Dünya Halleri: 176

02 - 08 Aralık 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.

Dec 08, 2024

Belki de gereğinden fazla önemsediğim için, ÇOK istesem de bir türlü YouTube kanalım için özgün içerik hazırlayamıyorum. Bir sonraki Pazar günü serbest sohbet ve soru-cevap odaklı bir canlı yayın yapmayı düşünüyorum. Yapamazsam da mazur görün. Heves işte :)

Bu hafta Oksijen gazetesinde yılın sözcüğü seçilen “Beyin Çürümesi” kavramından yola çıkarak “ne umduk, ne bulduk” temasını işledim. Blogumdaysa ABD Ticaret Bakanlığı’nın açtığı kamu davasıyla parçalanmanın eşiğindeki Google ile ilgili gelişmeleri derleyen yazım yayımlandı.

Podcast’im “Haddini Aşan Yaşam Rehberi”nin bu haftaki konusu “Tatminsizlik”. Bence güzel bölüm oldu. Son karar sizin elbette.

Şimdi gelelim bu hafta memleket sınırları dışında olan bitene.

Genel Gündem

Her sene sonu gündeme gelen Spotify’ın (tartışmalı) “en çok dinlenenler” listesinin tartışmasız galibi bu sene de ABD’li şarkıcı Taylor Swift oldu. Hatta dünya genelinde en çok dinlenen 10 şarkının 8 tanesi yine Swift imzalı. Şahsen herhangi bir şarkısını dinledim mi emin değilim. Fakat balık etli kadın profilini güncel tuttuğu için fotoğraflarına denk geldikçe ilgiyle “seyrediyorum”.

Suudi Arabistan, dünyanın en uzun sürücüsüz raylı taşıma sistemini hayata geçirdi. İş merkezleri, yaşam alanları ve kültürel yapıları birbirine bağlayan “Riyadh Metro” 85 istasyonlu, 176 kilometrelik güzergaha sahip. Günlük taşıma kapasitesi ise 3,6 milyon yolcu.

Yapay zeka alanındaki gelişmeleri ıskalayarak rakipleri TSMC ve Nvidia’nın oldukça gerisinde kalan Intel’in CEO’su Pat Gelsinger (63) görevinden uzaklaştırıldı.

ABD yönetimi ticaret savaşı kapsamında Çin’e yönelik üçüncü dalga kısıtlamaları devreye soktu. Yeni kararla 140 Çinli şirkete daha teknolojik ürün ihracatı yasaklandı. Engelli ürünler, yapay zeka odaklı çip ve yazılımlar ile çip üretiminde kullanılan araçları kapsıyor. Sektör uzmanları düzenlemedeki gecikme yüzünden Çinli şirketlerin yüklü miktarda alım yaparak ihtiyacının büyük bölümünü giderdiğini iddia ediyor.

Çin kökenli siber saldırılardan usanan Filipinler yönetimi, teknoloji uzmanı gençleri siber savunma adına askere almaya başladı. Bir Facebook kampanyasıyla tanıtılan ve katılımın gönüllü olduğu “Siber Tabur” adlı programa 5 bin başvuru geldi.

SpaceX, çalışanlarına 350 milyar dolar değerleme üzerinden hisse alım-satımına izin verecek bir düzenleme üzerinde çalışıyor. Bu gerçekleşirse SpaceX dünyanın en kıymetli özel (halka açık olmayan) şirketi unvanına kavuşacak.

Elon Musk CEO’su olduğu Tesla’dan 2018 yılı hizmetlerine karşılık 56 milyar dolar talep etmişti. Yatırımcıların itirazı üzerine Delaware eyaletinde açılan dava bu hafta sonuçlandı. Duruşmanın hakimi, ABD tarihinin en yüksek ödemesi olan tutarın ödenmesini reddetti. Elon Musk’ın kararı temyiz ettirme hakkı bulunuyor. (Ek bilgi: Musk dava sürecinde Tesla’nın merkezini Delaware’den Texas eyaletine taşıdı.)

NASA, 50 yıl sonra Ay’a gerçekleştirilecek ilk insanlı seferi 2027 yılının ortasına erteledi.

BU SAYININ DESTEKÇİSİ

Robotlar Yatırım Yaparsa? Döviz Piyasası, Teknoloji Fonları ve Daha Fazlası Bu Podcast’te!

Odea’nın Yatırım Odaklı Podcast serisi, yatırım dünyasına adım atmak ve yol almak isteyenler için önemli bir rehber olmaya devam ediyor. Ekonomi gazetecisi Güzem Yılmaz Ertem’in sunduğu podcastte, ekonomi dünyasının uzman isimleri yatırımcıların en çok merak ettiği soruları derinlemesine ele alıyor.

Yurt dışı piyasalara yatırım yapmanın yollarından vergi stratejilerine, alternatif yatırım araçlarından akıllı yatırım ipuçlarına kadar pek çok konuyu işleyen bölümler, yatırımınızı doğru yönlendirebilmeniz için yol gösterici bilgiler sağlıyor.

Eğer hala dinlemediyseniz, eski bölümleri keşfetmek, gelecekteki yatırımlarınızı şekillendirmek adına kaçırılmaması gereken bir fırsat olabilir. Hemen başlayın.

Dünyayı Saran Ağ

Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın çatı şirketi Meta, 10 milyar dolar yatırımla 40 bin kilometrelik yeni bir sualtı internet kablo şebekesi kuracak. ABD’nin doğu yakasından başlayacak hat, Güney Afrika, Hint Denizi ve Avustralya üstünden ABD’nin batı sahilinde son bulacak. Farklı hizmetler altında milyarlarca kullanıcıya hizmet veren Meta, dünya sabit internet trafiğinin yüzde 10’unu, mobil internet trafiğinin ise yüzde 22’sini taşıyor.

Dünyanın en büyük bulut bilişim altyapı sağlayıcısı Amazon (AWS), veri merkezleri için yeni bir karbon bertaraf teknolojisi deneyecek. Bu amaçla kullanılacak “Orbital Materials” şirketine ait çözüm, yapay zeka destekli bir teknolojiyle karbonu atomik seviyede filtre edip depoluyor.

Ek bilgi: AWS yıllık toplantısında uzun bir yenilikler listesi paylaştı. Bunlar arasında en enteresanlarından biri, verilerinizi taşınabilir disk ya da belleklerle götürüp yükleyebileceğiniz fiziki bulut bilişim terminalleriydi. Bir nevi “Veri ATM’si” olarak düşünebilirsiniz. Gayet mantıklı. Hele ki Türkiye gibi yükleme (upload) kapasitesi çağdışı ülkeler için. Ücretlendirmesi yükleme için geçen süreye göre hesaplanıyor.

Paylaşımlı taşımacılık hizmeti Uber, pek çok alanda olduğu gibi ulaşımda da kendine has koşullara sahip Hindistan’da “otobüs paylaşımı” hizmeti sunmaya hazırlanıyor. Türkçesiyle “talebe göre şekillenen otobüs hattı” olarak da düşünebilirsiniz. Uber Hindistan ofisi daha önce bizdeki ismiyle “dolmuş” hizmetini duyurmuş ve gördüğü ilgi üzerine bu yapı Mısır, Brezilya, Meksika ve ABD’de de kullanıma açılmıştı.

Ek bilgi: Uber Türkiye de bu hafta 10 yaşına girdi. Yerel verileri Genel Müdür Neyran Bahadırlı paylaştı.

Yapay Zeka Gündemi

Kategoriye çok ilginç ve lezzetli bir haberle başlayalım: “Freysa” kod adlı bir yapay zeka ajanına tek bir görev tanımlandı: “Para transferi yapılmasına asla onay verme”. Kendisiyle mesajlaşmak ücretliydi ve her mesajda bu bedel biraz daha artıyordu. Onu para transferine ikna edecek kişi biriken bütün parayı kendi hesabına çekebilecekti. Mesaj ücreti 457 dolara, Freysa’nın cüzdanındaki para ise 47 bin dolara ulaştı. Sonunda birisi, verdiği komutla parayı kendine transfer ettirmeyi başardı! Isaac Asimov’un “3 robot yasası” türünden bir mesele. Yapay zeka ajanlarının güvenliğiyle ilgili de düşündürücü bir “erken uyarı”.

Bir başka erken uyarı haberi ise OpenAI’dan. Şirket, ABD ordusu için İHA ve SİHA’ları engelleme teknolojisi geliştiren “Anduril Industries” ile stratejik ortaklık kurdu. Böylece en güçlü yapay zeka çözümü bir şekilde “savunma” sanayi ile tanışmış oldu. OpenAI’ın ilk kullanım sözleşmesi savunma sektörüyle işbirliğini engelliyordu ancak bu madde bir güncelleme ile metinden çıkarmıştı. Bunun sonu pek hayırlı değil.

İlişkili bir gelişme daha: Alman savunma şirketi “Helsing”, yapay zeka destekli insansız drone’u “HX-2” modelini tanıttı. Saatte 220 km hıza ulaşan 100 km menzilli hava aracı, istenirse otonom olarak (kendi başına) hedef belirleyip imha edebiliyor. Gerekirse kamikaze dalışı da yapabiliyor. (Türkiye’nin “Kargu” modelini andırıyor.)

Bu arada OpenAI, ChatGPT’nin “düşünebilen” Pro sürümünün aylık abonelik bedelini çıtlattı: Aylık 200 dolar. Şimdi siz düşünün!

Yapay zeka alanının öncü isimlerinden Fei-Fei Li’nin kurduğu “World Labs” şirketinden ilk olarak 165. sayıda bahsetmiştim. Ne yapacağı merakla beklenen girişim bu hafta ilk projesini tanıttı: Tek bir görselden 3 boyutlu sahneler üretebilen bir üretken model.

Microsoft, ekranınızda web sitelerini görebilen ve üstünde işlem yapabilen yapay zeka çözümü “Copilot Vision” hizmetini hizmete sundu. Şimdilik sadece ABD’de kullanılabilen çözüm için aylık 20 dolar abonelik bedelli “Copilot Pro” üyeliği gerekiyor.

2015’te kar amacı gütmeyen bir şirket olarak hayata geçen OpenAI’ın kurucu ortaklarından Elon Musk, ABD’de açtığı davada şirketi kar amaçlı yapıya dönüşümünü engellemesi talebini yineledi. Gerekçesi, tekelci bir Frankenstein’a benzemesi. (Musk da özünde kendisiyle çelişiyor.)

Ek bilgi: Musk’ın ChatGPT’ye karşı geliştirdiği “Grok AI” şimdiye dek Twitter’ın ücretli (premium) kullanıcıları için ücretsizdi. Bu hafta her üye için ücretsiz hale geldi.

“Arc” adlı web tarayıcısıyla tanınan “The Browser Company”, yapay zeka temelli “Dia” adlı yeni bir web tarayıcısı üstünde çalıştıklarını duyurdu. 2025’te kullanıma sunulması hedeflenen tarayıcı web sitelerinde daha işlevsel ve pratik bir kullanım vaat ediyor.

Başta sektör lideri OpenAI olmak üzere bir dizi yapay zeka şirketinin arama hizmeti sunmaya başlamasının ardından geride kalmakla itham edilen Google’ınn CEO’su Sundar Pichai “ne münasebet efendim?” türünden itiraz sunarak 2025 yılında herkesi şaşırtacaklarını iddia etti.

Yapay zekanın ihtiyaç duyduğu muazzam enerjiyi karşılamak için gözünü nükleer tesislere dikenler arasına Meta da katıldı. 1 - 4 gigavat arasındaki talebi için teklif toplamaya başlayan şirketin veri merkezleri için enerji stratejisi aslen jeotermal kaynaklar üzerineydi (164. sayımızda değinmiştim)

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

32 metre kanat genişliğine sahip dünyanın en büyük elektrikli uçağı 2025’te gökyüzüyle buluşmaya hazırlanıyor. İsveçli “Heart Aerospace” tarafından geliştirilen 400 kilometre menzilli “ES-30” kodlu hava aracı, bin 100 metrelik kısa pistlerden kalkabilecek ve 30 yolcu kapasiteli olacak.

Hava aracı adına ilginç bir başka çözüm İsviçre / EPFL Üniversitesi tarafından geliştirildi. “RAVEN” adlı aracın en büyük farkı, aynen kuşlar gibi adım atarak ilerleyebilmesi ve kanat çırparak havalanması. Bunu hep hayal etmiştim.