Dünya Halleri: 114
25 Eylül - 01 Ekim 2023 tarihleri arasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.
Kendi adıma nefessiz geçen, koşturmacalı bir haftaydı. En keyifli kısımlarından biri Türkiye İş Bankası’nın “Atatürk Vizyonuyla Gelecek Yüzyıla Bakış” adlı iki güne yayılan konferansıydı. İkinci günün kapanış oturumunda Tarihçi / Yazar Yuval Noah Harari şöyle bir cümle kurdu:
“Geleceğe yönelik hayaller kuramayan liderler sürekli eski defterleri karıştırıyor. Güzel, görkemli (ve çoğunlukla hayali) hatıraları ısıtıp önümüze koyuyor.”
Sahiden de öyle. Geçmişi kurcalayan çok. O yüzden biz bugüne ve geleceğe bakalım. Herkesin yürüdüğü yoldan, baktığı taraftan bir şey çıkmaz. Bakacak yeni şeyler, yürüyecek yeni yollar bulmak gerek.
Haftanın Tortusu
İklim krizi sebepli denizlerin ısınması başta olmak üzere çeşitli sebeplerle dünya genelindeki mercan kayalıklarının yarısı yok oldu. Bu oran ABD / Florida’da yüzde 90 seviyesinde. Bilimciler çözümü mercanlara zarar veren yosunlarla beslenen yengeçlerde buldu. Bu amaçla Karayip Denizi’ne çiftliklerde yetiştirilecek yüz binlerce yengeç salınacak.
Kendi logosunu taşıyacak otomobilin çalışmalarına büyük bir gizlilik içinde devam eden Apple, elektrikli motor için bir patent daha aldı. Başvuru tarihinin 27 Şubat 2023 olarak geçtiği kayıt, bağımsız olarak kontrol edilebilen iki kısımlı bir motor modelini içeriyor.
Geçtiğimiz haftalarda Fransa’nın denetleme kurumu iPhone 12’nin yaydığı radyasyon seviyesinin sınırları aştığını belirlemiş ve yaptırım kararı almıştı. Üreticisi Apple ise bir yazılım güncellemesiyle bunu düzeltmeyi taahhüt etmişti. Ancak raporun tamamı aynı gerekçeyle Xiaomi Poco X3, Samsung Galaxy Note 10 Plus ve Galaxy Z Flip 5G gibi çeşitli markalara ait 50 farklı modelin daha listede yer aldığını ortaya koydu.
Ek bilgi: Apple sözkonusu yazılım güncellemesini yayımlayarak Fransa’dan güvenli kullanım onayını yeniden aldı.
Çinli Huawei, Bluetooth protokolüne alternatif oluşturacak “NearLink” adlı bir standart geliştirdi. Yüzde 60 daha az enerji harcayan protokol Bluetooth’a kıyasla 6 kat daha hızlı veri akışı sunuyor ve 10 kat fazla ağ bağlantısı destekliyor. Menzili iki kata çıkarması da cabası. NearLink teknolojisi ilk olarak markanın “Mate 60” kodlu cep telefonunda yer aldı.
Microsoft’un yapay zeka asistanı “Copilot”, katman (layer) destekli Paint gibi yenilikleri içeren Windows 11 güncellemesi yayımlandı.
Dünyayı Saran Ağ
Meta, yeni ürün ve hizmetlerini tanıttığı yıllık toplantısını bu hafta gerçekleştirdi. Yapay zeka ve sanal gerçeklik (VR) odaklı yeniliklerin başında üçüncü nesil VR başlığı “Quest 3” yer aldı. 10 Ekim’de satışa sunulacak cihaz 500 dolar fiyata sahip olacak. Ray Ban ile ortak geliştirilen “Stories” adlı yeni nesil akıllı gözlük ise 17 Ekim’den itibaren 300 dolara satılacak. Yazılım alanındaki yenilikler ise yapay zeka çözümleri üstüne yoğunlaştı.
Ek bilgi: Meta’nın boynunu Twitter’a rakip olarak geliştirdiği “Threads” büküyor. Yarışa hızlı başlamasına rağmen nefesi erken tıkanmış gibi.
İnternetin (hala aktif) en eski torrent dosyası bu hafta 20 yaşına girdi. 28 Eylül 2003 tarihinde Yeni Zelandalı bir grubun “The Matrix” filminden ilhamla 800 dolar bütçeyle çektikleri “The Fanimatrix: Run Program” adlı film varlığını korumayı başaran en eski içerik oldu.
Seyahat organizasyon platformu Booking.com’un İsveçli rakibi ETraveli Group’u 1,63 milyar euro’ya satın alması Avrupa Birliği Rekabet Kurumu tarafından engellendi. Kurumun karar öncesinde 15 bine yakın otelin yöneticisinden görüş aldığı bildirildi.
Apple’ın Hizmetlerden Sorumlu Başkan Yardımcısı Eddy Cue, bu hafta ABD Adalet Bakanlığı’nın Google aleyhinde açtığı davada 4 saat ifade verdi. Bu kapsamda Apple cihazlarında Google’ın öntanımlı arama motoru olması için 20 yıl önce imzalanan anlaşmanın aynı zamanda Apple’ın kendi arama motorunu geliştirmesini engellediği ortaya çıktı.
Geçtiğimiz hafta sahte ve bot hesaplarla mücadele adına X (Twitter) hizmetinin herkes için ücretli olma ihtimalini dile getiren Elon Musk, Twitter’ın kurucusu Jack Dorsey’nin alternatif platformu BlueSky’da kullanıcı patlamasına sebep oldu. Açıklamanın ardından BlueSky’a 55 bin 585 yeni kullanıcı katıldı. Bu gelişme, 1,13 milyon üyeye sahip platformun yüzde 5 büyümesi anlamına geliyor.
Eşleştirme uygulaması Tinder, aylık 500 dolar bedelli özel abonelik seçeneği “Tinder Select”i tanıttı. Vaadi ise daha çok görüntülenmek ve daha fazla mesaj yollayabilmek. 🤔
Yapay Zeka Gündemi
Apple’ın Newton, iPod, iPhone ve iPad gibi ürünlerinin tasarımcısı Jony Ive, 2019 yılında ayrılarak kendi “LoveFrom,” adıyla kendi tasarım şirketini açmıştı. Bu hafta sızan haberlere göre Ive, OpenAI şirketinin CEO’su Sam Altman ile yapay zeka odaklı yeni bir cihaz geliştiriyor. Tahmin piyasasında bahislerin çoğu telefon ile akıllı gözlük üstüne yoğunlaşıyor.
Ek bilgi: Cep telefonunun yerini nasıl bir cihazın alacağını hiç düşündünüz mü? Inverse sitesi ihtimallere yönelik güzel bir derlemesi var.
OpenAI imzalı ChatGPT’nin yeni sürümü görme, duyma ve konuşma yetenekleri kazandı. İnternetten güncel bilgilere erişebilmesi de cabası.
Ek bilgi: Öte yandan OpenAI 90 milyar dolar değerlemeyle yeni bir yatırım turuna hazırlanıyor.
OpenAI’ın da yüzde 49’unun sahibi Microsoft, hem yapay zeka sistemleri hem de (Azure) veri merkezleri için nükleer enerji kullanmayı hedefliyor. Çözümün nükleer fizyon tekniğini kullanması öngörülüyor. Şirket bu doğrulduda “Nükleer Teknoloji Programı Müdürü” pozisyonu için iş ilanı yayımladı bile.
Stok fotoğrafçılık sektörünün öncü markalarından “Getty Images”, Nvidia ile geliştirdiği üretken yapay zeka aracıyla talebe bağlı görsel üretme işlevi sunmaya başladı. Algoritma tahmin edileceği gibi Getty Images’in milyonlarca fotoğraftan oluşan dev kütüphanesiyle eğitilmiş.
ABD’deki senaryo yazarlarının stüdyoların yapay zeka kullanımına karşı başlattığı grev sona erdi. Anlaşmaya göre senaryoların ilk ya da yeniden yazımında yapay zeka kullanılMAyacak. Kaynak materyal olarak da yapay zekaya başvurulMAyacak.
Ses platformu Spotify’ın OpenAI desteğiyle ürettiği algoritma, podcast yayınlarının otomatik olarak farklı dillere çevrilmesini sağlayacak. Böylece yayınlar çok daha geniş kitleler tarafından dinlenebilecek. Hizmet ilk olarak İngilizce yayınların İspanyolcaya çevrilmesini destekliyor. Devamında Almanca ve Fransızca dilleri gelecek. (Çeviri hizmeti OpenAI’ın “Whisper” uygulamasını kullanıyor.)
Toyota Araştırma Enstitüsü (TRI), robotlara yeni davranış ve beceriler öğretme konusunda yeni bir sayfa açtı. Geliştirilen üretken yapay zeka destekli öğrenim modeli sayesinde otomasyon robotları el çabukluğu gerektiren işleri çok daha kolay ve hızlı öğrenebiliyor. Deneyin ilk etabında belirlenen 60 karmaşık görev, robot tarafından tek satır kod ya da komut yazılmadan kavranarak yerine getirildi. Hedef 2024’te çıtayı 1.000 göreve yükseltmek.
Amazon, yapay zeka alanındaki en büyük oyunculardan Anthropic’e 4 milyar dolar yatırım yaptı. İki ayaklı sürecin ilk fazında 1,25 milyar dolar karşılığı azınlık hissesi alınacak ve devamında yatırım 4 milyar dolara tamamlanacak.
Ek bilgi: Anthropic’in yatırımcıları arasında yer alan Google da geçtiğimiz günlerde şirketteki yatırım payını 5 milyar dolara çıkaracağını açıklamıştı.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
ABD / Washington Üniversitesi, Microsoft ile birlikte gürültülü ortamların belirli bölümlerini izole ederek sessiz hale getirebilen mini ses robotları üretti. Gürültü engelleyici kulaklıklarla aynı tekniği kullanan çözüm önce mikrofonuyla ortam sesini dinliyor ve gürültüyü oluşturan sesleri ayırt ediyor. Ardından ters dalgalar üreterek o sesleri etkisiz hale getiriyor. Madeni para büyüklüğündeki robotlar gürültünün kaynağına göre yer değiştirerek en uygun konumu kendi ayarlıyor.
Çin / Donghua Üniversitesi, genetiği değiştirilmiş tırtıllar ile örümceklerin ağ için kullandığı lifi üretmeyi başardı. Son derece düşük maliyeti ve kolay uygulanabilirliğiyle dikkat çekin buluş, potansiyel olarak naylonun yerini alabilir. Ancak icadın kurşun geçirmez yeleklerden, güvenlik kıyafetlerine kadar uzanan geniş bir yelpazede koruyucu amaçlı kullanımı da mümkün. Zira örümcek ağı, hafifliği ve esnekliğinin yanısıra, zırh için kullanılan mevcut malzemelerden 6 kat daha güçlü bir yapıya sahip.
Göklerden Gelen Haberler
NASA, 2016’da başlattığı “OSIRIS-REx” görevi kapsamında uzaydaki bir göktaşından ilk defa örnek toplamayı başardı. Yaklaşık 2 milyar kilometre yol alan kapsülün “Bennu” adlı göktaşından aldığı birkaç yüz gramlık örnek, araştırmacılara Güneş Sistemi’nin erken dönemine yönelik bilgiler sunacak.
Sağlık Olsun
ABD / Maryland Tıp Fakültesi’nden bir ekip, Lawrence Faucette adlı 58 yaşındaki bir kalp hastasına (genetiği değiştirilmiş) domuz kalbi nakletti. bu yöntemle kalbi değiştirilen 57 yaşındaki ilk hasta doku uyuşmazlığı sonucu 2 ay sonra hayatını kaybetmişti. Faucette’in durumunun şu an için iyi olduğu bildirildi. (UYARI: Aşağıdaki video ameliyattan bazı görüntüler içeriyor.)
ABD / Rice Üniversitesi tarafından geliştirilen yeni bir gen düzenleme aracı istenmeyen gen mutasyonlarında yüzde 70 oranında azalma sağladı. Çözümün temelinde bu alanda yaygın olarak kullanılan CRISPR teknolojisinin ayrıştırma tekniğiyle kullanılması yatıyor.
ABD / New York Üniversitesi’nin yürüttüğü bir çalışmada bebek ağlamasının emziren annelerin beyninde (kamuoyunda “aşk hormonu” olarak da bilinen) oksitosin salgılanmasını tetikleyerek süt akışını artırdığı belirlendi.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda teknolojinin ulaşımın dönüşümündeki rolüne değindim. Zorunlu bir değişiklik olmazsa haftaya “otonom sürüş” ile bu dosyayı tamamlayacağım.
Son hatırlatmalar
Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Elinize sağlık çok güzel olmuş
Teşekkürler. Nakil videosu linki açılmıyor. İyi hafta sonları.