyor. Şiddetin normalleştirilmesini engellemek ile savaşı belgelemek arasında taraflar yoğun bir tartışma halinde.

Geçtiğimiz hafta Elon Musk, Twitter hesabından ifade özgürlüğünü temel alacak bir sosyal ağ kurmayı düşündüğünü belirtti. Ardından en beklenmedik hamleyi yaparak 2,9 milyar dolar karşılığında Twitter'ın yüzde 9,2 hissesini satın alarak şirketin en büyük paydaşı haline geldi.

Twitter'ın Instagram benzeri “ortak tweet” işlevi üzerinde çalıştığı ortaya çıktı. Bu sayede bir tweet'i iki farklı kullanıcı ortaklaşa yayınlayabilecek. Uzun süredir söylentisi dolaşan paylaşılan tweet'leri yeniden düzenleme hakkının da eli kulağında olduğu resmen onaylandı.

Instagram kullanımını yasaklayan Rusya, Rossgram adlı bir klon uygulama geliştirdi. Kirill Filimonov adlı bir Rus yazılımcı tarafından hayata geçirilen uygulama ücretsiz olarak yüklenebiliyor.

Araç paylaşım hizmeti Uber, hizmet yelpazesine hava ve deniz taşımacılığı; hatta otel rezervasyonu yapma işlevini de katarak bir “süper uygulama” (superapp) olmayı hedeflediğini açıkladı.

Birçok popüler video oyununun yayıncısı Epic Games, fotoğraflardan hareketle 3D obje modelleyebilen RealityScan adlı bir mobil uygulama tanıttı. Deneme sürecinde sadece 10 bin iPhone kullanıcısına açılan yazılım herhangi bir cismin farklı açılardan çekilen en az 20 fotoğrafından 3 boyutlu dijital ikizini çıkarabiliyor.

Britanya sınırsız temiz enerji üretebilmek amacıyla 2027 yılında uzaya bir nükleer füzyon reaktörü göndermeye hazırlanıyor. Pulsar Fusion şirketi tarafından üretilecek reaktör aynı zamanda gezegenlerarası uzay görevleri için de enerji sağlayacak.

Dyson, giyilebilir cihaz dünyasına ilk adımını kendine yaraşır bir sıradışılıkla attı. Dyson Zone adlı kablosuz kulaklık, ön yüzünde bulunan maske benzeri bölümüyle takan kişinin soluduğu havayı temizleme özelliğine sahip. Kullanılan mekanizma 0,1 mikron ölçeğindeki parçacıkların dahi yüzde 99'unu filtreleyebiliyor.

Avrupalı havacılık şirketi Airbus, sadece artık yemek yağlarından üretilen yeni nesil bir yakıt ile gerçekleştirilen 3 saatlik uçuşunu başarıyla tamamladı. Yüzde 100 sürdürülebilir yakıtla tamamlanan bu ilk deneme seferi dört motorlu standart bir A380 modeliyle yapıldı.

Mojo Vision, artırılmış gerçeklik (AR) hizmeti sunacak kontakt lensinin prototipini tanıttı. Mojo Lens adlı ürün normal bir lens gibi göze yerleştirildikten sonra görünenlerin üstüne ekstra bilgiler yerleştirebiliyor.

Yapay zeka desteğiyle çalışan otomasyon sistemleriyle güçlendirilmiş arı kovanı üreten İsrailli girişim Beewise, 80 milyon dolar yatırım aldı. 2018'de kurulan şirket güneş enerjisiyle çalışan özel bir yazılım ve donanım kullanarak 24 saat boyunca arıların maksimum verimlilikle bal üretebilmesini sağlıyor.

2014 yılında hayvani gıdalara alternatif geliştirmek üzere kurulan ABD merkezli Every Company, yapay yumurta akını piyasaya sürdü. Özel bir protein karışımının mayalanmasıyla üretilen karışım tavuk yumurtasının akıyla aynı besin değerine sahip.

Singapur / Nanyang Teknoloji Üniversitesi, çevreye olumsuz etkileriyle bilinen ancak geniş bir kullanım alanına sahip palm yağına alternatif yosun tabanlı bir yağ geliştirdi. Araştırma ekibi benzer şekilde meyve kabuğu gibi organik atıklardan da emsal bir yağ üretmeyi başardıklarını duyurdu. Yüzde 52 oranında doymuş yağa sahip palm yağı, damar hastalıklarındaki en büyük etkenlerden biri.

Robot üreticisi Boston Dynamics, depolarda paket yüklemek için geliştirdiği Stretch adlı çözümü için sipariş almaya başladı. Prototipi geçtiğimiz yıl tanıtılan robot 23 kiloya kadar paketleri vakumlu koluyla kaldırabiliyor ve tek şarjla 16 saat kesintisiz çalışabiliyor.

Meta grubu bünyesindeki Facebook, Instagram ve WhatsApp gibi platformlarda kullanılacak yeni bir sanal akçe ve kriptopara üzerinde çalışıyor. Şirket 2019 yılında Libra kod adıyla bir benzer bir girişimde bulunmuş ancak sonradan diem adını alan proje, geçtiğimiz Şubat ayında kapandığını duyurmuştu.

Blokzincir veri analitiği hizmeti sunan Chainalysis şirketinin 2022 raporuna göre para aklamadan dolandırıcılığa, yasadışı ürün satışlarından NFT sahtekarlıklarına; bilinen bütün yaygın yöntemler sayesinde kripto para merkezli suçların 2021 yılı toplam cirosu 14 milyar dolara ulaştı. Bu miktar 2020'de 7,8 milyar dolardı.

Kimliği belirlenemeyen bir hacker, Ronin Network platformundan 625 milyon dolar değerinde kripto varlık çaldı. Tarihin en büyük dijital soygunu olarak kayda geçen vakanın geçtiğimiz yıl Poly Network'e yönelik 600 milyon dolarlık soygunla aynı yöntemi kullandığı ortaya çıktı.

Ukrayna, ulusal kimliğini ve tarihini muhafaza etmek adına bir NFT Müzesi açtı. Dijital Dönüşümden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Alex Bornyakov'un açıklamasına göre savaştan kesitler sunan dijital eserlerin satışından elde edilecek gelir doğrudan bütçeye aktarılacak.

Türkiye İş Bankası, 1940’lardan bu yana oluşturduğu zengin resim koleksiyonundan ayrıcalıklı bir seçkiyi Decentraland platformunda ziyaretçilere açtı.

Blokzincir analizi yapan Nansen firmasının 8 bin 400 koleksiyondaki 19,3 milyon NFT üzerinde yürüttüğü araştırmanın sonucuna göre şu ana dek satışa sunulan NFT koleksiyonlarının üçte biri satılamadı. Üçte biriyse yayınlamak için harcanan bedelin altında kaldı.

Rusya - Ukrayna savaşının yeryüzündeki gerilimi gökyüzünde de devam ediyor. Uluslararası Uzay İstasyonu'nda ABD ve Rusya arasında yaşanan gerilim, Rus Uzay Ajansı Roscosmos'a bağlı Kozmonot Anton Shkaplerov'un görevini NASA Astronotu Thomas Marshburn'a devretmesiyle sonuçlandı. Devir-teslim dostane bir ortamda gerçekleşti.

Jeff Bezos'un uzay girişimi Blue Origin'in 29 Mart'ta gerçekleştirilen 20. uzay seferi, ilk evli çifte evsahipliği yaparak tarihe geçti. New Shephard adlı roketle gerçekleştirilen uçuşta Dünya yüzeyinden 96 km. yükseğe tırmanıldı ve 3 dakika kadar yerçekimsiz ortam tecrübe edildi. Yeni Zelandalı Sharon ve Mark Hagle çifti 73 yaşında ve 26 yıllık evli.

İnsan gen haritasının çıkarılması için yaklaşık 20 yıldır yürütülen çalışma başarıyla tamamlandı. 2003 yılında başlayan projenin sonuçları sayesinde insan bedeni ve hastalıkların tedavisine yönelik yepyeni bir kapı aralanacak.

Kendi başına röntgen analizi yapan bir yapay zeka çözümü Avrupa Birliği'nden kullanım onayı aldı. Oxipit firması tarafından geliştirilen ChestLink adlı uygulama hastanın röntgen filmini otonom olarak inceliyor. Bir sorun yoksa hastaya sonucu doğrudan sonucu bildiriyor. Şüphelendiği bir durum varsa incelemesi için radyoloğa yönlendiriyor.

Amerikan Farmakoloji ve Deneysel Terapi Derneği, Parkinson hastalığına yönelik ilginç bir yöntem geliştirdi. Yöntemde hastanın sindirim sistemine yerleştirilen genetiği değiştirilmiş özel bir bakteri, sürekli olarak tedavi için kullanılan L-DOPA maddesi üreterek salgılıyor.

Güney Kore / Katolik Üniversitesi, obezite tedavisi için ameliyatsız bir çözüm geliştirdi. Mideye yemek borusundan yerleştirilen bir implantı temel alan teknik, iştah hissini yaratan, yağ üretimini tetikleyen ve açlık hormonu olarak bilinen Ghrelin'i hedef alıyor. İplant, lazer ışını ile tetiklendiğinde içinde taşıdığı FDA onaylı bir ilacı harekete geçirerek ghrelin hormonu üreten hücreleri öldüren bir oksijen salgılıyor. Domuzlar üzerindeki 1 haftalık deneyde hem ghrelin seviyesi normale döndü hem de kilo alımı yarı yarıya azaldı.

Britanya / Cardiff Üniversitesi tarafından geliştirilen mRNA tabanlı Covid-19 aşısı, kalıcı SARS-CoV-2 hastalarında olumlu sonuç verdi. 6 aydır Covid pozitif olan 37 yaşındaki bir hasta üzerinde denenen aşı, ikinci dozdan sonraki 6 hafta içinde tam tedavi sağladı.

ABD / Teksas A&M Üniversitesi'nin yürüttüğü bir çalışmaya göre yediğimiz şeyler bağırsak mikrobiyomumuzu, o da karakterimizi şekillendiriyor. Benzer şekilde zihinsel ve fiziksel dinçlik ya da yorgunluk da yine aynı floradaki bakterilerden kaynaklanıyor. Dolayısıyla enerjisizlikten kaynaklandığı zannedilen yorgunluk hissi esasında tamamen yediklerimizden ötürü ortaya çıkabiliyor.

Britanya / College London Üniversitesi, özel bir malzeme kullanarak 3D yazıcıyla ürettiği bir teknikle kişiye özel dozda ve zamanlamayla etki eden bir tedavi yöntemi geliştirdi.

İsviçre'de hizmet veren araştırma merkezi Empa, sadece ısı tespit ettiğinde üstündeki ilacı zerk eden bir bandaj üretti. PMMA ve Eudragit adlı iki polimerden mamul ürün yapıştığı tenin sıcaklığına göre en uygun zaman ve dozda tedavi edici ilaç ya da ağrı kesici bileşkesini hastaya uyguluyor.

İsviçre / ETH Zurich tarafından yürütülen bir çalışmada mitokondri nakli yöntemiyle hücrelerin ömrünün uzatılması başarıldı. Buluşun özellikle yaşlanma ya da hastalıklara bağlı olarak işlevini yitirmeye başlayan organların tedavisinde rol oynaması bekleniyor.

ABD / Michigan Üniversitesi'nin araştırmasına göre elektronik sigaralar gençler arasında 20 yıldır kesintisiz olarak düşüş eğilimindeki sigara kullanımını tersine çevirdi. Buna göre gençler sigarayı bırakma yerine e-sigaralara yöneliyor. Araştırma 1997 - 2020 yılları arasında 815 bin 690 öğrenci verilerini temel alıyor.

Bu hafta Oksijen gazetesinde hızla yaşlanan dünya nüfusunun küresel iklim kriziyle birleşerek hazırladığı enteresan bir gelecek kesitini derledim. Beslendiğim detaylı kaynakları sayfadaki karekod üzerinden inceleyebilirsiniz.

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️