Dünya Halleri: 60

59 haftayı geride bırakmışken iki ilginç ayrıntıyı paylaşmak istedim:

1- Arada okuma raporlarına bakıyorum. Bazı Hotmail ve Outlook kullanıcıları bülteni “spam / istenmeyen” olarak işaretlemiş. Neden acaba? Bu bahaneyle hatırlatmış olayım; her sayının en sonunda abonelikten çıkmak isteyenler için bir bağlantı bulunuyor. Tek tıklama yeterli. (“İstenmeyen” olarak anılmak hoş değil 😇)

2- Her bültenden sonra yüzlerce (laf olsun diye demiyorum, yüzlerce) teşekkür, eleştiri ve katkı mesajı geliyor. Tamamına yakınını ilgiyle okuyup, yanıtlamaya çalışıyorum. İlginç olan tarafı, teşekkür mesajlarının neredeyse yüzde 80'inin kadınlardan gelmesi. Biz erkeklere teşekkür etmek zor geliyor belki de. Yoksa derlediğim içerik daha çok kadınların hoşuna gidecek tarzda mı? İkinci seçenek ihtimal olarak dahi sıradışı ve sevindirici.

(Yanlış da anlaşılmasın; kimseden bir teşekkür beklentim yok. Övgü ve yergi “talep edilmeden geldiği zaman” anlamlı.)

Şimdi haberler.

1982 yılında piyasaya sürülen ve toplamda 29 milyondan fazla satarak rekor kıran Atari 2600 oyun konsolu LEGO setine dönüştü. 1 Ağustos'ta satışa sunulacak set içeriğinde konsol, 1 joystick ve 3 oyun kartuşu bulunuyor. (ABD satış fiyatı 240 dolar. TL'ye çevirmeyin, böylesi kulağa daha hoş geliyor.)

Steve Wozniak'ın 1976 yılında geliştirdiği ve Steve Jobs'un garajında monte ettikleri ilk Apple-1 prototipi açık artırmada satışa sunuldu.

Google çalışanı Blake Lemoine, üstünde çalıştığı yapay zeka LaMDA'nın sezgi / bilinç kazandığı iddiasıyla geçtiğimiz ay gündemde epey yer bulmuştu. Açıklamanın ardından Google tarafından kızağa çekilen Lemoine'in bu hafta işine son verildi.

İsrail hükümeti 2021 yılında “Nimbus Projesi” adıyla 1,2 milyar dolar bütçeli bir bulut bilişim altyapısı kurmaya başlamıştı. Google ve Amazon ile ortaklaşa yürütülen çalışma kapsamında Google'ın İsrail'e Filistinlilere karşı kullanılacak ve insan haklarını ihlal eden bazı yapay zeka çözümleri sattığı ortaya çıktı.

2018 yılında Cambridge Analytica şirketinin (Facebook'un göz yumması sayesinde) sitenin milyonlarca üyesinden elde ettiği bilgileri istismar ederek Donald Trump'ın ABD Başkanı olduğu seçimlerde ve Britanya'nın Avrupa Birliği'nden çıkmasıyla sonuçlanan “Brexit referandumu” sürecinde manipülasyon yaptığı ortaya çıkmıştı. Hemen ardından ABD Senatosu'nda ifade veren Facebook yöneticileri, komisyon üyelerinin konuyu tam kavrayamaması sebebiyle 5 milyar dolar tazminatla “paçayı kurtarmıştı”. Ancak bu hafta ABD'de hala sürmekte olan adli soruşturma kapsamında CEO Mark Zuckerberg ve dönemin COO'su Sheryl Sandberg'in önümüzdeki Eylül ayında Federal Mahkeme huzurunda 6 saat ifade vereceği ortaya çıktı.

Meta (Facebook), Microsoft, Google, Amazon ve iki ABD kamu kurumu “artık saniye” uygulamasının sonlandırılmasını istiyor. 1972 yılında uygulamaya konulan ve Dünya'nın dönüş hızıyla saatleri senkronize eden “artık saniye”, şimdiye dek 27 defa kullanıldı. Karşı çıkan grubun gerekçesi bu uygulamanın zamana bağlı çalışan ağ bilgisayarlarını kesintiye uğratması ve iptal edilmesi durumunda (kendi iddialarına göre) en az 2 bin yıl sorun çıkarmayacak oluşu.

Meta CEO'su Mark Zuckerberg, Facebook'un yeni işlevlerini bir video paylaşımıyla duyurdu. Yeni arayüzde ana sayfaya “Feeds” adlı yeni bir sekme daha eklendi. TikTok'un “For You” sekmesinden ilham alan bu özellik arkadaşlarınızın ve favorilerinizin paylaşımlarından özel bir derleme içerecek.

Yapay zeka alanındaki en büyük girişimlerden OpenAI tarafından geliştirilen DALL-E adlı algoritma, yazılı olarak tarif ettiğiniz şeyleri şaşırtıcı bir başarıyla resmederek “eserleştirme” yeteneğine sahip. Şirket tarafından yapılan açıklamada yakında halka açılacak hizmetin ilk ay ücretsiz olacağı, ardından aylık 60 esere kadar yine bedava olmakla birlikte 460 eserlik ek paket için 15 dolar ödenmesi gerekeceği belirtildi. En çok merak edilen sorunun yanıtı da geldi: Üretilen eserler, onu oluşturan kişinin mülkü olacak ve ticari amaçlarla kullanabilecek.

Bebeklerin öğrenim süreçlerinden ilham alan DeepMind mühendisleri geliştirdikleri (ve Google'ın sahibi olduğu) yapay zeka algoritmasını benzer şekilde eğitmeye karar verdi. PLATO kodlu deneyde sistem kendisine gösterilerek öğretilen bilgiler sonucunda 3 aylık bebeğe denk “muhakeme yeteneği” kazandı.

Toplam 3 hektar alana sahip dünyanın en büyük “dikey tarlası” Birleşik Arap Emirlikleri'nin Dubai şehrinde hizmete girdi. Kapalı alandaki bitkileri LED aydınlatmalı suni fotosentez ile destekleyecek ve hiçbir kimyasal katkı kullanmayacak tesisin yılda 900 ton mahsul vermesi hedefleniyor.

ABD merkezli alternatif gıda girişimi SCiFi Foods (eski adıyla Artemys Foods) laboratuvarda et üretiminin maliyetini 1.000 kat düşüren bir teknik geliştirdiğini duyurdu. Firmanın çözümü kendi ürettiği biyoreaktörleri ve CRISPR teknolojisi kullanıyor. Nihai hedef hamburger maliyetini 1 dolara düşürmek.

Britanyalı savunma şirketi QinetiQ dünyanın ilk lazer kontrollü drone'unu geliştirdi. İlk uçuşunu başarıyla tamamlayan araç, merkez ile arasındaki iletişimi lazer ışınlarıyla kurduğu için hem tespiti hem de engellemesi oldukça güç hale geliyor.

Almanya - ABD ortaklığındaki parça üreticisi ZF, araçlar için 80 derece dönebilen bir tekerlek sistemi icat etti. BMW i3 modeline uyarlanarak denenen sistem, aracın tur çapını 9,9 metreden 6,2 metreye indirdi.

Çin / Hongtuo Laboratuvarı havaya yazı yazabilen lazer kalem icat etti. Ultra-kısa lazer ışını kullanan kalem bu sayede havada etkileştiği parçacıkların elektronlarını eksilterek ışığı tutar hale getiriyor. Böylece kalemle havaya çizilenler kalıcı hale geliyor.

Avrupa Birliği 2025 yılından itibaren doğada çözülemeyen mikro-plastiklerin kullanımını yasakladı. Alternatif arayışı kapsamında ABD / MIT Üniversitesi'nden bir ARGE ekibi ipek tabanlı ve çok düşük maliyetli bir ikame ürün geliştirdi. Ucuzluğun sebebi materyalin düşük kalitede (kumaşlarda tercih edilmeyen) kozaları kullanılması. Üstelik mevcut makinelere uyarlanması da mümkün ve kolay.

ABD / Teksas Üniversitesi uyku süresince bedenin değişen ısısına uyum sağlayan bir yatak geliştirdi. Isıtma ve soğutma elemanlarıyla donatılan yatak ve yastık, vücudun farklı bölgelerine farklı tepki vererek ideal ısıyı sağlıyor ve konforlu bir uykuyu garantiliyor.

Çin'in en büyük arama motoru Baidu, taksi hizmetine özel geliştirdiği “Apollo RT6” adlı elektrikli otonom aracını tanıttı. 37 bin dolar fiyata sahip ve 4. seviyede otonom araç, mobil uygulama ile çağrılıp kullanılabilecek.

ABD merkezli kripto para borsası Coinbase'in Ürün Müdürü Ishan Wahi ve kardeşi Nikhil Wahi tutuklandı. Wahl, çalıştığı şirket üzerinden satışa sunulacak dijital varlıklarla ilgili kardeşine önceden haber vererek gerçekleştirdiği 14 işlem üzerinden 1,5 milyon dolar haksız kazanç elde etmekle suçlanıyor.

Son dönemdeki ekonomik dalgalanmalardan en çok etkilenen alanların başında gelse de, yatırımcıların kripto para ve blokzincir şirketlerine yönelik hevesi devam ediyor. Bu yılın ilk yarısında bu kategorideki girişimlere toplam 17,5 milyar dolar yatırım yapıldı.

ABD / Floridalı bir aile, 11 yaşında kaybettikleri oğulları Matthew Gallagher'ın küllerinin Ay'a gömülmesi için başlattığı yardım kampanyasını başarıyla tamamladı.

ABD / Rockefeller Üniversitesi bakteri genlerinden ürettiği ve antibiyotik dirençli bakterileri dahi öldürebilen yeni bir ilaç tanıttı. Bilişim destekli biyoloji, gen sıralama ve sentetik kimya işbirliğiyle geliştirilen “cilagicin” adlı çözüm şimdilik sadece hayvanlar üzerinde deneniyor.

Göz cerrahisine yönelik robotik çözümler geliştiren ForSight Robotics şirketi katarakt ameliyatı yapacak yeni “otonom” cerrah robotu için 55 milyon dolar yatırım aldı.

Bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesine yol açan bulaşmaları tanımlayan “sepsis”, sebep olduğu kan pıhtılaşması ve organ yetmezliği gibi etkilerle her yıl yüz binlerce hastanın hayatını kaybetmesine sebep oluyor. ABD / Johns Hopkins Üniversitesi araştırma ekibi, risk grubundaki hastaları anbean izleyen bir yapay zeka algoritmasıyla ölüm oranını yüzde 18,2 oranında azalttı. Çalışma 2 yıl boyunca 700 bin hasta üzerinde yürütüldü.

Kanada'nın Toronto ve Montreal üniversiteleri her yıl 18 milyon kişinin ölümüne yol açan kalp hastalıklarına yönelik bir umudu yeşertti. Araştırma ekibi 1 mm büyüklüğünde “atan” ve içindeki sıvıyı pompalayan bir embriyo kalbi üretti.

ABD / California Riverside Üniversitesi saç köklerini barındıran folikülleri zayıflatarak saç kaybına sebep olan proteini keşfetti. TGF-beta adlı bu protein, hücrelerin yaşam ve ölümünde belirleyici rol oynuyor. Çalışma grubu kayba yol açan TGF-beta'nın yeniden programlanarak saç çıkmasına da sebep olabileceğini düşünüyor.

Bu hafta Oksijen gazetesindeki yazımda sosyal medyanın her anlamda kategori dışı çocuğu TikTok‘u yazdım. Nerden çıktı, neden tuttu, ne oldu ve ne olacak…

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️