Dünya Halleri: 154

01 - 07 Temmuz 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.

Bereketinden dolayı aklıma geldikçe bakıp notlar çıkardığım bazı Ekşi Sözlük başlıkları var. “zengin evlerinde genelde olmayan şeyler” ve “fakirlerin ufak şımarıklıkları” gibisinden. Yarı şaka, yarı ciddi, yüzlerce ipucunun ışığında saatlerce düşüncek cephane. Bir yandan da birbirimize ne kadar yabancı olduğumuzu hatırlatan bir vesile.

Vaziyet böyleyken kafayı kaldırıp dünyaya bakmak kolay değil elbet. Ama belki bu tavır tam da bu yüzden kıymetli. Yoksa bir kere bile doyasıya yemek yiyemeden göçüp gitmek de var bu her dalı yemiş dolu dünyadan.

Gelelim haftanın Z raporuna.

Bu hafta blogumda yıllar sonra özgürlüğüne kavuşan Julian Assange’ın kilometre taşlarına yer verdim. Oksijen gazetesinde “Sosyal soslu rıza imalatı“ başlıklı yazımda Noam Chomsky’nin (nedense Türkçede artık baskısı yapılmayan) meşhur kitabından ilhamla algoritmaların ürettiği düzene baktım. (NOT: Yaz sebebiyle Oksijen yazılarıma 9 Ağustos’a kadar ara verdim.)

Podcast’im “Haddini Aşan Yaşam Rehberi” ise bu hafta iki bölüm halinde yapılması gereken her şeyi bildiğimiz ancak yapmaya bir türlü ikna olamadığımız bu tuhaf çağa ışık tutuyor.

Gelelim “sebeb-i ziyaretimize”…

---

Genel Gündem

Enteresan bir haberle başlıyoruz. Japonya’nın Dijital Bakanı Taro Kono, 2021 yılından bu yana üstünde çalıştığı konuyu başarıyla sonuçlandırdı: Bu aydan itibaren kamu kurumlarına sunulacak dijital belgelerin “DİSKET” ile gönderme zorunluluğu kaldırıldı. Evet, “disket”.

Ek bilgi: Japonya’da faks cihazları da hala yaygın olarak kullanılıyor. “Bu devirde disketi nereden buluyorlar?” diye merak edenler için yıllar önce keyifle okuduğum, güzel bir haber dosyası paylaşayım.

Tarihin en uzun süre ertelenen oyunu “Kien” sonunda piyasaya sürüldü. 22 yıl önce Nintendo’nun el oyun konsolu “Game Boy Advance” için ilk yerli oyunu üreteceğini açıklayan “Belsanti” adlı İtalyan şirketin imzasını taşıyan oyun aradan geçen sürede 2 şirket değiştirdi. Game Boy Advance de 2008’de tarih oldu. (Akdeniz rehaveti diyelim.)

Dünyanın en büyük ikinci çip üreticisi Güney Koreli “SK Hynix”, yapay zeka alanında hizmet verecek yeni nesil çiplerin üretimi için 74,6 milyar dolarlık yatırım kararı aldığını açıkladı.

Geçtiğimiz sayıda ABD yönetiminin Microsoft üstünden yürüttüğü Birleşip Arap Emirlikleri’ne bağlı yatırım fonu G42 ile kurduğu ortaklıktan bahsetmiştim. BAE’nin Çin ile bağlantıları koparma şartına bağlanan bu hamlenin ilk ayağı Kenya’da 1 milyar dolar yatırımla bir jeotermal enerjili veri merkezi kurmak. Ancak bunun ABD tarafında bir ulusal güvenlik sorunu yaratacağı tartışılmaya başlandı. BAE’nin anlaşmaya rağmen Çin ile bağları tam olarak koparmayacağından ve ABD’nin bunu denetleyemeyeceğinden endişe ediliyor. (Diplomasi ve teknolojinin böylesi bir kesişimini kimse hayal edemezdi.)

Ek bilgi: Bahsi geçmişken; anlaşmanın merkezi olan Kenya, Afrika kıtasının elektrikli araç üssü olma yolunda da emin adımlarla ilerliyor. Petrolünün tamamını ithal eden ülkede, bütçe açığını kapatmak adına elektrikli araç dönüşümü öncelikli hedefler arasında yer alıyor.

Samsung’un 10 Temmuz’da tanıtmaya hazırlandığı Galaxy serisinden “Z Flip” ve “Z Fold” modellerinin görüntüleri ve bazı ayrıntıları (bu konudaki paylaşımlarıyla bilinen) Evan Blass tarafınan paylaşıldı.

“Z Fold” değil ama “Z Flip” modeli şahsen epey hoşuma gidiyor.

Apple analisti Ming-Chi Kuo, 2026 yılında satışa sunulacak yeni nesil AirPods kulaklıkların kızılötesi kamera modülüne sahip olacağını iddia etti. Bu özellik sayesinde kulaklıktan gelen ses, kullanıcının kafasını çevirdiği noktaya odaklanarak değişkenlik gösterecek.

“Z kuşağından sonra ne gelecek?” diye ara ara düşünüyordum. Meğer adı konmuş: “Alfa Kuşağı” (Generation Alpha). Özellikleri: dijital, küresel, mobil, sosyal ve görsel olmalarıymış. 🤦‍♂️

---

BU SAYININ DESTEKÇİSİ

Avantajlarla Dolu Yatırım Dünyası: Odea

Yatırım yaparken aynı zamanda birçok avantajdan da yararlanabileceğiniz Odea’da hisse senedi işlemlerinize özel düşük komisyon oranı ve komisyon iadesi fırsatları sizi bekliyor.

Şimdi Odealı olanlar, hisse senedi alım/satım işlemlerinde %0,05* komisyon oranı avantajından yararlanırken aynı zamanda 30 Eylül’e kadar yapacağı hisse senedi işlemlerinde komisyonunun %50’sini, 2.000* TL’ye kadar iade alabiliyor. 

Hemen Odealı olmak için buraya tıklayabilir, yatırımın merkezinde yerinizi alabilirsiniz.

(*) Detaylı bilgi için: www.odeabank.com.tr

---

Dünyayı Saran Ağ

Ne kadar ihtiyaç vardı bilemiyorum fakat Twitter ve MySpace karışımı “noplace” adlı yeni bir sosyal ağ uygulaması çıkar çıkmaz liste başına oturdu (şimdilik sadece iOS için). Benzer bir fırtınayı da vaktinde “BeReal” koparmıştı. Cümle içinde kullanırken kaç kişi hatırlar diye tereddüt ettim ama “MySpace”in hala hizmet verdiğini biliyor muydunuz?

Türkiye’den beklediğim hamle, bu hafta Avrupa Birliği’nden geldi! AB yönetimi Çin kökenli e-ticaret devleri Shein ve Temu’nun gönderimlerine gümrük vergisi uygulamaya hazırlanıyor. (Mevcut düzenlemede 150 euro altındaki ürünler vergiden muaf olarak alınabiliyor. Bir dönem bizde de öyleydi...

Meta çatısı altında hizmet veren Facebook ve Instagram’ın hedefli reklam görmek istemeyen kullanıcılara ücret ödeme zorunluluğu getirmesi Avrupa Birliği Rekabet Kurumu tarafından yasaya aykırı bulundu. Gerekli düzenlemeleri yapmaması durumunda şirket küresel gelirinin yüzde 10’u tutarında ceza ödemek durumunda kalacak.

Fransa Rekabet Kurulu’nun hedefindeyse son günlerin en hızlı yükselen şirketi Nvidia var. Geçen sene şirketin Fransa merkezine düzenlenen baskında ele geçirilen belgelerden yola çıkan soruşturma kapsamında Nvidia, donanım ve yazılım olarak kendi çözümlerinin kullanımını dayatma ile suçlanıyor.

Yapay Zeka Gündemi

“Apple Intelligence” kod adlı yeni işletim sisteminde tercihini OpenAI’ın çözümlerinden yana kullanan Apple, eski Pazarlamadan Sorumlu Başkan Yardımcısı Phil Schiller’ı OpenAI Yönetim Kurulu’na “gözlemci” statüsünde yerleştirdi.

ABD / Silikon Vadisi merkezli ünlü yatırım fonu Sequoia, yapay zeka sektörüne yönelik kısa ve öz bir değerledirme paylaştı. Konuyla ilgili olanlar (yatırımcılar / girişimciler) için çok önemli ayrıntılar içeriyor.

Google, 2024 yılı çevre raporunu yayımladı (PDF). Ayrıntılarda bir şey dikkati çekiyor: Yapay zeka hizmetleri su ve enerji tüketiminde dramatik bir etkiye sahip.

Ancak şu detayı da gözden kaçırmayalım: Google karbon ayakizini gelire dönüştürme konusunda küresel ekonomiye kıyasla 8 kat daha verimli.

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

“Nyobolt” adlı girişimi, sadece 4 dakikalık şarj ile 190 km menzil sunan elektrikli otomobil prototipini tanıttı. 350 kW, 800 Volt hızlı şarj ünitesiyle ulaşılan bu değerin sırrı, şirketin patentli (”niyobyum tungsten oksit anot” tabanlı) pil teknolojisi. 4 bin şarj ömürlü pil, hizmet süresi boyunca 965 bin km menzil vaat ediyor.

Tasarımı da hiç fena sayılmaz.

Japonya hükümeti sıfır karbon salımı hedefi doğrultusunda konteyner taşımacılığına özel bir raylı otonom sistem inşa edecek. Tokyo ve Osaka şehirlerini bağlayacak ve 2034 yılında tamamlanacak 500 kilometrelik hat, taşıma amacıyla yollarda seyreden 25 bin kamyonun yerini alacak. 23 milyar dolara malolacak ağ, tam otonom çalışan elektrikli bantlarda işleyecek.

“reTyre” adlı Norveçli girişim, dünyanın sıfır karbon salımıyla üretilen ilk lastiğini üretti. Lastiğin dış yüzeyi okyanuslardan toplanan balık ağı atıkları ve yosunlardan imal edilmiş. Lastikler “Eurobike 2024” bisiklet fuarında kullanılacak.

Çin, kullanıma sunduğu yeni köprü ve sualtı tüneli sistemiyle 10 alanda dünya rekoru kırdı. Ülkenin güneyinde yer alan Shenzhen ve Zhongshan şehirlerini bağlayan 24 kilometre uzunluğundaki otoyol bağlantılı tünel, 8 şeritli otoyoluyla 2 saatlik mesafeyi 30 dakikaya indiriyor. 

Yol ağının sualtı tünel girişi böyle (etkileyici) bir tasarıma sahip.

2014 yılında kurulan “Source” adlı girişim güneş panelleriyle havadan ürettiği içme suyunu “SkyWtr” etiketiyle satışa sunmaya hazırlanıyor. Atmosferdeki nemi toplayarak güneş ile arıtan sistemin her bir paneli günde 3 litre içme suyu üretebiliyor. Suyun pH dengesi ile kalsiyum ve magnezyum mineralleri yine sistemin içindeki bir düzenek ile düzenleniyor. Her yere kolayca kurulabilen 3 bin dolarlık hidro-paneller şu an 56 ülkede hizmet veriyor.

Modüler paneller istenen her bölgeye kurulabiliyor.

ABD / North Carolina State Üniversitesi jel kıvamında ve cam şeffaflığında yeni bir materyal üretti. Kendi kendini onarma yeteneğine sahip jel, kendi hacminin 5 katına kadar esneyebiliyor.

ABD Hava Kuvvetleri, uzun zamandır üstünde çalıştığı ve bazı ayrıntıları sızan yeni nesil casus İHA “ULTRA” modelini kamuoyuna tanıttı. Tanesi 30 milyon dolara malolalan hava aracı uzun menzilli keşif, istihbarat ve koruma görevlerinde kullanılacak.

Kripto Gündemi

Latin Amerika ülkesi Bahamalar dünyanın merkez bankası dijital parası (CBDC) kullanan ilk ülkesi olacak. 2020 yılında kullanıma sunulan “Sand Dollar”ın kullanılacağı sistem, Bahamalar’ın bütün bankalarında itibari para olarak işlem görecek.

Ek bilgi: Bu konuda geri sayımdaki bir diğer ülke ise İsviçre. Ülkenin merkez bankası ulusal dijital para birimi için 6 yerel banka ile denemelere başladı.

ABD Hazine Bakanlığı kriptoparaları vergilendirecek düzenlemeyi tamamladı. Yeni yapı, aracı kurum ve borsaların kullanıcılarına ait bütün işlemleri Gelir İdaresi’ne bildirimini zorunlu kılıyor. 2026’da yürürlüğe girecek düzenleme kapsamında kriptopara yatırımcıları da varlıklarını aynı kuruma beyan etmek zorunda olacak.

Göklerden Gelen Haberler

Çinli uzay girişimi “Space Pioneer” tarafından geliştirilen “Tianlong-3” kodlu roket, ateşleme sisteminin denemesi sırasında “yanlışlıkla” rampasından kurtularak harekete geçti. 800 bin kişinin yaşadığı Gongyi şehri yakınında yaşanan olay, roketin 1,5 kilometre mesafedeki bir dağa çakılmasıyla herhangi bir can kaybına sebep olmadan sonuçlandı. (“Düğmeye kuzenim basmış.”)

---

Son hatırlatmalar

Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.

Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️