Dünya Halleri: 107
17-23 Temmuz 2023 tarihleri arasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.
Geçen haftaki bültene “Çok mu uzun yazıyorum acaba?” diye bir soruyla başlamıştım. Gelen 106 yoruma göre cevap: “HAYIR”. Bundan güç alarak ipin ucunu “metrelik kebap” tadında kaçırmak gayet mümkünse de kendimi dizginlemeye gayret edeceğim. “Sessiz çoğunluk” diye meşhur bir kitle var. Onları unutmak ayrı bir tehlike.
Bültene doyamayacaklar için iki adet “gündem dışı kişisel tanıtım” yapayım. Bu hafta uzun süredir öksüz ve yetim bıraktığım bloguma iki yeni yazı yazdım. İlki (dijital) not tutma adına incelediğim yeni uygulamalarla, ikincisi ise daha güvenli bir web kullanımı için tavsiyelerle ilgili.
Haftanın Tortusu
Her yıl 17 Temmuz’da kutlanan “Dünya Emoji Günü”, geleneklere uygun olarak yeni sembolleri görücüye çıkardı. Mantar, zümrüdüanka kuşu, kopuk zincir gibi bir dizi yeni kavram içeren emoji seti önümüzdeki güncellemelerle kullanıma girecek. Diğer yandan istatistiklere göre 2023’ün en çok kullanılan emojisi “pembe kalp oldu” (🩷).
Ek bilgi: Dünya Emoji Ödülleri kapsamında gerçekleştirilen “2023’ü en iyi tanımlayan emoji ne olurdu?” anketinde en fazla oyu “eriyen surat” aldı. (🫠)
Microsoft 2022 yılında oyun şirketi Activision Blizzard’ı 69 milyar dolara satın almak için anlaşmıştı. Ancak bu alandaki en büyük rakibi Sony, birleşmenin tekelleşmeye yol açacağı (ve Playstation platformuna zarar vereceği) gerekçesiyle itiraz etmişti. Microsoft bu hafta problemin temelini oluşturan Activision Blizzard imzalı “Call of Duty” oyununun Playstation platformundaki varlığını sürdürmesini garanti eden bir anlaşma imzalayarak sonuca bir adım daha yaklaştı.
ABD, Sovyetler Birliği ile kıyasıya rekabet ettiği Soğuk Savaş yıllarından kalan 30 bin tonluk son kimyasal silah stoğunu da imha etti.
Google’ın maaş tablosu internete sızdı. Buna göre en çok kazanan grup (tahmin edileceği gibi) aylık brüt 60 bin dolar ile yazılım mühendisleri. Devamında satış ve hukuk departmanları geliyor.
Tesla, Texas’taki fabrikasında yılan hikayesine dönen kamyoneti Cybertruck’ın ilkini banttan indirdi. Şirket bu modelden yılda 250 ile 500 bin adet satmayı hedefliyor.
Apple’ın piyasadaki üreticilerden ekran tedarik edememesi sebebiyle iPhone 15 Pro ve iPhone 15 Pro Max için üretim sıkıntısı yaşama ihtimali rapor ediliyor. Sorunun temelinde mevcut modellere kıyasla çok daha ince çerçeveli ekran tasarımı yatıyor.
Ek bilgi-1: Apple, rulo kağıt benzeri “kıvrılan” bir ekran için patent başvurusu yaptı. Tam olarak hangi cihazda kullanılanacağı belli değil. Yepyeni bir cihazın ipucu olması da muhtemel.
Ek bilgi-2: Apple’ın 2007’de piyasaya sürdüğü ilk iPhone modelleri açık artırmalarda rekor bedelle alıcı buluyor. Ulaşılan son fiyat, 190 bin 373 dolar olarak gerçekleşti.
Dünyayı Saran Ağ
Elon Musk, geçen yıl 44 milyar dolara satın aldığı Twitter’ın zarar etmeye devam ettiğini açıkladı. Gerekçe olarak yüzde 50 oranında düşen reklam gelirleri ve kabarık borçları gösterdi.
Ek bilgi: Twitter’ın Türkiye’de reklam alması engellendi. Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma Bakanlığı Bakan Yardımcısı Ömer Fatih Sayan, temsilci belirlemediği ve bildirmediği için alınan kararın devamında bant genişliği daraltılmasının gündeme geleceğini müjdeledi.
TikTok, Avustralya, Meksika ve Singapur’da “TikTok Music” adlı müzik akış (stream) hizmetini kullanıma sundu.
Kurulduğundan bu yana ilginç bir kararla “desteklediği” şifre paylaşımını dünya genelinde yasaklayan Netflix, son 3 ayda 6 milyona yakın yeni abone kazanarak toplamda 238 milyon üyeye ulaştığını açıkladı.
100 milyon kullanıcıya en hızlı ulaşan uygulama unvanı kazanan Threads, son güncellemesinde bir dizi yeni işleve kavuştu.
Internet Archive sitesi 6 bin 800’den fazla LEGO setinin kitapçığını barındıran koleksiyonu paylaşıma açtı.
Yapay Zeka Gündemi
Yapay zeka alanındaki çalışmalarıyla dikkat çeken şirketlerden oluşan ve “Muhteşem Yedili” olarak adlandırılan Apple, Amazon, Google, Meta, Microsoft, Nvidia ve Tesla’nın toplam değeri yılbaşından bugüne yüzde 60 değer kazanarak 11 trilyon dolara ulaştı. Bu değer Almanya ekonomisinin 3 katına denk geliyor.
Yapay zeka alanında hizmet veren en büyük şirketler, ABD Başkanlığı’na güvenlik ekseninde ortak tedbirler almak üzere gönüllü olarak başvurdu.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, yapay zekanın tehlikelerini görüşmek üzere ilk toplantısını yaptı. Britanya’nın başkanlığında gerçekleştirilen buluşmaya üye ülkelerin bakan ve bürokratlarının yanısıra bu alanda çalışan şirketlerin yöneticileri de katıldı. Genel Sekreter António Guterres, yapay zekanın insanlığı ayrıştırmaya değil; birleştirmeye hizmet etmesi gerektiğinin altını çizdi.
Britanya istihbarat kurumu MI6’nın başkanı Richard Moore, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı silah ve mühimmat sevkiyatını engellemek için yapay zeka teknolojilerinden faydalandıklarını belirtti.
Siber güvenlik blogu SlashNext’in haberine göre hacker’ların kötü amaçlı uygulamalarını geliştirmesi için hizmet veren WormGPT adlı bir üretken yapay zeka botu hayata geçirildi. Aylık kullanım bedeli 67 dolar.
Meta (Facebook) ve Microsoft, ortaklaşa geliştirdikleri Llama adlı geniş dil modelinin yeni sürümünü açık kaynaklı ve tamamen ücretsiz olarak kullanıma açtı.
Google’ın bazı haber sitelerine geliştirdiği otomatik haber yazan bir yapay zeka algoritmasını denetmeye başladığı iddia ediliyor.
Yapay zeka alanında “Siri” adlı ürünüyle çok erken yola çıkan Apple, sonrasında rakiplerine karşı kaybettiği alanı yeni ürünüyle kapatma peşinde. Söylentilere göre şirket ChatGPT’ye rakip kendi ürünü üzerindeki çalışmalarını hızlandırdı.
Ek bilgi: Aynı sebeple çalışmalarını hızlandıran Google’ın da kendi yapay zekası Bard’ı geliştirmede yardımcı olması için kurucu ortağı Sergey Brin’i yeniden göreve çağırdığı ortaya çıktı.
“Unitree Go2” adlı 4 ayaklı robot bin 600 dolardan başlayan şaşırtıcı fiyatının yanısıra, akrobatik yetenekleri ve yapay zeka (GPT) desteğiyle ilginç bir seçenek olarak ortaya çıktı. Videosunu izlemeniz gerek.
Mayıs ayında iOS uygulaması hizmete giren ChatGPT’nin Android uygulamasının önümüzdeki hafta yayımlanacak.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Avustralya / RMIT Üniversitesi’nin mantar köklerine uyguladığı kimyasal müdahaleyle hem sürdürülebilir hem de yangına dirençli yeni bir cephe kaplama malzemesi üretti.
Singapur Ulusal Üniversitesi’nden bir grup bilimci 1 gram DNA içine 215 milyon GB veri depolamayı mümkün kılan bir yöntem geliştirdi.
ABD / North Carolina State Üniversitesi, CRPISPR tabanlı gen düzenleme yöntemiyle kağıt üretiminde daha verimli bir ağaç türü yarattı. Söz konusu tür, emsallerine kıyasla yüzde 40 oranında daha fazla kağıt üretimine olanak sağlıyor.
Yüzde 96’sı Afrika kıtasından ve büyük kısmı çocuklardan olmak üzere her yıl yüz binlerce kişinin canına mal olan sıtma, dünyanın en ölümcül hastalığı olarak biliniyor. Bulaşma yöntemiyse sivrisinek sokması. Çözümlerden biri ABD / San Diego Üniversitesi’nden geldi. CRISPR yöntemiyle sivrisineklerin cinsiyetlerini belirleyen gene müdahale eden ekip, sadece erkek türünün üremesini sağladı. Genetiği bu yöntemle değiştirilmiş erkekler doğal dişilerle çiftleştiğinde de sadece erkek sivrisinekler doğuyor. (Doğal formunda sadece dişi sivrisinekler kan ile besleniyor)
Endüstriyel et üretiminin en önemli bileşeni inekler, sebep oldukları (çok afedersiniz osurmak suretiyle) metan gazıyla küresel ısınmanın günah keçisine dönüşmüş durumda. İsveç Ziraat Bilimleri Üniversitesi tarafından yürütülen bir çalışma, inek dışkılarının kızıl deniz yosunu ile karıştırılmasının bu salımı yarı yarıya düşürdüğünü ortaya koydu.
Kripto Gündemi
Fransız bankası Societe Generale, ülkede kripto varlık hizmetleri vermek için lisans alan ilk kurum oldu.
Göklerden Gelen Haberler
ABD’li gözlemciler, 30 yıldır her 22 dakikada bir radyo sinyali yayımlayan bir kaynak tespit etti.
Sağlık Olsun
31 yaşındaki Adriana Rodriguez, üçüncü çocuğunu doğurduktan iki hafta sonra kalbine giden bir damarın yırtılması sebebiyle kalp nakli ameliyatına mecbur kaldı. Ancak doktorlar lohusa döneminde vücudun yeni organı reddetme ihtimalinin yüzde 99 olduğunu belirleyince sıradışı bir karar alarak kadının hem karaciğerini hem de kalbini değiştirdi. Sağlığına kavuşan Rodriguez’in sorunsuz karaciğeri ise bekleyen başka bir hastaya nakledildi.
Almanya / Spor ve Sağlık Üniversitesi’nin çalışmasında yüzde 100 oksijen terapisine maruz bırakılan sağlıklı bireylerin motor öğrenim becerilerinde yüzde 30 iyileşme gözlendi. Bu bulgunun motor becerilerini sonradan kaybeden hastalara yönelik yeni bir yönteme kapı aralaması bekleniyor.
Ek bilgi: Soluduğumuz havadaki oksijen oranı (ideal şartlarda) yüzde 21 seviyesinde.
ABD / Harvard Tıp Fakültesi, 2006 yılında genç hücrelerin kök hücreye dönüşmesini sağlayan ve kaşiflerine Nobel Ödülü kazandıran Yamanaka faktörlerini gen terapisi yöntemiyle fareler üstünde denedi. Tek dozluk kimyasal kokteyle maruz kalan farelerin hücrelerinde “gençleşme” gözlendi. Buluşun kanser, Alzheimer, diyabet ve kalp-damar hastalıkları tedavisinde radikal dönüşümleri başlatması bekleniyor.
Birçok hastalığın teşhisinde kullanılan tükürük örneği için gereken 3 mililitre örneğin geleneksel yöntemlerle toplanması kimi zaman 5 dakika sürebiliyor. ABD / Washington Üniversitesi’nden bir grup, geliştirdiği “CandyCollect” adlı özel kimyasal ile kaplı lollipop şeker benzeri bir ürün ile bunu saniyeler bazında bir yapıya kavuşturdu.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesinde yapay zeka algoritmalarına karşı ilk ayaklanmayı temsil eden Holywood yazar, oyuncu ve yapımcılarının grevini ele aldım. Konu sinema / TV sektörüne özel gibi görünse de aslında çok daha geniş bir çeperin işaret fişeği.
Son hatırlatmalar
Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Amirim selamlar
Gençleşme konusundaki çalışmaları dikkatle izliyorum. Sanırım orta yaş bunalımımdan dolayı :) Bu mu daha tehlikeli yoksa yapay zeka mı bilemedim açıkçası.
İklim değişikliği yüzünden eriyen adam / kadın emojisi de yapsalardı keşke :)
Çok teşekkürler Serdar bey, her zamanki gibi yine çok güzel ama bana nedense hala kısa geliyor yazı :) emeğinize sağlık