Dünya Halleri: 145

29 Nisan - 05 Mayıs 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.

Haddini Aşan Yaşam Rehberi adlı podcastimde bu hafta hepimizin hem hasretini çektiği hem de kavuşur kavuşmaz huzursuz olduğu “sessizlik” konusuna baktım. Sükunet acaba gerçekten aradığımız bir şey mi? Gürültü beynimize ne yapıyor? Dünyanın en sessiz ortamında ne kadar kalabiliriz? Sentetik gürültü üreterek milyarlarca dolar kazanmak hayal mi? Bereketli bir konunun, iki bölümlük özeti.

Blogumda ise herkesin kendine odaklandığı çağda ilişki ihtiyacının kaçınılmaz sonu olan sentetik kesişime baktım. Dertsiz, zahmetsiz, kaprissiz, sürprizsiz ve düşük maliyetli ilişkiler: Aşkın kanununu yeniden yazanlar.

Bu sayımız uzun fakat her başlığında birbirinden ilginç gelişmeler içeriyor. E-postanızda yarım kalırsa devamını okumayı ihmal etmeyin lütfen. 🤓

---

BU SAYININ DESTEKÇİSİ

Finansal Özgürlük: Gece değerlendir, gündüz harca!

Odea Oksijen Hesap ile geceleri birikimlerinizi artırırken, gündüzleri özgürce kullanmanın rahatlığını yaşayın. Nasıl mı?

Gece vadeli, gündüz vadesiz esnek yapısı sayesinde, birikimlerinizi gün içinde özgürce kullanabilir, gün sonunda gecelik mevduat hesabında avantajlı faiz oranları ile otomatik olarak değerlendirebilirsiniz. Hesabınızdaki kullanılabilir bakiyeden 7/24 para çekip yatırabildiğiniz için acil nakit ihtiyacında vade bozulma endişesi yaşamazsınız.

Ayrıca USD ve EUR para birimlerinde de Oksijen Hesap açmak ve birikim yapmak mümkün.

Bu bağlantıyı ziyaret ederek görüntülü görüşmeyle hemen Oksijen Hesaplı olabilirsiniz.

---

Genel Gündem

2023 yılında rekor zarar açıklayan dünyanın en büyük bellek çipi üreticisi Samsung, son çeyrekte faaliyet karını yüzde 933 oranında artırdı. Bu sonuçtaki en büyük etken, yapay zeka girişimlerinin artan bellek ihtiyacı.

Amazon da aynı dönemdeki gelirini 143,3 milyar dolar ile rekor seviyeye taşıdı. Şirketin net karı 3 katına ulaşarak 10,4 milyar dolar oldu.

2022 yılında 12 milyar dolar değere ulaşan ancak 2 yıl içinde 2,5 milyar dolar seviyesine gerileyen Getir, Avrupa ve ABD’deki faaliyetini sonlandırdı.  Şirketin bu coğrafyada 6 bine yakın çalışanı bulunuyordu. Getir’in 2022’de satın aldığı e-ticaret platformu n11’i de elden çıkarmak istediği iddia ediliyor.

Lüksemburg merkezli uydu hizmet şirketi SES, rakibi Intelsat’ı 3,1 milyar dolara satın alıyor. Amaç, uydu tabanlı internet erişimi sunan SpaceX iştiraki Starlink ile rekabet edebilir bir seçenek oluşturmak.

Dünyayı Saran Ağ

Fransa Devlet Başkanı Emmanuel Macron’un davetiyle toplanan uzmanlar kurulu, yürüttüğü çalışmanın sonuç bildirgesinde 13 yaşından küçük çocukların akıllı telefon sahibi olmasının engellenmesini tavsiye etti.

Macron: “Ben de kullanıyorum ama İŞ İCABI.”

Brezilya mahkemesi bir grup Twitter kullanıcısının hesaplarına erişim engeli kararı vermiş ancak platformun sahibi Elon Musk bunu “anayasaya aykırı” bularak uygulamamıştı. Bu gelişmenin ardından Yüksek Mahkeme’de Twitter aleyhinde açılan davada platformun avukatları kararının “operasyonel sorunlar” sebebiyle yerine getirilmediğine yönelik savunma verdi ve bundan sonraki yönergelere saygılı olacaklarını belirtti. (”Kuzenim yazmış” da diyebilirdi.)

Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın çatı şirketi Meta, Haziran ayında gerçekleştirilecek Avrupa Birliği Parlamento Seçimleri’ne yönelik Rusya kaynaklı dezenformasyona alet olduğu gerekçesiyle incelemeye alındı.

Twitter’a alternatif olarak yıldızı parlayan Mastodon platformu yoluna “kar amacı gütmeyen vakıf” olarak devam edecek. Twitter’ın kurucu ortaklarından Biz Stone’un da yönetim kurulunda yer aldığı yeni yapılanma, Mastodon’un hizmetini sürdürebilmesi için topladığı bağışların vergiden muaf olmasını sağlayacak.

Yeterince çalıştığınızı düşünen iş ağı LinkedIn, sitesinde 3 oyunu kullanıma sundu. (Soran olursa çalışıyorum dersiniz.)

Google 2023 yılında 2 milyon 280 bin kötü amaçlı Android uygulamasını Play Store’dan sildiğini ve 330 bin uygulama geliştiricinin hesabını kapattığını açıkladı.

Algoritmasını güncelleyen Instagram, artık başka kullanıcılara ait video ve fotoğrafları paylaşan hesapların öne çıkarılmayacağını duyurdu. Kararın gerekçesi “özgün içerik üretimini desteklemek”. (Şimdi ordan burdan video apartıp etkileşim avlayan hesaplar düşünsün.)

Yapay Zeka Gündemi

Yapay zeka alanındaki çarpan etkisi yansımalarını her konuda gösteriyor. Buyrun bu haftaya yayılan birkaç çarpıcı gelişme:

• Apple’ın İsviçre’nin Zürih şehrinde gizli bir yapay zeka laboratuvarı kurduğu ve bu alanda uzman 36 Google çalışanını transfer ettiği ortaya çıktı. “Vision Lab” olarak adlandırılan yapı şirketin satın aldığı FaceShift, Fashwell ve Perceptual Machines gibi girişimlerin çalışanlarını da bünyesinde toplamış.

• ChatGPT ile sohbet botları pazarının lideri haline gelen OpenAI’ın bu ay Google’a rakip bir arama motorunu kullanıma sunacağı iddia ediliyor. Bu hamle çok büyük ölçekli değişimleri tetikleyecektir.

• Tesla da araçları için kendi özel ses asistanını geliştirdiğini açıkladı. xAI için Twitter’dan sonra yeni bir vitrin diyebilir miyiz? (Şunu da bilgilerimiz arasına ekleyelim: Elon Musk’ın yapay zeka girişimi xAI bu hafta 18 milyar dolar değerleme üzerinden 6 milyar dolar yatırım topladı.)

Bu alanda yepyeni bir sayfa aralayacak girişimlerden birisi ise Kanada merkezli Extropic. Bir süredir radarımdaki şirket, yapay zekanın ihtiyaç duyduğu muazzam işlemci gücünü transistör yerine termodinamik tabanlı özel çipleriyle sunuyor. İkili (binary) sistem yerine birçok farklı değişkenin atanabildiği, göreve göre kendini optimize eden ilginç bir altyapı sunuyor. Kurucusunun gayet açıklayıcı ve anlaşılır bir videolu tanıtımı var.

Financial Times gazetesi içeriğinin ChatGPT’nin eğitiminde kullanılması için OpenAI ile lisans anlaşması imzaladı.

Ek bilgi: Öte yandan 8 ABD’li medya kuruluşu, ChatGPT eğitimi için içeriklerini izinsiz kullandıkları iddiasıyla OpenAI ve Microsoft’u mahkemeye verdi.

OpenAI’ın adliye koridorlarındaki mesaisi uzayacak gibi görünüyor. Zira şirketinin ChatGPT ürünü, Avrupa Birliği’nin veri koruma düzenlemesine aykırı faaliyet gösterdiği gerekçesiyle mahkemeye verildi. Noyb adlı mahremiyet odaklı sivil toplum kuruluşunun raporuna göre ChatGPT, kişiler hakkında sahte ve yanlış bilgiler üretiyor ve OpenAI bununla ilgili düzeltmeleri yapmaktan aciz kalıyor. (Gel sen ne çektiğimi bir de bana sor.)

Endonezya’da Devlet Başkanı Joko Widodo ile bir araya gelen Microsoft CEO’su Satya Nadella, yapay zeka ve bulut bilişim altyapısı alanlarında 1,7 milyar dolarlık yatırım anlaşması imzaladı. Şirket bu kapsamında ülkede 840 bin kişiye yapay zeka eğitimi de verecek.

Ek bilgi: Microsoft ayrıca Malezya’da yine yapay zeka odaklı 2,2 milyar dolarlık bir başka yatırım paketi açıkladı. Program kapsamında eğitim desteği de yer alıyor. Bu açılımın Endonezya ve Tayland’ı da kapsayacağı söyleniyor.

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

Neoplants adlı girişim, kapalı alanlardaki havayı temizleme özelliğiyle bilinen patos bitkisinin genetiğini değiştirerek 30 kat daha verimli hale getirmeyi başardı. “Neo PX” adını verdikleri yeni tür, bitkinin toprağına damlatılan bakterilerle sentezlenmiş özel bir sıvının etkileşimiyle bu özelliğe kavuşuyor.

Elektrikli araçlar ürettiği gücü genellikle doğrudan tekerlek düzeneği içinde çalışan motorlarla aktarır. Real Motors şirketinin Ares adlı elektrikli motosiklet tasarımı ise geleneksel zincirli yöntemi korumayı tercih etmiş. Gayet de şık üstelik.

Sehpa sistemi de enteresan bir dokunuşa sahip.

İtalyan “Linky Innovation” adlı girişim de sırt çantanızda bile taşıyabileceğiniz katlanabilir elektrikli kaykayı hayata geçirmek için Kickstarter’da destek(lerinizi) bekliyor.

“Kaykay pek konforlu değil” diye hayıflanıyorsanız Almanya / Bielefeld Üniversitesi’nden “Monocab-Owl” ekibi bireysel kullanıma yönelik “elektrikli ve otonomVAGON” tasarlamış. Evet vagon. Mevcut tren rayları üstünde ilerliyor. Ben de anlamadım.

Ulaşım adına ayakları nispeten yere basan son ürün Çinli elektrikli otomotiv markası Chery’den. “Exeed E08” kodlu araç 5,2 metrelik boyu, sıradışı kapıları ve tarif etmekte zorlandığım iç tasarımıyla dikkat çekiyor. Model, yıl sonuna doğru 55 bin ile 70 bin dolar arasında bir fiyatla satışa sunulacak. (KDV ve ÖTV hesaplayıcıları yorumlarda buluşuyor.) 

Chery Exeed E08

Exeed E08’in de tanıtıldığı Auto China Fuarı birbirinden enteresan araçlara sahne oldu. Buyrun birkaçına bakalım.

Kripto Gündemi

Dünyanın en büyük kripto para borsası Binance’in kurucusu Changpeng Zhao, yargılandığı ABD mahkemesinde kara para aklamadan suçlu bulunarak 4 ay hapis cezasına çarptırıldı.

Ek bilgi: Diğer yandan şirketin Nijerya ofisinde aynı suçtan tutuklu yargılanan yöneticileri (ABD vatandaşı) Tigran Gambaryan ve (Britanya vatandaşı) Nadeem Anjarwalla’nın yargılanmasına 17 Mayıs’ta başlanacağı bildirildi.

Göklerden Gelen Haberler

Çin Uzay Ajansı’nın Ay’ın “karanlık” olarak da adlandırılan uzak yüzeyinden örnek toplayacak aracı fırlatma rampasına yerleştirildi. Takvimi henüz paylaşılmayan “Chang’e-6” görevi, Ay’ın daha önce inilmemiş bölgesinden alınacak örnekleri Dünya’ya getirmeyi hedefliyor. Esas amaç ise 2030 yılında Ay’da insanlı bir üs kurmak.

Sağlık Olsun

Danimarka / DTU ve İsveç Lund üniversiteleri, yaşlanan dünya nüfusuyla ihtiyacı artan ancak bağışlayıcısı azalan “kan stoğu” konusundaa devrimsel bir keşif yaptı. Çalışma grubunun yaygın bir bağırsak bakterisinden ürettiği enzim, kırmızı kan hücrelerinden A ve B antijenlerini dönüştürerek evrensel bir kan yaratıyor ve nakillerdeki uyuşmazlığı ortadan kaldırıyor. (Yani örneğin A grubu kana sahip bağışçıdan alınan kan, B grubuna ait hastaya nakledilebiliyor.)

Sözkonusu enzim, sağ ve soldaki farklı kan gruplarının renkli sembollerle tanımlanan farklarını ortadaki gibi eşitliyor.

İsviçre / ETC Zurich, kan örneği vermekten çekinen / korkan hastalar için sülüklerden ilham alan bir tasarım geliştirmiş. İçinde mikro iğneler barındıran bir vantuz, vakum etkisiyle kanı deriden çekiyor. Gayet basit ve işlevsel.

“Rubedo Life Sciences” adlı sağlık girişimi hücrelerde yaşlanmaya bağlı bozunumu engelleyen “RLS-1469” kodlu ilacının klinik deneylerine başladı. Khosla Ventures grubundan 40 milyon dolar yatırım alan proje, bölünmesi duran ancak ölmeyen; böylece yaşlanma etkilerini ortaya çıkaran hücreleri hedef alıyor.

Britanya / Bristol Üniversitesi’nin çalışması, havadaki karbondioksit oranının Covid-19’a yol açan SARS-CoV-2 gibi virüslerin yaşam süresini belirleyen önemli bir etken olduğu ortaya koydu. Buna göre kapalı ortamlarda soluma sebebiyle havadaki pH (alkali) değerinin ve karbondioksitin artışı, virüsün taşınma kabiliyeti ve bulaşıcılığını artırıyor.

Kalbin düzensiz atışına ve hızlı kan pompalamasınına yol açan “atriyal fibrilasyon”, sebep olduğu pıhtılar sonucu felç ve demansa sebep olan önemli anomalilerden biri. Lüksemburg Üniversitesi’nden bir çalışma grubu geliştirdiği yapay zeka algoritmasıyla bu atakları 30 dakika önce öngörebilmeyi başardı. Çözümün en ilginç ayrıntısı, nabız ölçen herhangi bir akıllı saate uygulama olarak yüklenebilmesi.

Ek bilgi: Avustralya / Queensland Üniversitesi’nin bu hafta paylaştığı çalışma sonuçlarına göre hastanede tedavi olma seviyesine gelen atriyal fibrilasyon hastalarının yarısı 10 yıl içinde hayatını kaybediyor.

---

Kapanış Notları

Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda 2020 yılında mucitlerine Nobel Ödülü kazandıran CRISPR-Cas9 adlı gen düzenleme teknolojisinin yapay zeka ile kesişimine yer verdim.

Son hatırlatmalar

Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.

Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️