Dünya Halleri: 164
09 - 15 Eylül 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
Podcast serim Hadini Aşan Yaşam Rehberi’nde bu hafta geride bıraktığımız 30 bölümün bana verdiği yetkiye dayanarak bir dertleşme bölümü hazırladım. “Ne umdum, ne buldum” odaklı bir ara özet de denebilir.
Oksijen gazetesinde ise bu hafta yeni çağın rekabetini neyin belirleyeceğine baktım. Geçtiğimiz hafta işlediğim beş benzemezli BRICS’in açmazlarına yönelik yazım da blogumda herkese açık şekilde yerini aldı.
Gelelim hafta boyunca olup bitenlere.
Genel Gündem
Sony, “PlayStation 5 Pro”yu tanıttı. 7 Kasım’da satışa sunulacak oyun konsolu yüzde 67 daha yüksek kapasiteli grafik işlemci, yüzde 28 daha hızlı bellek ve yüzde 45 daha hızlı görüntü işleme vaat ediyor. Karşılığında da 700 dolar istiyor. Türkiye fiyatını hayal edip moralimizi hiç bozmayalım isterseniz.
Fiyat demişken Huawei’den bahsetmekte fayda var. Zira firma bu hafta tanıttığı (ilk ve tek) 3 katlı (yani 3 kere katlanabilir) telefonuyla bu ilgiyi fazlasıyla haketti. 2 bin 800 dolar fiyata sahip “Mate XT” adlı telefon tam açıldığında 10 inçlik ekrana sahip oluyor. Bu dev boyut için 5.600mAh pil kullanılmış. Cihaz şimdiden 5 milyon ön sipariş almış.
Apple iPhone 16 serisini tanıttı. Bir önceki kuşağa kıyasla yüzde 40 daha hızlı “A18” işlemciye sahip model, bu sene kullanıma sunulması hedeflenen “Apple Intelligence” kodlu yapay zeka uygulamalarına hazır bir altyapı sunuyor. 20 Eylül’de satışa çıkacak modellerin Türkiye taban fiyatları 65 bin ile 100 bin TL arasında değişiyor.
Ek bilgi: Merakla beklenen Apple Intelligence platformunu tecrübe eden The Washington Post gazetesi teknoloji editörü Geoffrey A. Fowler’ın ilk izlenimleri pek de heveslendirici değil.
Avrupa’nın en üst yargı organı Adalet Divanı, Apple’a (yeni ürünlerini tanıttığı gün) 13 milyar euro vergi cezası kesti. Mahkeme, gördüğü ayrı bir davada rekabete aykırı faaliyetleri sebebiyle Google’a da 2,4 milyar euro ceza verdi. Apple davası, şirketin İrlanda’daki vergi düzenlemelerini istismar etmesi sebebiyle 2016 yılında açılmıştı. Google ise 2017’de açılan davada arama hizmetindeki fiyat karşılaştırmasında kendi çözümünü ön plana çıkarmak ve rakipleri gölgelemekle suçlanıyordu.
Adını 2006’da kurduğu (ve 2011’de 8,5 milyar dolara Microsoft’a sattığı) iletişim uygulaması Skype ile duyuran İsveçli girişimci Niklas Zennström, kurduğu Londra merkezli Atomico ile yatırımlarını sürdürüyor. Dünya genelinde 130 girişime katkı sunan şirket, bu hafta sadece Avrupa merkezli teknoloji girişimlerinde kullanılacak 1,24 milyar dolarlık yeni fonunu duyurdu. Bu tutarın 754 milyon doları büyüme aşamasındaki şirketlere, 485 milyon dolarıysa ürün öncesi (erken aşama) fikirlere aktarılacak.
Tesla ve BYD’nin rekabetini karşılamakta zorlanan Malezya otomotiv sektörü, bu krizi daha ucuz modellere odaklanarak atlatmayı planlıyor. İç pazarın üçte ikisini oluşturan Proton ve Perodua bu doğrultuda giriş seviyesi elektrikli seçeneklere yoğunlaşacak.
Çin Ticaret Bakanlığı, Hollanda hükümetinin ASML şirketine yönelik ihracat kısıtlama kararını kınadı. Dünyanın en gelişmiş çip üretim makinelerini imal eden Hollandalı ASML, ABD yönetiminin telkiniyle ileri düzey cihazları Çin’e satmaktan men edilmişti.
BU SAYININ DESTEKÇİSİ
Yatırım yapmak sizden, “Hediye Fon” kampanyasıyla yatırımınıza ek katkı Odea’dan
Odea’nın “Hediye Fon” kampanyasıyla, fon yatırımı yapmaya başlamanın şimdi tam zamanı. Çünkü şimdi Odea’da seçili fonlara 10.000 TL değerinde yatırım yaparak 1.000 TL'ye varan hediye fon kazanma şansı bulabilir, yatırımınızı kıymetli madenlerden hisse senedine, teknoloji temalı fonlardan emtia fonlarına kadar geniş bir yelpazede çeşitlendirebilirsiniz.
Nasıl mı? 31 Ekim’e kadar geçerli bu fırsatı kaçırmamak için ilk adım önce Odealı olmak.
Odealı olup 10.000 TL değerinde yatırım ürünü alımı yapan yeni müşteriler, Odea uygulamasından kampanyaya katılarak o anda 250 TL hediye fon kazanıyor. Ardından 30 gün boyunca ortalama 10.000 TL değerindeki yatırımı korumaya devam ederse 30 günün sonunda 750 TL daha ek hediye fon kazanıyor.
Odea’nın sunduğu geniş yatırım yelpazesindeki ürünlerden size en uygun olanı buradan seçebilir, yatırımın merkezinde yerinizi alabilirsiniz.
Dünyayı Saran Ağ
Pakistan hükümeti siber güvenlik tedbiri olarak ülke çapında bir “ateş duvarı” (firewall) kuracağını açıkladı. Ülkede faaliyet gösteren teknoloji şirketleri asıl amacın internet sansürü olduğuna ve kararın küresel rekabette yerli şirketlere sekte vuracağına dikkat çekiyor.
Ek bilgi: Pakistan 2023 yılında internet erişiminin devlet eliyle en çok kesildiği ülke olarak tarihe geçmişti.
Malezya hükümeti sektör temsilcilerinin sansür endişesiyle yürüttüğü protestolar sonucu internet trafiğini yerel DNS sistemi üstünden çalıştırma projesinden vazgeçti.
Android işletim sistemi kullanan cihazlar Google’ın uygulama merkezi PlayStore’u kullanmadan doğrudan (ya da başka bir platformdan) uygulama yükleyebiliyor. “Sideloading” adlı bu seçenek kimileri için özgürlük, kimileri içinse güvenlik riski anlamına geliyor. Ancak bu hafta ortaya çıkan yeni düzenleme, bazı uygulamaların geliştiricilerine resmi kaynaklar dışından yüklemeyi engelleme seçeneği sunuyor.
Apple, mobil cihazlarında iOS 17’de kalmayı tercih edecekler için bir seçenek sunacak. Yeni sisteme geçmek istemeyenler güvenlik güncellemelerini almaya devam edecek.
Ek bilgi: 16 Eylül Pazartesi günü kullanıma sunulacak iOS 18, markanın yapay zeka destekli yeniliklerini içermeyecek. O setin iOS 18.1 ile gelmesi hedefleniyor.
Google geçtiğimiz sene arama sonuçlarından (şahsen sıkça kullandığım) önbellek kopyalarını (cached pages) sessiz-sedasız kaldırmıştı. Silinmiş ya da değiştirilmiş web sayfalarının kopyalarını görmemizi sağlayan bu özellik, 835 milyar web sayfası içeren Wayback Machine hizmeti işbirliğiyle geri dönüyor.
Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, 14 yaşından küçük çocukların sosyal medya kullanımını yasaklamak için nabız yokluyor. Gerekçesi şöyle: “Sosyal medya, sosyal zararlar doğuruyor”.
Ek bilgi: Neredeyse her sosyal ağın kullanıcı sözleşmesi 13 yaş ve altı çocukların üye olmasını halihazırda engelliyor.
Yapay Zeka Gündemi
Facebook yapay zeka modelini eğitmek için Avustralyalı yetişkin üyelerinin 2007 yılından bugüne dek bütün fotoğraf ve paylaşımlarını izinsiz kullandığını kabul etti. Üstelik Avrupa Birliği’ndeki uygulamasının aksine kullanıcılara bunu engellemek için herhangi bir seçenek de sunmamış. (Bu durum, bir Avustralyalı Senatör’ün çabasıyla ortaya çıktı. Türkiye’deki durum nedir dersiniz?)
OpenAI, 150 milyar dolar değerleme üzerinden 6,5 milyar dolarlık yatırım turuna çıktı. (Toplamakta zorlanacağını sanmıyorum fakat küresel ölçekteki ekonomik belirsizliğin yarattığı (ve NASDAQ’taki Nvidia hissesindeki hareketlenmeden dahi okunabilecek) tedirginliğin herkesin elini biraz daha sıkılaştırdığı da ortada.)
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Avrupa’nın “hyperloop” hattının ilk denemesi gerçekleştirildi. Sürtünmesi azaltılmış vakumlu çelik tüpler içinde, saatte 700 kilometre hızlı seyredecek raylı sistem, bu alana özel çözümler geliştiren Hollandalı “Hardt Hyperloop” tarafından inşa edilecek. Bu yöntem dışarıya hiçbir gürültü yaymadığı gibi; havayolunun onda biri, geleneksel trenlerinse üçte biri enerjiyle çalışıyor.
Tesla, “Giga Train” adlı tamamen elektrikli treniyle ilk deneme seferini Almanya’da başarıyla tamamladı. 120 koltuklu araç toplam 500 yolcu kapasitesine sahip. Giga Train’in ilk hattı, Almanya’daki 4 bin 500 çalışanlı Tesla otomotiv fabrikasına bağlanacak ve ücretsiz hizmet verecek.
Facebook, Instagram ve WhatsApp’in çatı şirketi Meta, sürdürülebilirlik adına veri merkezlerinde jeotermal enerjiye geçme kararı aldı. “Sage Geosystems” şirketinin çözümlerini temel alacak sistem yılda 150 megavat temiz enerji üretecek.
Oracle ise 3 küçük ve modüler nükleer santral ile çalışacak yeni bir veri merkezi mimarisi üstünde çalışıyor. (İlginç bir ayrıntı: Şu an küçük ve modüler nükleer reaktör teknolojisine sahip 3 üretici var. İkisi Çin, biri Rusya’da. ABD’den bir girişim çıkmadıkça Oracle’ın bu projesi zor.)
Göklerden Gelen Haberler
SpaceX, Van Allen kuşağına yönelik insanlı seferini gerçekleştirdi. İkisi kadın dört yolculu “Polaris Dawn” görevinin özelliği, turistik (ticari) bir seferde ilk uzay yürüyüşünün gerçekleştirilmiş olması. “Shift4 Payments” adlı finansal platformun kurucusu Jared Isaacman’ın talebiyle başlayan 3 günlük görev aynı zamanda bir kadının uzayda ulaştığı en uzak rota ile tarihe geçti.
Elon Musk, SpaceX’in “Starship” roketleriyle Mars’a yönelik görevlerin 2 yıl sonra başlayacağını iddia etti. Şirket kızıl gezegene düzenleyeceği insansız ilk seferin başarılı olması durumunda 4 yıl içinde ilk insanlı ziyareti hedefliyor. Devamındaki 20 yıl içinde Mars’ta kendi kendine yetebilen bir insanlı yerleşim hayal ediliyor.
Ek bilgi: Dünya ile Mars, gezegenlerarası seyahati mümkün kılacak konuma sadece 26 ayda bir kez geliyor.
Sağlık Olsun
CUHK (Hong Kong Çin Üniversitesi), ETH Zurich Enstitüsü işbirliğiyle geliştirdiği cerrahi robot ile deneysel bir ameliyatı 9 bin 300 kilometre uzaktan başarıyla tamamladı. Cerrahın “Playstation 3 kontrol cihazı” kullanarak yönettiği robot, endoskopi yöntemiyle domuz deneğin mide duvarından biyopsi örneği aldı. Bu altyapının uzayda görev alacak astronotlardan, cerrahi ekiplerin ulaşamadığı kırsal bölgelere kadar geniş bir kullanım alanına kavuşması amaçlanıyor.
Son hatırlatmalar
Eğer değilseniz aşağıdaki düğmeye tıklayarak bültene (ücretsiz) abone olabilir ve her yeni sayının e-posta hesabınıza gelmesini sağlayabilirsiniz.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla da destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Serdar bey, sanırım son 1 yıl içerisindeki en güzel Dünya Halleri buydu. Elinize sağlık.
Elinize saglik