Dünya Halleri: 45

Elimin ayarı (yine) kaçtı mı yoksa kelimenin tam anlamıyla “dopdolu” bir hafta mı geçirdik bilemiyorum ancak bu hafta da e-posta abonelerinin bir kısmı bültenin tamamını gelen mesajda okuyamıyor olacak. Eğer e-postadan okuyanlardansanız lütfen mesajın sonundaki devam bağlantısına tıklayarak kalan haberlere de bakın. İnanın bun değecek. 😀

Çin'in farklı şehirlerinde Macbook, iPhone ve iPad üretimi yapan Apple'ın 3 büyük tedarikçisi ülkedeki sıkı Covid-19 tedbirleri yüzünden üretime ara verdi. Apple, önlem olarak üretimin bir kısmını Hindistan'a kaydırdı.

Tayvan merkezli yarıiletken üreticisi TSMC, tedarik zincirindeki aksamalar yüzünden bu yılki siparişleri karşılamakta zorlanacakları konusunda uyarıda bulundu.

Polonya'nın başkenti Varşova'da 1976'dan günümüze bin 600 belge ve cihazın sergilendiği bir Apple Müzesi açıldı.

Araştırma şirketi Gartner, 2022 yılında küresel bilişim yatırımlarının 4,4 trilyon doları geride bırakacağını öne sürdü. Bu tutar 2021 yılında 4,3 trilyon dolar seviyesindeydi.

Microsoft Windows 3.1 geçtiğimiz hafta 30 yaşına bastı. 6 Nisan 1992 yılında piyasaya sürülen işletim sistemi kopyala / yapıştır işlevi, TrueType yazı karakterleri, ekran koruyucu, medya oynatıcı gibi yeniliklerin yanısıra Solitaire ve Minesweeper gibi oyunları da ilk defa ekrana taşıyarak milyonlarca kullanıcının belleğine kazınmıştı. (Ek Bilgi: Bugün iPad'de tecrübe etmek dahi mümkün.)

Bulgaristan hükümetinin de 100 milyon dolar destek verdiği bir işbirliği kapsamında Amazon Web Services, Google, SiteGround ve DeepMind şirketlerinin desteğiyle bir yapay zeka araştırma merkezikuruluyor. Merkez yerli ve yabancı bir dizi saygın üniversite tarafından da desteklenecek. Amaç her yıl ülkeden göç eden 30 bin nitelikli vatandaşı Bulgaristan'da tutabilmek.

Savaş sürecinde imha edilebilecek tarihi ve sanat değeri taşıyan eserleri korumak için Backup Ukraine (Ukrayna'yı Yedekle) adlı bir girişim hayata geçti. Kullanıcılar yüklediği Polycam adlı uygulama sayesinde telefon kameralarıyla eserleri 3 boyutlu tarayarak sisteme yedekliyor.

Çocuk ve gençlerde bağımlılık yaptığı için 8 ay önce bütün çevrimiçi (online) oyunları yasaklayan Çin yönetimi bazı oyunlar için düzenlemeyi gevşetti. Bu kapsamda her ay 100 oyun yeniden oynanabilir hale gelecek.

Diğer yandan Çin İnternet Düzenleme Kurulu (CAC), ülkenin iki internet devi Tencent ve (TikTok'un sahibi) ByteDance şirketlerinin yapay zeka algoritmalarını incelemeye aldığını açıkladı. Çalışmanın hedefi sözkonusu şirketlerin kullanıcılarını istismar edip etmediğini anlamak.

Mahremiyet odaklı arama motoru DuckDuckGo, aynı hassasiyet ekseninde geliştirdiği masaüstü web tarayıcısının beta sürümünü kullanıma sundu. Şimdilik sadece Apple platformunda çalışan uygulamanın Windows sürümünün de yakında çıkacağı belirtildi.

Günün sürpriz bir anında gelen bildirimle bütün arkadaşların en geç iki dakika içinde o ana ait bir kare fotoğraf paylaştığı ve bu şekilde her gün tek bir paylaşıma izin veren BeReal, Z kuşağı tarafından en çok yüklenen uygulama oldu.

Google, ABD istihbarat servisleri adına çalıştığı anlaşılan Panama merkezli Measurement Systems S. de R.L adlı şirketin, birçok Android uygulaması içine takip amaçlı bir kod parçası eklettiğini keşfetti. Çeşitli şirketlerin uygulamalarına para karşılığında eklettirilen kötü niyetli kodun milyonlarca cihazdaki birçok popüler oyun ve uygulamada yer aldığı ortaya çıktı. Uygulamalar Google PlayStore'dan silindi.

Geçtiğimiz hafta Twitter'ın 3 milyar dolar değerindeki yüzde 9,2 hissesini satın alan Elon Musk, şirketin yönetim kuruluna gireceğini açıklamıştı. Ancak ardından sürpriz bir kararla bundan vazgeçtiğini duyurdu ve bu konuya yönelik tweet'lerini de sildi. (yönetim kurulu üyelerinin halka açık hisselerin yüzde 14,9'undan fazlasına sahip olması mümkün değil.) Devamında daha da ilginç bir manevra yaparak 43 milyar dolar karşılığında Twitter'ın tamamına talip olduğunu ve kabul edilmezse Yönetim Kurulu'na girmeyi düşüneceğini belirtti (tehdit etti desek daha iyi olur).

Meta'nın (Facebook) sahibi olduğu sanal gerçeklik başlığı Oculus ile kullanılabilecek Horizon Worlds adlı metaverse platformunda geliştiricilerin dijital “şeyler” oluşturup satabileceği açıklandı. Platform cirodan yüzde 25 pay alacak. Ne var ki üretilen ve sahip olunan dijital varlıklar başka platformlara taşınamayacak.

Twitter, birçok hesabın dahil olduğu yazışma dizilerinden kendinizi çıkarabilmenizi mümkün kılacak bir işlev üzerinde çalıştığını duyurdu.

Fortnite oyununun geliştiricisi Epic Games, Sony ve LEGO ile birlikte çocuklara odaklı bir metaverse platformu geliştirmek için anlaştı. Temel hedef küçük yaştaki kullanıcıların mahremiyetini ve gelişimini koruyarak yaratıcı bir deneyim sunabilmek olarak özetlendi. Epic Games'i 31,5 milyar dolar değere kavuşturan bu hamlede iki şirket 1'er milyar dolar yatırım yapacak.

İnsanların yüzde 20'sinde kedi alerjisi var. Nefes darlığına bağlı ölümlere dahi yol açabilen bu hassasiyete yönelik “enteresan” bir çözüm ABD merkezli InBio şirketinden geldi. CRISPR tekniğini kullanarak kedilerin genetiğini değiştiren şirket, insanda alerjiye sebep olan Fel d 1 adlı proteini hayvanların bedeninden yok ediyor.

Britanya / West of England Üniversitesi'nden Andrew Adamatzky'nin çalışması, mantarların kendi aralarında iletişim kurmak için kullandığı 50 farklı sözcükten oluşan bir iletişim mekanizması olduğunu ortaya koydu. Yerleştirilen mikro-elektrotlarla yapılan ölçümlerde ağaç gövdesinde gelişen bazı mantar türlerinin gelişkin denebilecek yapıda cümleler kurabildiği anlaşıldı.

Yılmaz Bora adlı bir Türk tarafından kurulan ve laboratuvar ortamında et üreten Primeval Foods adlı girişim aynı teknikle zebra, aslan, kaplan ve fil gibi egzotik hayvanların etlerini de üretip satışa sundu. Laboratuvar etleri, ilgili hayvanlardan alınan tek bir kök hücrenin çoğaltılmasını temel alıyor.

ABD / Stanford Üniversitesi'nden bir grup mühendis, gece de enerji üretebilen bir güneş paneli geliştirdi. Bunu sağlayabilmek için panellerin enerji üreten hücreleri ile ortamdaki havanın sıcaklık farkı “termoelektrik jeneratörü” yardımıyla elektriğe çevriliyor. Bulutsuz bir akşamda bu yapıdaki güneş panellerinde metrekare başına 50 miliwatt enerji üretilebiliyor.

İsviçre / EPFL Enstitüsü, sadece güneş ile çalışan bir su filtresi üretti. Basit bir düzeneğe sahip cihaz, kirli suyun iki cam katman arasındaki titanyum dioksitten mamul bir kompozit malzemeden geçerek arınması esasına dayanıyor. Güneş ışınlarıyla temas ettiğinde bakteri ve virüsleri öldüren moleküller üreten malzeme suyun da içilebilir hale gelmesini sağlıyor.

İsveç / Chalmers Üniversitesi Güneş'ten topladığı enerjiyi sıvı halde 18 yıl boyunca depolayabilen bir buluşa imza attı. Ultra ince bir çip desteğiyle elektriğe dönüştürülebilen sıvı karbon, nitrojen ve hidrojen temelli bir sisteme sahip. Çözümün özellikle düşük enerji tüketen elektronik cihazlarda kullanılması hedefleniyor.

ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, kripto varlık düzenlemelerinin risklere karşı korurken inovasyonu engellememesi gerektiğini hatırlattı.

Solana tabanlı NFT pazaryeri Neon, ABD'nin New York şehrinde NFT satın alabileceğiniz bir ATM cihazını kullanıma sundu. (İyi de neden?)

Twitter'ın Kurucusu Jack Dorsey'nin NFT olarak satışa sunduğu ilk tweet'ini geçtiğimiz sene 2,9 milyon dolara satın alan İranlı Kripto Girişimcisi Sina Estavi, tweet'i bu hafta 48 milyon dolardan satışa çıkardı. Verilen en yüksek teklif 280 dolarda kalınca geri çekti.

Mastercard NFT ve metaverse alanında 15 kavram ve terim için tescil başvurusu yaptı.

ABD Uzay Kuvvetleri (USSC), 2014 yılında Papua Yeni Gine açıklarına düşen meteorun başka bir yıldız sisteminden geldiğini onayladı. Bu, tarihte Dünya'ya düşen Güneş Sistemi dışındaki ilk cisim olarak tarihe geçti.

Uzay gözlemcileri, 13,5 milyar ışık yılı uzaklıkta yer alan evrenin bilinen en eski maddesini tespit etti. Neredeyse evrene yaşıt olan ve HD1 adı verilen materyalin uzak bir galaksi yahut bir kara delik olduğu düşünülüyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, bu yıl içinde Ay'a insansız bir hava aracı indireceklerini açıkladı. Rusya, Ay'da inşa ettiği Luna 25 adlı istasyonu bu yılın üçüncü çeyreğinde tamamlamayı hedefliyor. Uzmanlarsa bu hedefin teknik olarak çok zor olduğu görüşünde.

SpaceX şirketi, Uluslararası Uzay İstasyonu'na tamamen sivil mürettebattan oluşan ilk seferi gerçekleştirdi. Crew Dragon adlı uzay aracıyla gerçekleştirilen yolculukla istasyona ulaşan 4 sivil astronot 8 gün sürecek 25 bilimsel deneyi tamamlayarak Dünya'ya dönecek. Ax-1 kodlu görev Axiom Space şirketi adına yürütülüyor.

“Balonla” lüks uzay seyahati üzerine çalışan Space Perspective adlı ABD merkezli girişim, seyahat için kullanacağı aracın ilk görüntülerini paylaştı. Şirket yeryüzünden sadece 32 kilometre yukarıda seyredeceği için “uzay seyahati” kelimesini kullanarak müşterileri aldattığı yönünde eleştiriliyor. Ancak meraklıları buna fazla takılmıyor olacak ki her biri 125 bin dolardan satışa sunulan 600 biletin tamamı tükenmiş.

Amazon, Project Kuiper adlı uydularla internet hizmeti verecek girişimi için önümüzdeki 5 yıl içinde toplam 83 roketli uçuş gerçekleştireceğini açıkladı. Bunların 12 tanesi şirketin kendi uzay girişim Blue Origin ile yapılacak. Toplam 3 bin 326 uyduyla hizmet verecek altyapı 10 milyar doların üstünde maliyete sahip.

Britanya / Babraham Enstitüsü, insan hücrelerini 30 yıl gençleştirebilen bir teknik geliştirdi. Bunun için hedeflenen hücreler bir anlamda yeniden programlanarak kendini yenileme döngüleri iyileştiriliyor. Bu sayede daha fazla kollajen üretiyor ve daha hızlı iyileşiyorlar. Buluşun aynı zamanda Alzheimer ve katarakt hastalıkları için de umut olması bekleniyor.

ABD / GE araştırma ekibi ultrason uyarımıyla tip2 diyabet hastalığına yönelik yeni bir tedavi yöntemi keşfetti. Bu yöntemde ses dalgaları kullanılarak hastanın kan şekeri herhangi bir ek ilaca ihtiyaç duyulmadan düşürülebiliyor. Hayvanlar üzerinde yürütülen deneylerin başarılı sonuç vermesinin ardından ekip insanlar üzerindeki testlere başlama kararı aldı.

ABD / Yale Üniversitesi, birçok kanser türünde rol oynayan “augmentor-alpha” adlı proteinin kilo alma ilgili de doğrudan belirleyici olduğunu ortaya çıkardı.

ABD / MIT Üniversitesi'nden doğan Frequency Therapeutics adlı girişim, işitme kaybını geri çevirebilen bir tedavi yöntemi geliştirdi. Kullanılan teknik, yüksek ses ya da çeşitli ilaç tedavileri sonucunda kaybolan iç kulak tüylerinin molekül desteğiyle yeniden oluşturulmasını sağlıyor.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Covid hastalığına yol açan CoronaVirus'ün BA.1 ve BA.2 varyantlarının birleşerek XE adı verilen yeni bir “zombi” varyant oluşturduğunu rapor etti.

BrainChart adlı bir proje kapsamında insan beyninin doğumdan ölüme dek bütün safhalarını içeren 125 bin tarama görüntüsü birleştirildi. Kendi alanında bir ilk olan çalışma sağlıklı bir beynin gelişimini -örneğin- bir Alzheimer hastasının beyniyle karşılaştırmanıza da olanak sunuyor. BrainChart'ın bütün verileri açık kaynaklı olarak sitesinde paylaşıldı.

Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda Napster'ın kurucusu Shawn Fanning'in de kurucuları arasında yer aldığı ve işletmecilerine kripto para üreterek gelir sağlarken bir yandan da şeylerin interneti için bir küresel erişim ağı kuran Helium adlı girişimden bahsettim. Kesinlikle ilginç ve dikkate değer.

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️