Dünya Halleri: 173

11 - 17 Kasım 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.

Bu haftaki konuşmalarımdan birinde aklıma birdenbire çağrı merkezi çalışanları geldi. Müşterilerin kendilerine saygı duymasını istediği şirketleri temsil eden bu kişilere karşı saygısızlığındaki anlaşılmazlıktan dem vurdum. İki gün sonra Aposto’da Ayça Örer’in konuyla ilgili ibretlik bir yazısı önüme düştü. Başlığı anlatmak istediklerimi özetlemiş: ‘Telefonun ucundaki kum torbaları’. Tavsiye ederim.

Oksijen gazetesindeki sayfamda yeniden ABD Başkanı seçilen Donald Trump’ın teknoloji sektörüne olası etkilerini derledim.

Teknoloji devlerinin dünyanın dört yanındaki milyarlarca dolarlık yatırım yarışına ve borç para arayan Türkiye’nin bu denklemdeki yokluğunun sebeplerine yönelik düşüncelerim ise blogumda sizi bekliyor.

“Haddini Aşan Yaşam Rehberi” adlı podcastimde ise dokuz boğumlu boğazımıza düğümlenen, bir türlü ifade edemediğimiz şeylere ve sebeplerine değindim.

Bu haftaki gündem epey yoğundu. Dolayısıyla bülten de uzadı. E-posta üstünden okuyanlarda yarım kalırsa “Devam” bağlantısına tıklamayı unutmayın!

---

Genel Gündem

Donald Trump’ın yeni(den) ABD Başkanı seçilmesinin beklenmedik yan etkilerinden biriyle başlayalım. Twitter paylaşımlarıyla Dogecoin adlı kriptopara üzerinden manipülasyon yaptığı iddiasıyla Tesla’yı ve CEO’su Elon Musk’ı mahkemeye veren yatırımcılar bu hafta davalarını geri çekti. Hemen ardından Musk ve Tesla da karşı tarafın avukatlarına yönelik yaptırım taleplerini geri çekti. Davacılar Musk ve Tesla’dan 258 milyar dolar talep ediyordu.

ABD Başkanlık seçimlerinin gerçek galibi Elon Musk.

ABD Ticaret Bakanlığı, Tayvanlı çip üreticisi TSMC şirketinin Çin’e yapay zeka çipi sevkiyatını durdurmasını talep etti. Sözkonusu çiplerin en büyük müşterisi Huawei.

Japonya hükümeti yerel çip endüstrisini desteklemek adına 65 milyar dolarlık destek paketi açıkladı. Yönetim bu hamleyle ortaya çıkacak ürünlerden teşvik tutarının 16 katı ekonomik etki hedefliyor.

Avrupa Birliği, Hollanda’da faaliyete geçecek fotonik çip üretim tesislerine 133 milyon euro yatırım kararı aldı. Fotonik çipler, geleneksel emsallerinin aksine elektronlar yerine ışık huzmeleriyle işlediğinden çok daha az enerji ile çok daha yüksek hız sunuyor.

Türk e-ticaret sitelerinde “asker saati” başlıklı özel bir kategori var. Kökeni Casio’nun ucuzluğu, sağlamlığı ve işlevselliği ile efsaneleşmiş “F-91” serisi. Oyunlu, radyolu, televizyon kumandalı böyle nice ikonik serilere sahip markanın en popüler saatlerinden biri de “hesap makineli” olanlar(dı). Retro kabilinden yeni renklere ve seçeneklere kavuşmuş. Her taktığımda heyecanlandıran DBC-32C’min üstüne gül koklar mıyım emin olamadım.

Sürücünün kontrolünü kaybederek kaza yaptığı bir Tesla’nın içindeki dört kişi, elektronik kapıların açılmaması sebebiyle yanarak can verdi. Bir kişi son anda dışarı çıkmayı başararak kurtuldu. Benzer bir olay 2021 yılında da yaşanmıştı. Bazı (hayati) işlevlerin mekanik kalmasının önemine yönelik acı bir örnek.

Financial Times gazetesi Dış Haberler Müdürü’nün paylaşımına göre Kuzey Kore’nin Rusya’yı desteklemek için Ukrayna cephesine yolladığı 10 bin asker, ilk defa sansürsüz internet ortamıyla karşılaşmanın heyecanıyla porno sitelerin trafiğinde hatırı sayılır bir artışa imza attı. Kuzey Kore’de vatandaşlar normalde yalnızca 28 web sitesine bağlanabiliyor.

“VPN açmadan olmaz. Tekrar dene.”

Apple’ın aylardır dedikodusu dönen akıllı ekranının önümüzdeki Mart aynıda tanıtılacağı iddia ediliyor. iPhone sahibi bir kişi neden ekstra cihaza sahip olmak ister kestiremiyorum.

---

BU SAYININ DESTEKÇİSİ

Odea’nın “Yatırım Rehberleri” Artık Odea Radyo’da!

Odea’nın uzmanlarla birlikte hazırladığı ve yatırım dünyasına dair tüm sorulara yanıt sunan iki değerli video serisi, “Yarına Yatırım Rehberi” ve “Ufuk Açan Yatırım Rehberi,” artık Odea Radyo’da da dinlenebiliyor! 

Odea Radyo'nun özenle oluşturulmuş müzik akışı arasında, kısa ve öz formatlarıyla yatırım bilgilerinize yenilerini katacak olan “Yarına Yatırım Rehberi,” uzman ekonomistler Emrah Ahi ve Özlem Bayraktar Gökşen’in katkılarıyla hazırlandı. Odeabank’ın deneyimli bankacılarının hazırladığı “Ufuk Açan Yatırım Rehberi” ise stratejik yatırım bilgilerini sade ve anlaşılır bir dille sunarak yatırım ufkunuzu genişletmenize yardımcı oluyor. 

Yatırım yolculuğunda güvenilir bir rehber ve keyifli bir müzik deneyimi için Odea Radyo’yu takipte kalın!

---

Dünyayı Saran Ağ

ABD seçimlerinin Demokrat Parti seçmenlerinde yarattığı hayalkırıklığı, (Twitter’ın kurucusu) Jack Dorsey’nin Twitter kopyası Bluesky’da kullanıcı patlaması yaşattı. (İlk gününden bu yana benim de bir hesabım var fakat her “alternatif” gibi orada da derin bir sessizlik hakim. Herkesin katıldığı ama kimsenin eğlenmediği işyerindeki doğumgünü kutlamaları gibi.)

Ek bilgi: İngiliz The Guardian ve İspanyol La Vanguardia gazeteleri dönüştüğü şekilden rahatsızlıklarını gerekçe göstererek Twitter hesaplarını kapattı.  Kervana katılanlar arasında Alman futbol kulübü St Pauli de var.

Netflix’in reklam destekli ucuz abonelik modeli son 6 ayda iki kat artışla 70 milyon kullanıcıya ulaştı.

Müzik platformu Spotify milyonlar için podcast konusunda da (nedense?) akla ilk gelen seçenek. Şirket video podcast konusunda da aynı algıya kavuşmak adına (YouTube ile rekabeti göze alarak) görüntülü podcastlere de evsahipliği yapacağını duyurdu. CEO Daniel Ek’in bir cümlesi kimi zaman benim de aklıma düşüyor: “Birkaç sene önce mikrofon karşısına geçip sohbet eden iki kişiyi seyredeceğimizi iddia etseler reddederdim”. Bugün televizyon da internet yayınları da “konuşan kafalar” formatına sıkışıp kaldı.

ABD Tüketici Finans Koruma Dairesi (CFPB) finansal hizmetlerini daha şeffaf hale getirmesi adına Google’ı denetleyeceğini duyurdu. Şirketin “Google Wallet” ve “Play Store” hizmetleri bu kapsama giriyor.

ABD’nin finans odaklı bir diğer düzenleme kurulu FTC ise “Azure” kodlu bulut bilişim hizmetlerinde müşterilerin rakip hizmetlere geçmesini zorlaştırdığı gerekçesiyle Microsoft’u mercek altına alacağını açıkladı.

Avrupa Birliği, “Marketplace” adlı pazaryerindeki fırsatçı uygulamaları sebebiyle Facebook’a 797 milyon euro ceza kesti.

---

---

Yapay Zeka Gündemi

Yapay zeka destekli insansı robot ressam “Ai-Da”nın çizdiği yapay zekanın atası İngiliz Bilimci Alan Turing portresi, Sotheby’s’de yapılan açık artırmada (öngörülen tutarın 10 katına çıkarak) 1,1 milyon dolara alıcı buldu.

“Resim” dedikleri de bu.

Google’ın yapay zeka şirketi DeepMind’ın “AlphaFold3” hizmeti açık kaynaklı hale getirildi. Protein katlama alanında öngörüler sunan ve yeni moleküller üretilmesini sağlayan model yeni ilaçların geliştirilmesinde kritik bir role sahip.

Google diğer yandan ChatGPT muadili “Gemini” adlı yapay zeka botunun iOS platformuna özel uygulamasını kullanıma sundu.

Amazon, Nvidia ile rekabet adına yapay zeka araştırmacıları için ücretsiz bilişim gücü sunma kararı aldı. Yapay zeka uygulamalarına özel çip tasarlayanlara yönelik bu imtiyaz AWS bulut bilişim kaynaklarını kullanacak.

OpenAI’ın halen üstünde çalıştığı “Orion” kod adlı yapay zeka dil modelinin şirket çalışanları tarafından yeterince ilgi çekici bulunmadığı iddia ediliyor. GPT-3’ten GPT-4’e geçiş ile eklenen özelliklere kıyasla çok daha belirsiz bulunan yenilikler, yapay zeka alanındaki gelişiminin beklenenden daha yavaş ilerleyeceğine yönelik bir emare olarak yorumlandı.

OpenAI’ın üstünde çalıştığı bir diğer ürün “Operator” kod adlı yapay zeka ajanı. Kullanıcıların rutin işlerini otomatize edecek hizmet, bu konuda erken davranarak epey ses getiren Anthropic’in “Claude” adlı ürünüyle rekabet edecek.

Ek bilgi: Şirket diğer yandan müstakbel Trump yönetiminden yapay zeka sektörünün önünün açılması ve hükümet tarafından desteklenmesi konusunda destek talep etti. Gerekçe: Liderliği Çin’e kaptırmamak! (Neyse ki Donald Trump da aynı fikirde.)

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

Güney Koreli LG “gerilebilir” ekran teknolojisini tanıttı. Esnetildiğinde orijinal boyutuna kıyasla yüzde 50 büyüyebilen yeni yapı, inç başına 100 piksel çözünürlüğe sahip.

ABD / Pennsylvania Üniversitesi, radyo dalgalarını 3 boyutlu görüntülere dönüştüren ve böylece kamera ve LIDAR gibi algılayıcıların ötesinde “görme” yeteneğine sahip “PanoRadar” adlı bir sistem geliştirmiş.  Kod adı “Süper İnsan”. Gerçek anlamıyla bir “her şeyi gören göz”.

Çin Elektronik Bilim ve Teknoloji Üniversitesi lityum-sülfür alaşımlı yeni bir pil üretti. 300 defa şarj edilebilen ve lityum-iyon pillere kıyasla çok daha düşük maliyetli prototipin en dikkat çekici özelliği kesilerek parçalara ayrılması durumunda dahi çalışmaya devam edebilmesi. 

ABD / Mississippi Üniversitesi kara mayınlarını tespit etmek için lazer tabanlı bir düzenek geliştirdi. Toprağa gömülü mayınları 20 metreden tespit edebilen sistem, yüzeyi 30 ışınla tarayan bir mekanizma ile çalışıyor.

Avustralya / UNSW Üniversitesi cep telefonlarının mevcut titreşim özelliğini kullanarak paketli sütlerin bozuk olup olmadığını açılmadan ve yüzde 100 tutarlılıkla tespit edebilen bir uygulama tanıttı. “VibMilk” adı verilen uygulama, sütün bozulması halinde içindeki bileşenlerin titreşime farklı tepkiler vermesini temel alarak çalışıyor.

Porsche’nın dizel motorlu SUV, Ferrari’nin 4 kapılı otomobil ürettiği bir devirde Harley-Davidson durur mu; patlatmış cevabı: Pastel renkli ve elektrikli SCOOTER serisi “Livewire S2”! (Tayvanlı KYMCO ortaklığıyla.)

Honda,“EV Fun” kodlu ilk elektrikli performans motosikletini EICMA Fuarı’nda sergileyecek. 100 kilometre menzile sahip sabit pilli model kayış tahrikli sisteme sahip. Şirket 2050 yılına kadar 30 yeni elektrikli modeli satışa sunmayı hedefliyor.

Motosiklet muhabbetini, açık artırmada 92 bin paunda el değiştiren “enteresan” bir başka Japon icadı ile kapatalım. Kawasaki’nin Guinness Rekorlar Kitabı’na giren “Whitelock” modeli. Enteresan olan kısmı şu: 4 bin 200 cc hacimli motorunda  48 silindir var!!!

Ben de sizler gibi motor sesini merak ettim.

Kripto Gündemi

ABD seçimleri sürecinde popülaritesini artıran kriptopara tabanlı bahis açma platformu Polymarket’in Kurucu ve CEO’su Shayne Coplan’ın evi emniyet teşkilatı FBI tarafından basıldı. Coplan’ın (26) telefon ve bilgisayarlarına el konuldu. Baskının gerekçesi açıklanmadı.

Kanada merkezli “Crypto Paradise” (Kripto Cenneti) adlı Telegram kanalında şaibeli bir yatırım sistemi yöneten ve bir süre önce kaçırılan Kevin Mirshahi’nin cesedi bir parkta bulundu. 2 bin 300 üyeli sistem, “Marsan” adlı kriptopara üzerinden binlerce mağdur yaratmıştı.

Göklerden Gelen Haberler

SpaceX, alçak yörüngeli uydular üzerinden Dünya’ya internet erişimi sunan Starlink ağının bir benzerini “Marslink” adıyla Mars’ta kurmak için NASA’ya teklif sundu.

Birleşik Krallık merkezli “Space Solar” şirketiyle işbirliğine giden İzlanda, uzaya yerleştireceği güneş panelleriyle enerji üretmeyi planlıyor. 2030 yılında hizmete girmesi beklenen sistemin ilk fazı 35 bin kilometre irtifadan Dünya’ya 30 megavat enerji aktaracak.

Sağlık Olsun

“Happy Innova” adlı İspanyol girişim, çocuklara yönelik gördüğüm en yaratıcı tahlil çözümünü geliştirmiş. “Smart Lolipop” adlı şeker, yerken tükrük örneğini inceleyerek teşhis koyuyor.

ABD / Texas A&M Üniversitesi, teşhis konulmasının ardından Alzheimer hastalığının ilerlemesini yavaşlatan bir tedavi yöntemi geliştirdi. Burun spreyi olarak kullanılan bileşim beyindeki plak ve protein oluşumunu azaltarak hastalığın seyrini düşürüyor.

---

Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️