Dünya Halleri: 54

Dezenformasyon ile mücadele adına hazırlanan 40 maddelik yasa, bu hafta TBMM Dijital Mecralar Komisyonu'ndan geçti. Kelime anlamıyla niyet okumaya meyyal ayrıntılarla bezeli düzenleme (teoride) herkesi, neredeyse her şeyden ötürü hapis cezası ile yüzyüze bırakabilir.

Yıllar önce 5651 sayılı yasanın taşlarını döşeyen süreçte yaşadıklarımı, yaptıklarımı, yazdıklarımı, anlattıklarımı hatırlıyorum. Meclis'te (girmemizin engellendiği) komisyon toplantısına neredeyse zorla dahil olarak üyelere neyin kapısını araladıklarını çaresizce anlatmaya çalıştığım zamanlar hafızamda hala diri. Hiçbir işe yaramadığı da.

Özetle; ibret-i alemlik cezalara hazır olmakta fayda var. Milyonların suskunluğu birkaç kişinin sallandırılmasına bakar. Bu her zaman böyledir.

Şimdi öte diyarların dertlerine bakalım.

Senelerdir tartışılan ancak gerçek anlamda ilk defa pandemi sonrasında (ABD, Avustralya, Japonya, Birleşik Arap Emirlikleri, Kanada ve Yeni Zelanda'da) denenen “haftada 4 gün çalışma” düzeninde tecrübe sırası Britanya'da. 70 şirketten 3 bin 300 çalışanı kapsayacak 6 aylık deneme süreci bu konudaki dünyanın en geniş kapsamlı deneyi olacak. Haftada 4 gün çalışacak kişiler haftada 5 gün çalışır gibi maaş almaya devam edecek ve verimliliğini 5 gün çalıştığı seviyede tutması beklenecek.

Yeni Zelanda / Cantenbury Üniversitesi tarafından yürütülen bir çalışmada modern çağın en büyük sorunu olan mikro-plastik atıkların Antarktika buzullarına kadar yerleştiği tespit edildi.

Avrupa Birliği'ne bağlı 27 ülkede 2024 sonbaharından itibaren satılacak bütün cep telefonu, tablet, e-kitap okuyucu, el oyun konsolu ve kameraların şarj yuvalarının C tipi USB (USB Type-C) olmasını şart koşan düzenleme kabul edildi. Bu standardı kullanmayan nadir örneklerden biri iPhone ve iPad ürünüyle Apple. Kimileri şirketin bu standarda geçmek yerine tamamen kablosuz şarj seçeneğine yönelebileceğini düşünüyor.

Microsoft oyun konsolu xbox'ı yeni nesil Samsung televizyonlarında çalışabilecek bir uygulamaya dönüştürdü. 2022 model TV'lerde çalışabilecek yazılım tabanlı xbox'taki oyunlar Sony'nin DualSense ya da xbox'ın orijinal pad'leriyle oynanabilecek.

Ikea, İsveçli elektronik müzik grubu “Swedish House Mafia” ile birlikte geliştirdiği pikabı tanıttı. 33 ve 45 devirli plakları çalabilen cihaz bluetooth ve USB bağlantılarına da sahip. Kendine özel tasarlanan sehpa ve aksesuarları da bulunan ürünün fiyatı henüz açıklanmadı.

Çinli Ekonomist Chen Wenling, ABD'nin ülkesine yaptırım uygulaması durumunda Çin yönetiminin komşusu Tayvan'ı işgal ederek (dünyanın en büyük çip üretim tesisi) TSMC fabrikasına el koyması gerektiğini öne sürdü.

Alman Der Spiegel dergisi, mahremiyet ve gizlilik odaklı yapısıyla tercih edilen mesajlaşma uygulaması Telegram'ın bir çocuk istismarı kapsamındaki soruşturma sırasında Alman polisiyle kullanıcı bilgilerini paylaştığını ortaya çıkardı. Oysa Telegram sitesinde hiçbir kurum ve şirkete şimdiye kadar hiçbir bilgi vermediğini ifade ediyor. Benzer durumun başka ülkelerde de yaşanmış olması kuvvetle muhtemel.

Google Chrome'daki eklentilerin “Web Request” erişimine kısıtlama geliyor. Kötü niyetli uygulamaların kullanıcı verilerini çalması ve zararlı kodları çalıştırmasına olanak sunan bu özellik aynı zamanda reklam engelleyici eklentilerin çalışmasını mümkün kılan ana unsur.

İtalya'ya bağlı Sicilya adasının (mafya filmlerinde adı sıkça geçen) Palermo şehri uğradığı siber saldırı sebebiyle bütün elektronik sistemlerini kapatmak zorunda kaldı. 1 milyon 300 bin nüfuslu şehirde hem sakinlere hem de turistlere oldukça zorlu anlar yaşatan kesinti günler boyu bütün kamu siteleri ve dijital servislerinin hizmet dışı kalmasına sebep oldu. Saldırının Rus yanlısı hacker'lar tarafından gerçekleştirildiği düşünülüyor.

TikTok, uzun süre kullanan üyelerini “ara vermeleri” konusunda uyaracak yeni bir düzenlemeye hazırlanıyor. Düzenleme ayrıca küçük yaştaki kullanıcıların gün içindeki toplam kullanımını da sınırlama adına özellikler içerecek.

Twitter “Product Drops” adında piyasaya sürülecek ürün ve hizmetlere yönelik bir hatırlatma hizmetini duyurdu.

Spotify'ın Kurucu ve CEO'su Daniel Ek, yıllık olağan yatırımcı toplantısında çok yakında sesli kitap kategorisini hizmete sokacaklarını belirtti.

Taklit ürün satışları ve sahte ilanlar sebebiyle eleştiri oklarına hedef olan Amazon, sadece 2021 yılında harici şirketler tarafından listelenen 4 milyon yanıltıcı ve 3 milyon sahte ürünü sildiğini açıkladı.

Yapay zeka araştırmacısı Yannic Kilcher, uç fikirlerin odağı olmakla tanınan 4chan forumundaki /pol/ (Politically Incorrect) grubunda paylaşılmış 3,3 milyon mesaj ile bir algoritma “eğitti”. Bu sayede oluşan 9 “nefret botu” forumun aynı grubunda 24 saat içinde 15 bin “sakıncalı‘ paylaşım yaptı.

Kanada merkezli yapay zeka girişimi Xanadu tarafından kurgulanmış özel bir kuantum bilişim sistemi, mevcut süperbilgisayarların 9 bin yılda tamamlayabileceği işlemleri 36 mikro-saniyede tamamlamayı başardı. Nature dergisinde yayımlanan çalışma Borealis adlı bir kuantum işlemciyi temel alıyor.

Microsoft, Elire Group ile birlikte geliştirdiği ”Global Music Vault“ (Küresel Müzik Kasası) projesini tanıttı. İlhamını Norveç / Svalbard'daki "Küresel Tohum Kasası"ndan alan çalışma, aynı bölgede mevcut bütün şarkıları 10 bin yıl ömürlü cam levhalara kaydederek toprağa gömmeyi amaçlıyor. Veri saklayabilen bu plakalar elektromanyetik dalgalar da dahil olmak üzere bütün doğal etki ve fiziki darbelere karşı dayanıklı.

Lightyear şirketinin kaput ve tavanı güneş panellerinden oluşan “Lightyear 0” adlı otomobili, sadece Güneş'ten aldığı enerjiyle aylar boyu yol alabilmeyi vaat ediyor. Şarj istasyonlarına muhtaç olmayan elektrikli araçları hedefleyen girişim 1 saate 32 km yol alacak kadar enerji biriktirebiliyor. Pilleri istenirse bir şarj istasyonuna bağlanarak da doldurulabiliyor.

Japonya merkezli IHI ve NEDO şirketleri 10 yıllık çalışma sonucu geliştirdikleri sualtı türbiniyle “sınırsız enerji” üretmeyi deneyecek. Kariyu adlı 330 tonluk ilk prototip, 20 metrelik tüplerin içindeki pervaneler ile okyanusun dip akıntılarından faydalanarak 205 gigawatt enerji üretimi hedefliyor.

Dikey olarak inip kalkabilen VTOL kategorisindeki hava araçları konusunda uzmanlaşan Almanya merkezli Volocopter şirketi insansız hava taksileri için geliştirdiği VoloConnect modelini tanıttı. 4 koltuklu aracın 2 dakika 14 saniyelik ilk uçuşu başarıyla tamamlandı. VoloConnect'in 2026 yılında kullanıma sunulması hedefleniyor.

Enerjiden silah üretimine kadar nükleer temelli her çalışmanın yan etkisi nükleer atıklar. İnsan sağlığına son derece zararlı bu birikimin ömrü 1 milyon yıla ulaşabiliyor. Bu sebeple daha çok toprak altında muhafaza edilen bu atıklara yönelik ilginç bir çözüm Nobel ödüllü Fizikçi Gérard Mourou'dan geldi. Mourou, nükleer atıkları lazer kullanarak 30 dakika içinde zararsız hale getirebileceğimizi iddia ediyor. Yöntem kabaca yüksek güçlü lazer ışınlarına maruz bırakılan nükleer atıkların atom çekirdeğinden bir nötron ya da proton eksiltmesini teme alıyor.

Geleneksel klonlama yöntemleri yoğun bir insan müdahalesine ihtiyaç duyduğu için hem yüksek maliyetli hem de ölçeklemesi zor bir seçenek. Çin / Nankai Üniversitesi'nden bir bilimci grubu yapay zeka algoritması kullanarak, tamamen otonom süreçlerle bir domuzu klonladı.

ABD / Purdue Üniversitesi sahteciliğin yoğun olduğu alkollü içki sektörüne yönelik ilginç bir çözüm keşfetti: Alkole dayanıklı ipek proteinlerinin herhangi bir telefona okutarak onaylatılabilen özel bir kod gömülüyor. Şişelerinin “içine” yerleştirilecek şifreli etiketler sahteciliği de önlemiş oluyor. Bu etiketler içkinin tadına etki etmediği gibi yutulması halinde de zarar vermiyor.

2018 yılında bir kitle kaynak fonlama kampanyasıyla hayata geçen ve hologram alanında yazılım ve donanım çözümleri geliştiren Looking Glass şirketi 8K çözünürlüğünde 65 inçlik yeni panelini tanıttı. Mevcut 3D holografik ekranlardan 3 kat büyük olan model aynı anda 50 kişinin izleyebileceği görüntüler oluşturabiliyor.

Finans teknolojileri sunan Block (eski ismiyle “Square”), Twitter'ın kurucusu Jack Dorsey'nin iddialı girişimlerinden biri. Şirketin Bitcoin ve blokzincir departmanı TBD, son dönemin popüler konu başlığı web3 konseptine alternatif olarak “web5” adlı yeni bir internet yapısı duyurdu.

İnternetin en eski dijital ödeme seçeneklerinden PayPal, üyelerinin kripto para cüzdanlarından harici cüzdanlara da para aktarabileceğini duyurdu. (Öncesinde PayPal cüzdan sahipleri sadece bir başka PayPal cüzdanına ödeme yapabiliyordu.)

NASA, UFO ve benzeri fenomenlere yönelik iddia ve belgeleri kamuya açık şekilde araştırma adına yeni bir oluşum hayata geçirdi. Çalışma grubu 9 aylık sürede eldeki bütün iddiaları ve delilleri inceleyerek hazırlayacağı raporu sansürsüz şekilde kamuoyuyla paylaşacak.

Çin / Xiamen Üniversitesi'nde geliştirilen bir aşı, kansere bağlı tümörleri nano teknolojiyle yok etmeyi başardı. Tedavi ayrıca bağışıklık sistemini bu yapılanmaya karşı eğiterek tekrarlamasını önlüyor.

Britanya / Queen Mary Üniversitesi kalp krizi sonrası oluşan hasarı tedavi edebilen biyo-çözünür bir jel üretti. Çalışmanın çıktılarından bir diğeri de kalp krizlerinde obezitenin rolünün önceden bilinenden çok daha fazla olması.

Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda “yapay zeka” meselesinin perde arkasına bakmaya çalıştım. Yapay zekaları eğiten “köle insanlar”, algoritmalardan aldığımızı sandığımız “organik” hizmetler…

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️