Dünya Halleri: 137
04-10 Mart 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
3 güzel gelişmeyle başlayalım.
Hafta boyu vaktimi EN çok alan bu gönüllü çabam, bu sayıdan itibaren Odeabank’ın desteğiyle size ulaşacak. Birlikteliğimize kıymet verip sürekliliğine katkı sunma kararlarından dolayı kendilerine teşekkür ediyorum.
2024 yılılna ait bütün Oksijen gazetesi yazılarımı bloguma ekledim. Zaman buldukça daha eski olanları da aktaracağım.
Yeni podcast serim “Haddini Aşan Yaşam Rehberi” en iyi çıkış yapanlar arasına girmiş; teşekkürler! İkinci bölümde konum: “İnsan ne için yaşar?”
Bülten bu hafta da epey renkli ve çeşitli gelişmeler içeriyor. Buyrun size elle toplanmış, imbikten süzülmüş, hafta boyu eşe-dosta satacak onlarca olay.
Advertorial
Yatırımda aklın yolunu, müzikte kalbinin sesini dinleyenlerin radyosu Odea Radyo yayında
Türkiye’nin 24 saat yayın yapan ilk ve tek banka radyosu olarak yayın hayatına merhaba diyen Odea Radyo, birikimlerini doğru değerlendirmek isteyenler için hazırlanan yatırım odaklı içeriklerin yanı sıra, yerli ve yabancı müziğin hitlerini dinleyicileri ile buluşturuyor.
Gün içinde Odea Radyo’da Ekonomi Gazetecisi Güzem Yılmaz Ertem’in sunumuyla, yatırımlarını ve birikimlerini nasıl doğru şekilde yönetirim sorusunun cevabını, ekonomi dünyasının duayen isimlerinden her gün saat 15.00 ve 20.00’de dinleyebilirsin.
Aynı zamanda:
🎵 Muhtelif janralardan, muhtelif seçkilerle hazırlanan, indie, soul, jazz gibi türlerden oluşan müzik programı “Muhtelif” her çarşamba saat 16.00’da.
🎬 Ne izlesem diye karar vermekte zorlananlar için gündemden seçkilerle hazırlanan dizi ve film önerileri programı “Ne İzlesem?” her cuma saat 16.00’da.
🎙️ Gezidiği gördüğü yerleri, oradaymış gibi hissedeceğiniz müziklerle anlatan müzik programı “Veni Vidi Listen” her perşembe saat 16.00’da Odea Radyo’da.
Müziğin ritminin, yatırımın stratejisi ile buluştuğu Odea Radyo Karnaval uygulaması ile akıllı telefonlarda, tabletlerde ve istediğin her yerde seninle.
Haftanın Tortusu
ABD için dünyanın ilk atom bombasını geliştiren “Manhattan Projesi”nin 1945 tarihli ve J. Robert Oppenheimer imzalı ilk raporu önümüzdeki hafta açık artırmayla satılacak.
Apple M3 işlemcili yeni MacBook Air modellerini duyurdu. Bir önceki nesle kıyasla yüzde 21’e varan performans ve 6 kat hız artışı vaat eden serinin Türkiye satış fiyatı 63 bin TL’den başlıyor.
Kanada hükümeti dijital medya sektörüne yönelik doğrudan yabancı yatırımları engelleme kararı aldı. İnovasyon Bakanı Francois-Philippe Champagne kararın ulusal güvenlik tedbirleri uyarınca yabancı devletlerin güdümünde gerçekleşecek dezenformasyon ihtimalini engellemek için alındığını belirtti.
Mehdi Rustamov adlı LEGO müptelası, bin 130 tuğlayla cep telefonuyla entegre çalışan bir antika radyo tasarlamış. Ben bu satırları yazarken 4 bin 733 destekçiye ulaşmıştı. (10 bin desteğe ulaşan tasarımlar LEGO tarafından ürünleştirilerek satışa sunuluyor.)
Uluslararası Enerji Kurumu, yenilenebilir enerji yatırımları ve kullanımındaki görülmemiş orandaki artışa rağmen 2023 yılında rekor düzeyde karbon salımı gerçekleştiğini duyurdu.
Scientific Reports’ta yayımlanan araştırma raporu, Haziran ayında küresel sıcaklığın yüzde 90 ihtimalle tarihin en üst seviyesine ulaşacağını ortaya koydu. 2 ile 7 yılda bir yaşanan “El Nino” adlı olağan iklim döngüsünün sebep olacağı artışta insan kaynaklı küresel iklim etkilerinin de hatırı sayılır bir paya sahip olduğuna dikkat çekiliyor.
Dünyayı Saran Ağ
Avrupa Birliği, iOS platformundaki rakip müzik uygulamalarına karşı kendi hizmetini kayırdığı gerekçesiyle Apple’a 1,95 milyar dolarlık ceza kesti.
Ek bilgi: Apple bu hafta dağıtıma sunduğu iOS 17.4 sürümüyle Avrupa Birliği ile uyumlu olacak şekilde AppStore dışındaki seçenekleri de kullanıma açtı. Ancak diğer yandan Epic Games’in hesabını iptal ettiği gerekçesiyle ayrı bir AB soruşturması tehdidi altına girince geri adım atarak suçu kuzenine attı.
ABD Meclisi, Çinli ByteDance şirketine ait TikTok’u yasaklamayı öngören yasa tasarısını oybirliğirliğiyle kabul etti. Tasarı Senato tarafından da onaylanırsa ByteDance 180 gün içinde ABD’de hizmet veren bölümü ayırarak ABD merkezli bir şirkete devretmek zorunda kalacak. (TikTok’un şöyle bir (videolu) savunması var.)
WhatsApp, ABD’de açtığı davada İsrail merkezli “NSO Group” şirketinin geliştirdiği siber casusluk hizmeti Pegasus’un kodlarına erişim hakkı kazandı. Şirket bu sayede kullanılan yöntemleri tespit ederek güvenlik açıklarını kapatılabilecek.
Ek bilgi: ABD yönetimi ayrıca Yunanistan merkezli “Intellexa” adlı benzer bir siber casusluk şirketini yaptırım listesine aldı. (Şirketin kurucusu Tal Dillian adlı eski bir İsrail istihbarat memuru.)
Change Healthcare adlı sağlık sektörüne özel ödeme sistemine virüs bulaştırarak 22 milyon dolar fidye alan “AlphV” çetesinin sistemleri FBI tarafından etkisiz hale getirildi.
Rusya istihbaratı, hapishanede öldüğü açıklanan muhalif lider Alexei Navalny’nin cenazesinin kamera kayıtlarından katılanların kimliklerini tespit ederek gözaltına almaya başladı.
Twitter görüntülü ve sesli arama yapma özelliğini bütün kullanıcılarına açtı. Ancak mevcut hali ciddi bir güvenlik açığı içeriyor çünkü bu özellik otomatik olarak herkesin herkesi arayabileceği şekilde etkin ve uçtan uca kriptolu değil. Dahası, aradığınız kişinin IP adresi de açığa çıkıyor. Yani anonim hesapların tespiti tek tıklamaya bakıyor. Direkt mesajlar (DM) sayfasından ayarları düzenlemekte fayda olabilir. (Ayrıca Twitter’da makale formatında paylaşım (Articles) da bu hafta Premium+ abonelerine açıldı.)
Ek bilgi: Satın almasının ardından Elon Musk tarafından görevine son verilen eski Twitter yöneticileri tazminatlarını eksik aldıkları gerekçesiyle dava açtı. Eksik denilen de 128 milyon dolar. (Ne manidar bir tutar o öyle?)
Birçok ürün, girişim ve inisiyatifte can suyu rolü üstlenen kitle kaynak fonlaması hizmetleri İsrail saldırısı altındaki Gazze’ye yönelik yardımlarda ezber bozdu. Bölgedeki ihtiyaçlar için gönüllü bağışların toplandığı GoFundMe sitesindeki kampanya hesapları, terör ile bağlantılı gruplara yönelik destek ihtimali sebebiyle donduruldu. Açılan yeni bağış sayfaları da site yönetimi tarafından engelleniyor.
Artık Instagram’da DM’lerinizi 15 dakika içinde değiştirebileceksiniz. (Siz yine de yazmadan önce iyice düşünün.)
Ek bilgi: Instagram uygulaması 768 milyon indirilmeye ulaşarak TikTok’u zirveden indirdi ve dünyanın en çok yüklenen uygulaması oldu.
Spotify aylık 10 dolarlık sesli kitap aboneliğini kullanıma sundu. Arşivinde 375 bin başlık yer alıyor.
Yapay Zeka Gündemi
Eski OpenAI çalışanları tarafından kurulan “Anthropic” şirketi yapay zeka modelinin yeni sürümü “Claude 3” ile yeniden gündeme geldi. Çünkü testlerde GPT-4’ten daha iyi sonuç veriyor.
Ek bilgi: Eski Meta çalışanları tarafından hayata geçirilen “Patronus AI” şirketinin “CopyrightCatcher” adlı ürünü, OpenAI’ın GPT-4 modelinin telif haklarını en fazla ihlal eden seçenek olduğunu belirledi.
Borsa İstanbul’daki varlığıyla küçük yatırımcıdan “hayır duası” eksik olmayan Bank of America’nın 2023’te yapay zeka odaklı 644 patent başvurusu yaptığı belirlendi. Teknoloji alanına yılda 12 milyar dolar harcayan (ve bu yıl 3,8 milyar dolar ayıran) bankanın mevcut 6 bin 600 patentinin 800’ü bu alana ait.
“Bosch Connected Word” konferansında konuşan Elon Musk, yapay zeka sektörünün elektrik ve dönüştürücü (transformatör) kıtlığıyla karşılaşacağını savundu. Musk, her 6 ayda bir 10 kat büyüyen sektörün çok yakında çip kriziyle de yüzleşeceğini iddia ediyor.
Google iki sene önce satın aldığı “Photomath” adlı yapay zeka algoritmasını kendi markası altında kullanıma açtı. Bu uygulama, cep telefonuyla fotoğrafı çekilen matematik problemlerinin çözümünü veriyor.
2013’te ölen ABD’li Şarkıcı Lou Reed’in dul eşi Laurie Anderson, The Guardian gazetesine verdiği röportajda kocasının yapay zeka sohbet botuna bağımlı hale geldiğini açıkladı. Anderson, Avustralya / Adelaide Üniversitesi tarafından 2021 yılında geliştirilen sohbet botunun ilk başlarda “epey aptalca” davrandığını ancak zamanla bağımlılık yapacak derecede gerçekçi hale geldiğini söylüyor.
Litvanya merkezli “A Phone, A Friend” adlı girişim, yapay zeka odaklı (ve e-mürekkep ekranlı) bir akıllı telefon geliştirdi. Cihazın en büyük farkı, kullandığınız sosyal medya uygulamalarındaki paylaşımları içeriklerine göre gruplayarak, özel arayüzüyle sesli ve görüntülü olarak özetleyebilmesi. Ajandanızdan ve e-postalarınızdan beslenen bir kişisel asistanı da var.
Kurucu ekibinde yer alan ancak (Tesla bünyesindeki stratejik çakışmalar sebebiyle) şirketten ayrılmak durumunda kalan Elon Musk, OpenAI’ı kuruluş felsefesine aykırı (kar odaklı) hale geldiği için mahkemeye verdi.
Ek bilgi: OpenAI ise yol ayrımı dönemindeki e-posta yazışmalarını paylaşarak olayın Musk’ın anlattığı gibi olmadığını iddia etti.
Ticari ve bireysel bilgisayar satışlarında yüzde 12 gelir kaybı yaşayan Dell, açıkladığı yapay zeka odaklı sunucu stratejisinin yarattığı umutla yüzde 20’ye yakın değer kazandı. (Bir dönem de blokzincir böyleydi.) Şirket son çeyrekte bu sektöre yönelik 800 milyon dolarlık sunucu satışı gerçekleştirmiş.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Çin’in uluslararası patent başvuru sayısı tarihte ilk defa ABD’yi geride bıraktı. ABD Ulusal Bilim Vakfı’nın raporuna göre 2022 yılında Çin’in 68 bin 600 başvurusuna karşılık ABD 58 bin 200 seviyesinde kaldı. (2015 yılında ABD Çin’in iki katı patent başvurusuna sahipti.)
Kripto Gündemi
Son dönemdeki yükselişini sürdüren Bitcoin bu hafta önce 69 bin, ardından 70 bin dolar seviyesini de aşarak son 2 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Yılın başından bu yana değer artış oranı yüzde 50 oldu. (Olası bazı sebepleri The Guardian derlemiş. ABD işsizlik sayıları açıklanmadan önce.)
OpenAI’ın CEO’su Sam Altman’ın göz taramasıyla kaydettiği herkese kripto para dağıtan girişimi Worldcoin, İspanya’da yasaklandı.
Kripto para borsası Gemini’nin kurucu ortakları Tyler ve Cameron Winklevoss kardeşler, 15 aydır yargılandıkları davada mudilere 1,1 milyar dolar tazminat ödemeyi kabul etti. Süreç, şirketin “Earn” adlı yatırım programının 2022 yılındaki kripto çöküşü sırasında sözleşmeye aykırı şekilde durdurulmasıyla başlamıştı.
Göklerden Gelen Haberler
6 ay boyunca Uluslararası Uzay İstasyonu’nda görev alacak ABD’li ve Rus bilimciler hedefine ulaşarak çalışmalara başladı. Gerçekleştirilecek 200 deney arasında yerçekimsiz ortamda yapay insan organı üretme gibi ilginç başlıklar var.
Amazon’un kurucusu Jeff Bezos’un uzay girişimi Blue Origin, insan taşıyacak yeni uzay aracını geliştirmek için LinkedIN’de eleman arıyor.
Sağlık Olsun
ABD / California Üniversitesi’nden bir araştırma ekibi fareler üstünde yürüttüğü deneyde “epigenetik düzenleme” yöntemi kullanarak kolestrol seviyesini tek seferde dengelemeyi başardı. Epigenetik yöntem DNA dizilimine müdahale etmeden seçilen genlerin işlevini değiştirmeyi temel alıyor.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesinde onlarca milyar akıllı cihazın her an ziyan olan kapasitesine değindim. Özetle: Gece uyurken şarj olan telefonunuz kanser araştırmalarına katkı verse güzel olmaz mıydı?
Son hatırlatmalar
Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Gönül çabanız için teşekkürler ⚘
Odeabank sponsorluğu hayırlı olsun.