Dünya Halleri: 150
03-09 Haziran 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
İstanbul’da başlayan haftam sırasıyla Kıbrıs, İzmir ve İtalya güzergahında devam ediyor. Siz bu satırları okurken ben de memlekete dönüş yolunda olacağım. Bu koşturmacalı sürece sığan “bültende paylaşılabilir” ayrıntılar ise şöyle:
Podcast’im “Haddini Aşan Yaşam Rehberi”nde bu haftaki konuğumla “Kripto Varlıklar” konusuna baktık. Araya sıkıştırdığım haberler ile kripto paraların 90’lı yıllara dayanan köklerine değindim.
Oksijen gazetesindeki sayfamda sosyal medya ile ateşi harlanan, yapay zeka ile çığrından çıkan dijital verilerin dünyanın doğal kaynakları üstündeki baskısına değindim.
Blogumda ise dijitalin ölümsüzlüğüne inat, hızla yok olan içeriklerle ilgili bir yazı sizi bekliyor. (Örneğin Twitter’daki Türkçe paylaşımların yüzde 40’ının 3 ay içinde buhar olduğunu biliyor muydunuz?)
BU SAYININ DESTEKÇİSİ
Odea'nın Yatırım Odaklı Podcast'iyle Doğru Yatırım Yapmanın Detaylarını Keşfedin!
Yatırımda farklı alternatifler mümkün mü? Güvenli yatırımın püf noktaları neler? Para nasıl çalışır? Ekonomi medyasını nasıl okumalıyız? Kazanmanın Algoritmik Formülü Algo Trade Nedir?
Bu sorular sizin de ilginizi çekiyor mu? O zaman buraya tıklayıp Odea'nın Yatırım Odaklı Podcast'ini takibe almanın tam zamanı.
Ekonomi gazetecisi Güzem Yılmaz Ertem’in moderasyonunda hazırlanan podcast serisi, finans alanında uzman konukları ağırlayarak yatırım dünyasına adım atmak veya birikimlerini doğru değerlendirmek isteyenlere çeşitli bilgiler sunarak destek oluyor.
“Yatırım Odaklı Podcast” Odea uygulaması, Odea Radyo, Spotify, Karnaval uygulaması, Karnaval.com, Apple Podcasts, Amazon vb. tüm dijital platformlardan dinlenebiliyor.
Genel Gündem
Oyun, kriptopara ve yapay zeka alanındaki hızlı gelişmelerin rüzgarıyla 1 yıl içinde hisse değerini üçe katlayan Nvidia bu hafta yüzde 5 daha değer kazandı. Şirket böylece 3 trilyon dolar seviyesini aştı ve Apple’ı da geride bırakarak ABD’nin en değerli ikinci markası unvanına kavuştu. İşin ilginci, Apple’ın geliri Nvidia’dan 7 kat, karı ise 4 kat fazla. Azeem Azhar bülteninde bu yükselişin bir balon olup olmadığını ayrıntılı şekilde incelemiş. (Nvidia ayrıca 1 trilyondan 2 trilyon dolar değerine en hızlı tırmanan şirket unvanına sahip.)
Ek bilgi: BBC’nin “Teknoloji sektörünün Taylor Swift’i” olarak adlandırdığı Nvidia CEO’su Jensen Huang, yeni nesil yapay zeka çiplerini kapsayacak “Rubin” serisinin 2026’da satışa sunulacağını açıkladı.
Elon Musk, Tesla’dan 56 milyar dolar CEO ödemesi almak isteyince şirketin merkezinin yer aldığı ABD / Delaware mahkemesi “56 milyar dolar maaş olmaz!” gerekçesiyle talebi reddetmişti. Hissedarların oylamasına kalan süreçte Musk “Ödemezseniz basarım istifayı!” kozunu masaya sürdü. Elçi görevini üstlenen Yönetim Kurulu Üyesi Robyn Denholm mektubunda “Elon’un sonsuz vakti yok, fikri de çok. İstese dünyanın her yerinde mucizeler yaratır. Onu üzmeyin.” şeklinde hoş bir açıklama yaptı. Uzmanlar ödemenin onay alacağını düşünüyor. (Elon Musk halihazırda Tesla’nın yüzde 13’üne sahip.)
Ek bilgi: Michael Perry adlı bir yatırımcı, Tesla CEO’su Elon Musk’ı 2022 yılındaki 7,5 milyar dolarlık hisse satışı sebebiyle mahkemeye verdi. Perry, Musk’ın beklentileri karşılamayacak veriler açıklamadan önce sahip olduğu bilgiler ışığında satış yaparak 3 milyar dolar haksız kar elde ettiğini iddia ediyor. (Nam-ı değer: insider trading.)
Playstation Network ağına kayıtlı 97 milyon oyuncuya sahip Sony, gelir kırılımına yönelik bazı veriler paylaştı. Buna göre abonelerin yarısının Playstation 4 sahibi olmasına rağmen Playstation 5 şu ana kadarki en karlı platform. Şirket 2020 yılından bu yana 56 milyon Playstation 5 satmış.
Mobilya şirketi IKEA, Roblox platformunda kullanıma sunacağı “The Co-worker” adlı sanal mağazasında çaılşacak oyunculara maaş ödeyecek. Saatlik ücret 14,8 euro olarak belirlendi. (Üzücü haberi sona sakladım: Başvurular sadece 18 yaşını aşmış Birleşik Krallık ve İrlanda vatandaşlarına açık.)
Almanya merkezli SAP, 2011’de kurulan ve dijital uygulamarın kullanımını iyileştiren İsrail merkezli WalkMe şirketini 1,5 milyar dolar bedelle satın aldı.
Çinli “Gotion High Tech” şirketi 2026 yılında Fas’ta 1,3 milyar dolar yatırımla bir pil fabrikası kurma kararı aldı.
Dünyayı Saran Ağ
Video platformu Netflix, 10 yıldır kullandığı tasarımını değiştiriyor. Yeni arayüz içeriğin ismi, açıklaması ve fragmanını daha görünür kılmayı hedefliyor.
Netflix bir süredir çeşitli başlıklar yayımladığı oyun alanındaki varlığını kendi içerikleriyle örtüştürme adına da çalışmalar yürütüyor. “Netflix Reality Universe” altında kullanıma sunulan yeni oyunlar, adından anlaşılacağı gibi platformun gözde reality şovlarının uzantısı olacak.
Başkanlığı döneminde Çin karşıtı eylem ve söylemleriyle hatırlanan Donald Trump, Çin kökenli olması sebebiyle ABD’de engellenmek üzere olan TikTok’ta hesap açtı. Profili ben bu satırları yazarken 6,5 milyona yaklaşmıştı. (Donald Trump başkan olduğu 2020 yılında TikTok’u yasaklamak istemiş ancak mahkeme tarafından engellenmişti.)
Yapay Zeka Gündemi
Apple, Pazartesi günkü etkinliğinde yeni işletim sistemi ve cihazların yanısıra uzun zamandır beklenen yapay zeka alanındaki gelişmeleri de paylaşacak (kod adının “Apple Intelligence” olacağı söyleniyor.). Sızan bilgilere göre Siri’nin yerini alacak altyapının OpenAI imzalı ChatGPT olacağına kesin gözüyle bakılıyor. Bu karar OpenAI şirketini yapay zeka sektörünün açık ara hakimi haline getirecek.
Ek bilgi: Apple öngörüleriyle nam salan Mig-Chi Kuo, katlanabilir ekranlı yeni dizüstü bilgisayar serisinin de 2026’da satışa sunulacağını iddia ediyor. Şirket bu amaçla katlanabilir ve kendini onaran ekran için patent almıştı (PDF).
ABD Federal Ticaret Komisyonu, yapay zeka sektöründeki hakim konumları sebebiyle Nvidia, Microsoft ve OpenAI için anti-tekel soruşturması açılmasının ilk sinyalini verdi.
Elon Musk, yapay zeka girişimi xAI çatısı altında (yerel yönetim teşvik ve vergi indirimi başvurusunu onaylarsa) ABD’nin Memphis şehrinde bir süperbilgisayar inşa edecek.
Reuters Enstitüsü ve Britanya / Oxford Üniversitesi’nin 6 ülkede 12 bin kişiyle yürüttüğü bir ankette katılımcıların yüzde 30’unun (en popüler iki yapay zeka çözümü) ChatGPT veya Copilot’ı hiç duymadıkları ortaya çıktı. Sonuç raporu, yapay zekanın toplumdaki algı ve karşılığının abartıldığına dikkat çekiyor.
Rozet şeklinde yakaya yerleşebilecek yapay zekalı ve ekransız bir kişisel asistan geliştirme iddiasıyla ortaya çıkan Humane, cihazın eksiklikleri sebebiyle yerden yere vurulmuş, zor günler yaşamıştı. Bir süredir kendine bir alıcı aradığı söylenen şirketin kendini 1 milyar dolara HP’ye satmak istediği iddia ediliyor (Haberdeki “Palm / WebOS” ayrıntısı benim de aklıma gelen ilk şey olmuştu).
Tribeca Festivali, OpenAI’ın metinden video üreten yapay zeka aracı Sora ile oluşturulan 5 kısa filmin ilk gösterimine sahne olacak.
Sadece yapay zeka tarafından üretilen içerikleri yayımlayacak video platformu “Showrunner” ön kayda açıldı. Kendisini “Yapay Zeka Çağının Netflix’i” olarak tanımlayan yapıda kullanıcılar dilerse beğendikleri dizi ve filmlerin devam bölümlerini üretken araçları kullanarak kendisi oluşturabilecek. İzleyicilerin oluşturduğu içerikler beğenilirse Showrunner tarafından satın alınarak gelir paylaşımı ile yayımlanacak.
Suudi Arabistan’ın petrol tekeli Saudi Aramco’nun fonu “Prosperity7 Ventures” Çinli yapay zeka girişimi “Zhipu”ya 400 milyon dolar yatırım yaptı.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Dünyanın en derin okyanus çukurundan erkeklerin yumurtalıklarına kadar mümkün olan her noktaya sızan mikroplastikler çağın en büyük tehlikelerinin başında geliyor. Bu sorunun içme suyuna özel çözümlerden biri Victoria Ou ve Justin Huang adlı 17 yaşındaki iki ABD’li öğrenciden geldi. Keşif, borudan akan sudaki mikroplastikleri ultrason dalgalarıyla ayrıştırmayı temel alıyor. Bu yöntemle su yüzde 94’e varan oranda arınıyor.
Mevcut çalışmalar ışığında farelerden alınan deri hücreleri sperm ve yumurta hücrelerine dönüştürülebilmişti. Japonya / Kyoto Üniversitesi’ndeki bir çalışma aynı yöntemde embriyoya BMP2 proteini ekleyerek insan hücresini de yumurta ve spermine dönüştürmeyi başardı. (Bu sürecin devamı ihtiyaca göre tasarlanacak “köksüz” bireyler olabilir pekala.)
Göklerden Gelen Haberler
Çin, Ay’ın uzak tarafına inen ilk ülke oldu. “Chang'e-6” adlı insansız uzay aracıyla gerçekleştirilen sefer, Ay’ın karanlık yüzeyinden 2 kg taş ve toprak örneği toplama görevini başarıyla tamamlayarak dönüşe geçti. (Bu görevin zorluğu, inişin Dünya’nın görüş açısının dışında olması ve yer istasyonuyla doğrudan iletişimden kuramamasıydı.)
SpaceX’in yeniden kullanılabilir Starship roketi dördüncü denemesinde başarıya ulaşarak sorunsuz şekilde yeniden Dünya’ya indi.
Boeing’in 2022 yılından bu yana üstünde çalıştığı “CST-200 Starliner” uzay kapsülünün Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) gerçekleştireceği ilk deneme seferi kalkışa dakikalar kala sistem tarafından güvenlik gerekçesiyle durduruldu. İki astronot taşıyan kapsül, birkaç gün sonra uçuş onayı alarak fırlatıldı. Yol boyunca helyum sızıntısı sebebiyle sorunlar yaşayan araç, 27 saatlik uçuşun ardından ISS’ye başarıyla kenetlendi.
Japonya’nın milyarderler girişimcilerinden Yusaku Maezawa, 2023 yılında Ay çevresindeki ilk turistik uçuşu gerçekleştirme hedefiyle 2018 yılında “dearMoon” adlı bir kampanya başlatmıştı. Ancak uçuşta kullanılacak SpaceX şirketine ait Starship roketinin akıbetinin belirsizliği sebebiyle projenin iptal edildiği açıklandı. Görev kapsamında Yusaku Maezawa ile birlikte (kendisinin seçtiği) 8 kişi daha bu tecrübeyi yaşayacaktı.
Avustralya ve Güney Afrika’daki astronomlar uzayda her 53,8 dakikada bir tekrar eden 3 farklı radyo sinyali keşfetti. Sinyalin bir beyaz cüce ya da nötron yıldızından geldiği tahmin ediliyor. (”3 Cisim Problemi” dizisi için de güzel bir tanıtım fırsatı olduğu kesin.)
Sağlık Olsun
GSK tarafından geliştirilen “Jemperli” adlı kanser ilacı, 2. evresinde denendiği 42 (insan) kanser hastasının tamamını iyileştirmeyi başardı. İlacın önemli ayrıntılarından biri, ayrıca kemoterapi ve radyasyon tedavisine ihtiyaç duymaması. Deneyin 3. evresinde metastaz oluşumları incelenecek.
Kişiye özel geliştirilen ilk kanser aşısı İngiltere’de sosyal sigorta (NHS) kapsamındaki hastalara uygulanacak. Bu yöntemde bileşim hastanın tümörüne özel üretiliyor ve uygulandıktan sonra kanserin tekrar etme ihtimalini de ortadan kaldırıyor. (Aşılar Alman biyoteknoloji şirketi BioNTech tarafından üretiliyor.)
Son hatırlatmalar
Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Sırf şu bültene destek veriyor diye Odea Bank'tan hesap açacağım
Emeğinize elinize sağlık. Okuması yine çok keyifliydi.