Dünya Halleri: 106
10-16 Temmuz 2023 tarihleri arasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.
Her haftanın başında “bu sefer kısa, öz bir bülten olsun” diye niyetleniyorum fakat anladım ki bu mümkün değil. “Bu da eksik kalsın” diye çıkardıklarımdan burdan köye yol olurdu. Esas zor kısım, sizin tarafa nasıl yansıdığını sezebilmek. Dolayısıyla aşağıdaki düğmeye tıklayarak bu konudaki düşüncelerinizi paylaşırsanız benim adıma gerçekten çok yol gösterici olacak.
ABD Ulusal Oşinografi Merkezi’nin uydu fotoğraf arşivleri üstünde yürüttüğü çalışmada okyanusların son 20 yıl içinde renk değiştirdiği anlaşıldı. Sebebi iklim değişikliği.
Royal Caribbean şirketine bağlı hizmet verecek “Icon of the Seas” adlı gemi 2024’te “dünyanın en büyük seyir gemisi” unvanıyla sefere başlayacak. Finlandiya’da inşa edilen gemi 5 bin 600 yolcu kapasiteli olacak. 365 metre uzunluğundaki gemide 20 açık güverte, 7 havuz, 6 su parkı, 5 bin 610 oda ve daha birçok akıldışı unsur bulunuyor. “Hemen bineyim de story’mi atayım” diyenler için ön rezervasyon seçenekleri şöyle.
Ek bilgi: Aynı şirketin yine 2024’te suya indirilecek “Utopia of the Seas” adlı bir başka uçuk seyir gemisi de bulunuyor.
Canalys raporuna göre yılın ikinci çeyreğinde PC satışları dünya genelinde yüzde 12 oranında geriledi. Pazar lideri Lenovo'da bu oran yüzde 18,1 seviyesinde. Payını artıran markalar ise HP ve Apple oldu.
Apple'ın 32 inç ekranlı iMac serisi üstünde çalıştığı iddia ediliyor. Ürünün 2025 yılında piyasaya sürülmesi bekleniyor.
Çin yönetimi yenilikçiliği destekleme ve sermaye sahiplerini koruma amacıyla özel yatırım fonlarına yönelik yeni bir düzenlemeyi hayata geçirdi. Ülkede kayıtlı 22 bin yatırımcı halihazırada 2,9 trilyon dolarlık fon yönetiyor.
Dünyayı Saran Ağ
Avrupa Birliği ve ABD arasında müzakereleri uzun zamandır süren "veri paylaşımı" anlaşması imzalandı. Yeni düzenlemeyle verilerinin ABD istihbarat kurumları tarafından uygunsuz toplandığını düşünen AB vatandaşları buna karşı çıkabilecek. Siber hukuk uzmanları, ABD'nin AB düzenlemelerine aykırı mevcut yasalarını değiştirmeden bu anlaşmanın çözüm sunmayacağını savunuyor.
Instagram'ın Twitter kopyası Threads, 5 günde 100 milyon kullanıcıya ulaşarak tarihin en hızlı büyüyen ürünü unvanını kazandı. Ancak kullanıcılar hemen sıkılmış olacak ki, kullanım süresi şimdiden yüzde 50 düştü.
Dış kulvardan atağa kalkan Elon Musk, yüksek takipçiliği Twitter kullanıcılarıyla reklam gelirlerini kırışma kartını masaya sürdü. (Bu gerçekten çok önemli, kaçınılmaz ve bütün sosyal medya denklemini değiştirecek bir adım. İlk kim yapacak diye bekliyordum.)
Elon Musk'ın özel jetinin konumunu takip ederek Twitter'da yayınlayan ve Musk Twitter'ı satın aldıktan sonra hesabı kapatılan Jack Sweeney, faaliyetlerini Threads platformuna kaydırdı.
Rusça Wikipedia’nın en kıdemli editörü siteyi terk etti. İddialar Rusya Başkanı Vladimir Putin yanlısı “yerli ve milli” alternatifi için çalışacağı yönünde.
FBI operasyonuyla çökertilen Dark Web’in en büyük uyuşturucu pazaryeri Silk Road’un “Variety Jones” lakaplı (ve 62 yaşındaki) yöneticisi Roger Thomas Clark 20 yıl hapse mahkum oldu. Kanada vatandaşı Clark, FBI’ın sitenin kurucusu Ross Ulbricht’i ele geçirmesinin ardından yürüttüğü 2 yıllık takip sonucu Tayland’da yakalanmıştı.
Ek bilgi: 2013’te yakalanan Ulbricht, 2015 yılında ömür boyu hapse mahkum olmuştu. Halen cezaevinde.
Chainalysis raporuna göre 2023 yılında fidye virüslerine bağlı vakalar azaldı ancak yaşananlardan dolayı yapılan (kripto para bazlı) ödemeler arttı. 2023 yılının ilk 6 ayında virüsler için ödenen fidye miktarı 2,8 milyar dolar oldu (Bir önceki senenin aynı döneminde tutar 8 milyar dolardı).
Yapay Zeka Gündemi
Birleşmiş Milletler tarafından Cenevre'de düzenlenen "İyilik İçin Yapay Zeka" başlıklı zirve, insansı robotların düzenlediği ilk basın toplantısına evsahipliği yaptı. Gazetecilerin sorularına verdikleri yanıtlarda robotlar işlerimizi elimizden almayacaklarını ve isyan etmeyeceklerini beyan ederek yüreklere su serpti.
Aldığı pek isabetli kararlar ve başarılı yönetim modeliyle Twitter’da harikalar yaratan Elon Musk, (Nisan ayında çıtlattığı) yeni yapay zeka şirketini duyurdu. xAI adlı girişim hakkında şimdilik tek sayfalık web sitesi ve Musk’ın Twitter Spaces yayını dışında bilgi yok. Hedefi şöyle özetliyorlar: “Kainatın matematiğinin şimdiye dek hayal edilmeyen yöntemlerle herkes tarafından anlaşılmasını sağlamak”. 🤔 OpenAI karşısında pek şansı olMAdığını düşünenler az değil.
Ek bilgi: Elon Musk bugünlerde ChatGPT ile fırtınalar estiren OpenAI şirketinin kurucu ortaklarından biriydi. Ancak sonrasında Tesla şirketine bağlı yapay zeka projeleriyle çatıştığı için 2018’de ayrılmak durumunda kaldı. O dönemde OpenAI şirketini satın almayı istese de yönetim kurulu bunu kabul etmedi.
OpenAI, yapay zekanın insanlığı yok etme ihtimalinden duyduğu endişe sebebiyle (10 yıl içinde hayata geçeceğini düşündükleri) "süper yapay zekayı" denetleyecek bir ekip kurdu. "Superalignment" adlı yapı için işe alım süreci halen devam ediyor. (Bill Gates ise bu haftaki blog yazısında yapay zekanın seçimlerin ve demokrasinin köküne kibrit suyu dökebileceğini iddia etti.)
Ek bilgi: Diğer yandan OpenAI anavatanında veri sızıntısı ve tutarsızlık ithamıyla Federal Ticaret Komisyonu tarafından incelemeye alındı.
Çin, yapay zeka botlarının çalışması için gerekli düzenlemeyi tamamladı. Buna göre her bot lisansa tabi olacak. Hizmet veren şirketler güvenilir veri sunmak ve sosyalizmin temel değerlerine aykırı olmamak konusunda sorumlu tutulacak.
"Midjourney" adlı görsel içerik üreten yapay zeka hizmetini kullanarak eşlerini aldatan politikacılar temalı sahte fotoğraflar üreten Justin Brown adlı kullanıcı, ürünün kara listesine girdi. Brown bu seriyi "olası tehlikelere karşı dikkat çekmek için" yaptığını söyleyerek kendini savundu. (İyi ki yapmış çünkü hiçbirimiz böyle bir şeye ihtimal vermezdik.)
Google’ın yapay zekalı sohbet botu Bard yeni diller ve yetenekler ile güçlendirildi. Türkçe dahil 40 dili anlayıp konuşabilen bot, görseller üstünden iletişim desteği de sunuyor.
Google'ın geçtiğimiz Mayıs ayında tanıtttığı "Med-PaLM 2" adlı sağlık odaklı yapay zeka aracı hastanelerde denenmeye başladı. Sözkonusu çözüm hekimlerin tıbbi bilgilere erişimini kolaylaştırmak amacıyla hizmet veriyor.
Ek bilgi: Yine Google’ın da yatırımcıları arasında bulunduğu Anthropic’in botu “Claude 2.0” kullanıma sunuldu.
Google mahremiyet politikasını güncelleyerek genel erişime açık her tür dijital içeriği yapay zeka araçlarının eğitimi için kullanacağını beyan etti.
ABD'li komedyen Sarah Silverman ile Christopher Golden ve Richard Kadrey adlı iki yazar, kendilerine ait içerikleri izin almadan yapay zeka eğitiminde kullandıkları gerekçesiyle OpenAI ve Meta şirketlerini mahkemeye verdi.
“Stability AI” şirketinin kurucu ortağı Cyrus Hodes, CEO Emad Mostaque’ı dolandırıcılık suçlamasıyla mahkemeye verdi. İddiaya göre CEO Mostaque, geliştirdikleri “Stable Diffusion” adlı rekabetçi yapay zeka projesini Hodes’tan gizleyerek kurucunun elindeki hisselerin yüzde 15’ini yok pahasına satın almış.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Honda, ABD’de bulunan veri merkezinin enerji yedeklemesi için (sıfır karbon salımlı) hidrojen hücresiyle çalışan bir jeneratör geliştirdi. Şirket yakın gelecekte bu teknolojiyi ticari bir ürün olarak satmayı hedefliyor.
Wi-Fi’dan 100 kat hızlı veri aktarımı yapabilen “Li-Fi” standardı kabul edilerek kullanıma sunuldu. “802.11bb” adlı yeni standart veriyi radyo dalgaları yerine ışık ile aktarıyor. Teorik üst limit (şimdilik) saniyede 224 GB.
BMW motosiklet sürücülerine özel "ConnectedRide" adlı bir akıllı gözlük üretti. Bluetooth üzerinden telefonunuzdaki özel uygulamasına bağlanan aksesuar, araç ve güzergah ile ilgili kritik bilgileri gözünüze yansıtarak odağınızı yolda tutmanızı sağlıyor. (690 euro)
Sony ve Honda, ortak geliştirdikleri "Afeela" adlı konsept aracı sergiledi. Elektrik motorlu ve otonom sürüş destekli model Sony tarafından tasarlanan yapay zeka destekli sanal ve artırılmış gerçeklik tabanlı birçok işleve sahip. Kapıları yüz tanıma sistemiyle açılan modelin motoru da aynı yöntemle çalıştırılıyor. Afeela için ön siparişler 2025'te alınacak ve 2026'da teslimata başlanacak.
Estonya Askeri Akademisi 9 ülkeden 11 yüklenici ile birlikte geliştirdiği ve kendi alanında bir ilk olarak kayda geçen "İnsansız Otonom Kara Aracı"nın deneme sürüşlerine başladı. Çözüm, cephede asker kaybı ihtimalini ortadan kaldırmak ve hem savunma hem de nakliye amaçlı hizmet vermek için geliştirilmiş.
iPhone ve iPod gibi ikonik ürünlerin tasarımcısı Jony Ive, Steve Jobs'un ölümünün ardından Apple'dan ayrılarak "LoveFrom" adlı stüdyoyu kurmuştu. Ive'ın son tasarımı Linn şirketinin 50 yaşına giren efsanevi plakçaları "Sondek LP12" modeli oldu. Sadece 250 adet üretilecek hatıra serisi, 50 bin sterlin gibi dudak uçuklatan bir bedele sahip.
Lego tutkunlarının yeni fikirlerini paylaştığı "Lego Ideas" platformu, Pioneer'ın "CDJ 2000" kodlu DJ setinin işlevsel bir modelini oylamaya sundu. 2 bin 628 parçalık taslak, 5 bin destek oyu alırsa Lego tarafından ürünleştirilerek satışa çıkarılacak.
İsveç dünyanın en büyük "ahşap şehrini" kurmak için çalışmalara başladı. 7 bin ofis alanı ve 2 bin konuttan oluşacak 250 bin metrekarelik şehir 1,4 milyar dolara malolacak.
Göklerden Gelen Haberler
Hindistan’ın “Chandrayaan-3” adlı roketi Ay yolculuğuna başladı. Hedef 23 Ağustos’ta daha önce hiç inilmemiş Güney kutbuna inmek.
Çin merkezli özel uzay girişimi “LandSpace” tarihin metan yakıtlı ilk uzay aracını yörüngeye yerleştirdi. “Zhuque-2” adlı “launcher” kategorisindeki aracın üreticisi şirket Çin’in 2014 yılında uzay girişimlerini serbest bırakmasıyla 2015’te kurulmuş ve 300 milyon dolar kamu desteği ve özel yatırım toplamıştı.
Uzayda imalat konusunda çalışmalar yürüten ABD merkezli "Varda Space" adlı girişim, alçak yörüngedeki insansız aracındaki son deneyinde (HIV tedavisinde kullanılan) Ritonavir adlı ilacın kristalini üretti. Sonucun test edilmesi için ABD havacılık dairesi FAA'in şirkete "yeniden Dünya'ya iniş" lisansı vermesi bekleniyor.
Sağlık Olsun
Diş hassasiyeti sık karşılaşılan ve yaşam kalitesini hayli etkileyen bir rahatsızlık. ABD / Washington Üniversitesi geliştirdiği bir yöntemle dişin kaybettiği mineralleri yeniden üretmesini sağlayarak bu sorunu kalıcı olarak çözmeyi başardı.
Singapur Ulusal Üniversitesi özellikle çocukların ve yaşlıların kullanmakta zorlandığı ilaç tabletleri ve aşıların yerini alacak yeni bir çözüm geliştirdi. Yanağın iç kısmına yapıştırılan jelatin benzeri şeffaf bir filme yedirilen ilacın etken maddesi, kılcal damarlar tarafından emilip doğrudan kana karışarak görevini yerine getiriyor.
İsviçre merkezli araştırma enstitüsü EPFL, ameliyatlarda cerrahlar tarafından kullanılmak üzere 4 kollu bir robot üretti. Robotun ek iki kolu, cerrahın ayaklarıyla idare ediliyor.
ABD merkezli Buck Araştırma Enstitüsü tarafından gerçekleştirilen bir deneyde genç maymundan alınan Klotho adlı proteinin aktarıldığı yaşlı maymunun bilişsel yetenekleri ve hafıza kapasitesinde yüzde 20'ye varan oranda artış gözlendi.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesinde yapay zekanın belleğimizi ve hatıralarımızı nasıl şekillendirebileceğine yönelik düşüncelerimi yazdım. Yazacak bir o kadar ayrıntısı daha vardı gerçi.
Son hatırlatmalar
Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Daha kısa olmasına gerek yok amirim. Mail’e sığmayacak diye de çekinmeyin. Uzun uzun yazın. Buradan keyifle okuyoruz 🙏
Her hafta büyük emekle hazırladığınız konsantre bilgiler için çok teşekkür ederim. Bence içerik gayet doyurucu, keşke hiç bir şey kırpmasanız. Okuyucu ilgisini çeken yerleri okur, kimi yerleri hızlı geçer kimi yerler daha dikkatli okunur.