Dünya Halleri: 171
28 Ekim - 03 Kasım 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
Geldik Kasım ayına. Öyle, böyle derken 2024 senesi de sona eriyor. Yeni yıla yönelik umutlarınız ne durumda bilemiyorum fakat araştırmalar Türkiye’nin derin ve ulusal bir depresyon halinde olduğunu gösteriyor. Örneğin bu hafta IPSOS’un paylaştığı araştırmaya göre toplumun yarısı emeklilik döneminde nasıl geçineceğini kestiremiyor.
Haddini Aşan Yaşam Rehberi adlı podcast yayınımda bu hafta kontrol edemediğimiz bunca değişkenin gölgesinde hiç azalmayan kesinlik beklentimizi ve belilrsizliğin bizi neden bu kadar rahatsız ettiğini işledim.
Oksijen gazetesindeki sayfamda bir önceki çağın süper güçlerini belirleyen uzay ve nükleer silahlanma yarışının bir benzerini yaşadığımız yapay zeka rekabetine baktım. Nükleer güçleri küresel çapta düzenleyen ve sınırlandıran anlaşmanın bir benzeri yapay zeka için ne zaman gündeme gelecek dersiniz?
Blogumda ise bizi kısa sürede “üretken zekayı nasıl kullanabiliriz?” evresinden “kendimizi üretken yapay zekadan nasıl koruyabiliriz?” durumuna geçiren şartlara yönelik yazımı yayımladım. Küçük yaştaki çocukların sentetik videolar ile maruz kaldığı şantajlar, intiharlar ve kararan hayatlar.
Şimdi dünyanın kalan kısmında neler olup bittiğine bakalım.
ABD / Case Western Reserve Üniversitesi’nin çalışması, Tibet Platosu’nun 3 bin 500 metre rakımlı tepelerinde yaşayan yerel halkın bölgenin zorlu koşullarına uyum sağlamak adına evrildiğini ortaya koydu. Oksijenin son derece azaldığı bu irtifada yaşayanların kan yoğunluğu normal fakat oksijen doygunluğu hayli yüksek. Bu da bedenin az miktardaki oksijen ile var olabilmesini sağlıyor. Kadınların doğurganlığının ve bebeklerin hayatta kalma oranının yüksekliği de araştırmanın dikkat çektiği bir diğer sonuç.
Yaşam alanları ve sınıfsallığa yönelik enteresan bir başka haber: Elon Musk, mevcut ve önceki eşleri ve tam sayısı bilinmeyen (en az 11) çocukları için ABD’nin Texas eyaletinde 35 milyon dolara özel bir yaşam alanı oluşturmuş. Medya tarafından keşfedilene kadar gizli tutulan dev arazi içindeki kompleksin “olası bir acil durumda toplanma merkezi” olarak yaptırıldığı düşünülüyor. Meraklısı için The New York Times’ın dosya haberi sayısız ayrıntı içeriyor.
Şahsen en sevdiğim James Bond bölümü “Goldfinger” 60 yaşına bastı. Rolls-Royce da bu vesileyle filmde yer alan modelinin güncellenmiş tasarımını tanıttı. Filmdeki kadar olmasa bile yeni modelin birçok ayrıntısında 18 ayar altın kullanılmış. Almak değilse de izlemek bedava. Buyrun.
Apple, M4 işlemcili yeni nesil MacBook Pro ve iMac bilgisayarlarını tanıttı. Yeni iMac’lerde daha yüksek hız ve performans vaat eden 10 çekirdekli işlemciye ek olarak parlama ve yansımayı önleyen 4,5K çözünürlüklü, 24 inçlik “Nano-Texture” ekran ve 12MP dahili kamera yer alıyor. Türkiye satış fiyatı teknik özelliklerine göre 60 bin ile 134 bin lira arasında değişiyor. MacBook Pro’lar ise 75 bin liradan başlıyor ve en üst seçeneğiyle 335 bin 749 liraya ulaşıyor (vallahi diyorum).
ABD yönetimi Çin’e yönelik ihracat ve yatırımı kısıtlayacak yassal düzenlemede son düzlüğe girdi. Yarıiletkenleri, mikro-elektronikleri ve kuantum bilişim teknolojilerini kapsayan yasa tasarısının ABD borsasında işlem gören Çinli teknoloji girişimleri kadar yerel girişimleri de olumsuz etkilemesi bekleniyor.
BU SAYININ DESTEKÇİSİ
Odea Yatırım Müşterilerine Özel Fırsat: IOP
Birikimlerinizi değerlendirmek için sıradan yolların ötesine geçmeye hazır mısınız?
Odea müşterilerine özel İş Portföy Odeabank Para Piyasası (TL) Fonu (IOP) ile birikimlerinizi değerlendirebilirsiniz.
%58,80* yıllık getirisi ile birikimlerinizi ayrıcalıklı fırsatlarla değerlendirmenizi sağlayan bu fona sahip olmak için Odealı olmanız yeterli.
Odea müşterilerine özel olarak kurulan İş Portföy Odeabank Para Piyasası (TL) Fonu’ndan (IOP) faydalanmaya başlamak, yatırım seçeneklerinizi çeşitlendirmek için burayı ziyaret edebilirsiniz.
*01.11.2024 tarihi itibarıyla son 1 yıllık getiri oranıdır. Detaylı bilgiye www.odeabank.com.tr'den ulaşabilirsiniz.
Dünyayı Saran Ağ
Sadece internet değil; insanlık tarihinin en uçuk cezalarından biri Rusya mahkemesi tarafından Google’a kesildi. 20 desilyon dolar tutarındaki cezayı şöyle anlatabilirim. 20’nin ardından 33 tane sıfır ekliyorsunuz. Ödenebilirliğini de şöyle özetleyeyim: Dünyanın toplam gayrısafi hasılası 100 trilyon dolar. Cezanın gerekçesi ise Google’ın aşırı milliyetçi Rus kanalı Tsargrad’ı YouTube’da engellemesi.
TikTok’un (ve çatı şirketi ByteDance’in) 41 yaşındaki kurucusu Zhang Yiming, geçen yıla kıyasla yüzde 43 artarak 49,3 milyar dolara ulaşan servetiyle anavatanı Çin’in en zengini oldu. Bu unvan ülkede 26 yıldır aynı kişiler arasında paylaşılıyordu. Yiming 2021 yılında yönetimden kendi talebiyle ayrılmış olmakla birlikte halen şirketin yüzde 20’sine sahip.
Tekel oluşturduğu iddiasıyla ABD’li bir grup hissedar tarafından dava edilen Çinli e-ticaret hizmeti Alibaba, 433 milyon dolar bedel karşılığında taraflarla uzlaştı. Davaya konu iddiaları reddeden Alibaba yönetimi bu anlaşmayı olası ek maliyetleri engellemek adına tercih ettiklerini belirtti.
WhatsApp, mesajlarda gönderdiğiniz ve aldığınız web bağlantılarının güvenilirliğini teyit edebileceğiniz bir işlevi hizmete sunmaya hazırlanıyor. Google üzerinden gerçekleştirilecek bu kontrol için ekranda beliren adrese basılı tutmak yeterli olacak.
Instagram CEO’su Adam Mosseri, bir kullanıcı sorusuna cevaben platformda paylaşılan videoların izleyenler tarafından ilgi görmemesi durumunda kalitesinin düşürüldüğünü açıkladı. Bir başka deyişle popüler videolar her zaman en iyi kalitede görüntüleniyor. Gerekçe: teknik kaynak optimizasyonu.
Yapay Zeka Gündemi
Japon yatırım fonu SoftBank’in CEO’su Masayoshi Son, insan zekasını geride bırakacak yapay genel zekanın en geç 2035 yılında var olacağını iddia etti. Muğlak kalan ayrıntı ise bu hedef için gerekli gördüğü 900 TRİLYON dolarlık çip ve veri merkezi yatırımının kaynağı.
Elon Musk, xAI adlı yapay zeka girişimi için 40 milyar dolar değerleme üzerinden yatırımcılarla görüşüyor. 8 milyar dolar yatırım topladığı bir önceki turda şirket 24 milyar dolar üzerinden değerlendirilmişti.
Ek bilgi: Musk, kurucu ortakları arasında yer aldığı Open AI şirketinin temel değerlerinden uzaklaştığı gerekçesiyle xAI’ı hayata geçirmişti. Open AI’ın güncel değeri 157 milyar dolar.
Haftanın en önemli ve “ezberbozan” türden gelişmesi, Open AI’ın Broadcom ve TSMC ile birlikte kendi özel çipini geliştirme kararı oldu.
Ek bilgi: Bir diğer “nükleer hamle” ise ChatGPT’ye eklenen web araması işlevi oldu. Şimdi Google düşünsün!
OpenAI’ın yeni dil modelini Aralık ayında açıklayacağının duyulmasının ardından Google da kendi yapay zeka modeli Gemini’ın ikinci sürümüne yönelik çalışmalarını hızlandırdı.
Ek bilgi: Google CEO’su Sundar Pichai yatırımcılarla buluştuğu bu haftaki toplantıda şirketin ürünlerinde yazılan yeni kodların dörtte birinden fazlasının yapay zeka tarafından üretildiğini açıkladı.
Google’ın deneme safhasındaki yapay zeka destekli defteri “NotebookLM”, tutulan notlar üzerinden podcast oluşturma özelliğiyle ses getirmişti. Meta da bu hafta benzer bir hizmeti “NotebookLlama” adıyla ve açık kaynaklı olarak kullanıma sundu.
Google ise “MusicFXDJ” adlı yapay zeka destekli müzik üretim aracını tanıttı. Grammy ödüllü müzisyen Jacob Collier ile geliştirilen platform, girdiğiniz yazılı komutlar ve arayüzünde yer alan seçenekler ile sonsuz süreli şarkılar oluşturabilmenizi sağlıyor. Mutlaka deneyin derim.
Yazılı metinlerden görseller üreten yapay zeka araçları artık neredeyse sıradanlaştı. Ancak bu hafta performansıyla mevcut bütün seçenekleri geride bırakan “red_panda” kodlu bir seçenek daha ortaya çıktı. Metinleri görselleştirmedeki başarısının yanısıra, OpenAI’ın “DALL-E3” hizmetinden 100 kat daha hızlı çalışıyor.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Belçika açık deniz rüzgarlarını enerjiye çevirme amacıyla dünyanın ilk yapay adasını inşa ediyor. 2027’de faaliyete geçmesi hedeflenen tesiste üretilecek (ve 3 milyon haneye yetecek) 3,5 gigavat enerji komşu ülkelere de satılacak. Projenin toplam maliyeti 650 milyon euro.
Ek bilgi: Ülkenin enerji üretiminde mevcut en büyük pay yüzde 40 ile nükleer santrallerde.
Tohumu 1992’de ABD / MIT Üniversitesi’nde atılan, ardından şirketleşerek bağımsızlığını ilan eden, 2013’te Google tarafından satın alınan ve 2017’de Softbank’e, 2019’da Kinema Systems’a; nihayet 2020’de Hyundai’ye satılan “Boston Dynamics”, kendi sektörünün hala en kıdemli ve en başarılı girişimi. Şirket bu hafta meşhur insansı robotu Atlas’ın son sürümünün maharetlerini tanıttı. Atlas artık tamamen otonom olarak kendini koşullara ve görevlere göre ayarlayabiliyor. Hayran mı olmalı, ürpermeli mi; kestirmek zor. Bir de siz bakın.
Az işleve sahip minimalist telefonlar giderek daha fazla ilgimi çekse de bir yanıyla geçici bir heves (ya da biraz abartarak “şımarıklık”) gibi geliyor (Şahsen bunun yerine uygulama sayımı azaltmaya çalışıyorum). Fakat sektörde bir arayış olmalı ki yeni seçenekler düzenli olarak görücüye çıkıyor. En yenilerinden biri, Mudita adlı Polonyalı bir girişimden geldi. “Kompakt” adlı modelin en dikkat çekici özelliği e-kitap okuyucularından aşina olduğumuz e-mürekkepli ekranı. Ek olarak 8 MP kamera, NFC desteği, su ve toz geçirmez kasa, 4 çekirdekli MediaTek çip, 3 GB bellek ve 32 GB saklama alanı sunuyor. Ekranı yüzünden şarjı 6 güne kadar dayanıyor. Instagram falan yok elbette. 400 dolar. Bilemedim.
“Tiny House” olarak adlandırılan taşınabilir evler sessiz sedasız dünya genelinde yeni bir yaşam tarzının standartlarını oluşturuyor. Hemen her güzel şey gibi o da Türkiye’de yasak. Neyse ki (en azından şimdilik) takip etmek ve seyretmek değil. “Expandable Trailers” adlı girişim tam da adına yaraşır şekilde bu mantıkta esnek bir yaşam alanı tasarlamış. En dikkat çekici özelliği, yerleşeceği mekana geldiğinde tekerleklerinin kayarak yükselmesi ve evin tabana tam oturmasını sağlaması. İyi fikir.
Göklerden Gelen Haberler
Turistik uzay seferi düzenleyecek ilk Çinli şirket “Deep Blue Aerospace” ilk yolculukta yer alacak 2 seyyahı belirledi. Taobao sitesinde 3 milyon kişinin izlediği canlı yayında satışa sunulan 140 bin dolarlık biletler kısa sürede sahiplerini buldu. 2027’de gerçekleşmesi hedeflenen 12 dakikalık ilk seferin ardından bilet fiyatları 210 bin dolar olacak. Yolcuların isimleri güvenlik sebebiyle açıklanmadı.
Sağlık Olsun
Retinanın görevi, gözümüze yansıyan görüntüleri elektrik akımına çevirerek beyne taşımak. Genetik faktörler, yaşlılık ve hastalık gibi pek çok sebeple hasar gören bu yüzey, zamanla görme yeteneğimizin tamamen kaybına sebep oluyor. “Science” adlı girişim tarafından geliştirilen “Prima” kod adlı tedavi, 80 dakikalık operasyonla retinaya yerleştirilen kablosuz iletişim kurabilen 2 milimetrekarelik bir implant aracılığıyla tamamen kör olanların dahi yeniden görebilmesini sağladı. Sistem, özel kameralı bir gözlüğün görüntüleri implanta aktarmasıyla çalışıyor.
Kolon kanseri yüzde 10’luk payıyla dünyanın en yaygın 3. kanser türü. Singapur Ulusal Kanser Merkezi’nin araştırması, bu hastalığın aşırı kırmızı et tüketimi ile arasındaki bağlantıyı ilk defa somut gerekçeleriyle ortaya koydu. Buna göre kırmızı etteki demir, Pirin adlı protein yardımıyla telomer oluşumunu destekleyen “telomarese“ adlı enzimi tekrar tekrar harekete geçirerek kanser oluşumunu tetikliyor.
ABD / Rockefeller Üniversitesi’nde yürütülen araştırma, bir şeyler yeme isteğinin beyindeki 3 nöronlu bir sinir devresi tarafından tetiklendiğini keşfetti. Fareler üstündeki deneyde bu nöronların uyarılmasının yeme davranışını azalttığı, devre dışı bırakıldığında ise sürekli yeme haline girip, yiyecek bir şey kalmadığında dahi çiğnemeye devam ettikleri gözlemlendi.
Bu çabamı desteklemek isterseniz Patreon sayfamı kullanabilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Serdar Bey, Pazar sabahını tekrar aydınlattınız. Çalışkanlığınızın tüm okuyanlara örnek olmasını diliyorum.
Emeğine sağlık abi