Dünya Halleri: 177

09 - 15 Aralık 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.

Savaşlar ve ekonomik gelişmeler Aralık ayının geleneksel durgunluğunu zorluyor. Küresel çapta bir belirsizlik, yorgunluk, bıkkınlık yaşıyor gibiyiz. Kendimizi boşvermişliğin o sıcak kuytusuna bırakMAmak için zorluyoruz. Ama yine de umutlarımız var. Umutsuz yaşanmıyor.

Bu hafta Oksijen gazetesinde Google’ın mevcut en hızlı süperbilgisayarın ancak 10 septilyon yılda çözebileceği problemlerin altından sadece 5 dakikada kalkabilen kuantum çipi “Willow”u yazdım. “Septilyon” nedir derseniz; sonunda 24 adet sıfır içeren bir sayı dizisi. Trilyon kere trilyon yani.

Blogumda, Google aleyhinde açılan ve şirketi parçalanmanın eşiğine getiren kamu davasının gerekçelerine ve seyrine yer verdim.

Podcastim Haddini Aşan Yaşam Rehberi’nde ise “normal” olma haline baktım. Suda yürüyen böcekleri yemek güzel de karada yürüyenleri yemeyi neden kabul edemiyoruz? Yüksek topuklu ayakkabıları ve etekleri kadınlara has kılan nedir?

Peki dünyada neler olup bitti dersiniz?

---

Genel Gündem

Her senenin sonu özetler ve seçkilerden yana bereketlidir. Yılın olayı, adamı, kadını, yemeği, skandalı derken liste uzar gider. Hatta bültenin 2024’teki son sayısını tamamen bunlara ayırayım diyorum (ama emin olamıyorum). Bu sayıda 2025’e yönelik bir örneğe yer vermek istedim. Dünyanın en yaygın renk kataloğunun geliştiricisi Pantone, önümüzdeki yılın rengini “Mocha Mousse” olarak duyurdu. “Basit ve rahatlatıcı, yumuşak bir kahverengi” diye gevelemişler ama bana biraz “şey” gibi geldi. Umut dolu bir yıl daha kapıda belli ki. 💩

Oldu olacak “Two girls,, one cup” diyeydiniz.

Elon Musk’ın kişisel serveti geçtiğimiz yıla kıyasla yüzde 71 artarak 400 milyar dolara ulaştı.

Apple’ın 2026 yılından itibaren MacBook’larda mobil internet ağı desteği sunacağı iddia ediliyor. Kullanılacak 5G modem çipi sayesinde yeni cihazlar cep telefonu altyapısı olan her yerde internete bağlanabilecek

Ek bilgi: Şirkete yönelik bir diğer önemli iddia ise Broadcom ile ortaklaşa yapay zeka uygulamalarına özel bir çip üzerinde çalıştığı.

ABD yönetimi ulusal güvenlik gerekçesiyle telekomünikasyon altyapısından Çin kökenli teknolojileri arındırmak için 3 milyar dolarlık bir bütçeyi Meclis onayına sundu. Düzenleyici kurum FTC, bu projenin toplamda 4,9 milyar dolara malolacağını savunuyor.

---

BU SAYININ DESTEKÇİSİ

Yatırım Rehberiniz: Business & Yatırım by Odea

Yatırım, sadece birikimlerinizi değerlendirmek değil; aynı zamanda yaşam tarzınızı, değerlerinizi ve geleceğe dair vizyonunuzu şekillendiren bir yolculuk. Bu yolculuk keyifli, bilinçli ve doğru yatırımlarla anlamlı bir geri dönüş sağlayan değerli bir deneyime dönüşebilir.

Odea'nın OGGUSTO iş birliğiyle hayata geçirdiği Business & Yatırım by Odea, yatırım dünyasına ilgi duyanlara rehberlik eden özel bir platform. Uzun vadeli yatırım stratejilerinden sanat veya fon yatırımlarına, yatırımcı psikolojisinden portföy yönetimine, sürdürülebilir finans modellerinden emtia yatırımlarına kadar geniş bir yelpazede rehber niteliğinde içerikler sunuyor.

Yatırım dünyasında yeni bir perspektif kazanmak, stratejik adımlarla geleceğini doğru temeller üzerinde büyütmek ve finansal bir gusto geliştirmek isteyenler için Business & Yatırım by Odea benzersiz bir kaynak. Hemen şimdi keşfedin.

---

Adaletin Tokmağı

Bu hafta yargıyla bağlantılı o kadar fazla gelişme vardı ki, böyle bir kategori altında toplayayım dedim.

19 Ocak 2025 tarihine kadar merkezini ABD’ye taşımaması ya da ABD’li bir şirkete satılmayı kabul etmemesi durumunda kapatılma talebiyle mahkemeye verilen TikTok, temyiz mahkemesinden kararın durdurulmasını talep etti. Ancak mahkeme bu talebi reddetti. Sosyal ağın ABD’de 170 milyon kullanıcısı bulunuyor.

Çin yönetimi tekelleşme suçlamasıyla ABD’li çip şirketi Nvidia hakında soruşturma başlattı. İddiaların temelinde Nvidia’nın 2020 yılında Mellanox Technologies şirketini satın aldığında verdiği taahhütleri yerine getirmemesi yatıyor.

Kar amacı gütmeyen bir girişim olarak hayata geçen OpenAI’ın kurucu ortaklarından Elon Musk, yollarını ayırdıktan sonra şirketin kar amaçlı hale dönme kararını mahkemeye taşımıştı. OpenAI avukatları yargıcın talebi reddetmesi için bastırıyor. Hatta OpenAI cevaben “mahkeme koridoru yerine pazarda kapışalım” minvalinde bir blog dahi yayımladı. OpenAI, bu dönüşümü vaktiyle bizzat Elon Musk’ın istediğini iddia ediyor. Öte yandan itirazını sürdüren Musk’a bu hafta Facebook, WhatsApp ve Instagram’ın çatı şirketi Meta da katıldı. Meta, OpenAI’ın kar odaklı yapıya dönüşümüne onay verilmesinin diğer dijital girişimlere kötü örnek olacağını savunuyor. Asıl dertlerinin başka olduğunu bilmekle beraber, Musk’ı da Meta’yı da sunduğu gerekçeler kapsamında sonuna kadar haklı buluyorum.

Elon Musk’ın gündeminde daha ciddi bir dava var. 2022 yılında Twitter’ı 44 milyar dolara satın alma sürecinde menkul kıymetler yasasına aykırı hareket ettiği gerekçesiyle hakkında soruşturma açılan Musk’tan Pazartesi gününe kadar son savunmasını vermesi istendi. Trump dönemi başlamadan kim ne yapabilirse yanına kar kalacak gibi görünüyor.

Bir istisna yapıp Türkiye’den de bir gelişmeyi de kayda geçirmiş olalım: Rekabet Kurulu, YouTube reklamlarının satışında rekabete aykırı davrandığı gerekçesiyle Google’a 2,6 milyar TL ceza kesti.

Dünyayı Saran Ağ

Bir Vileda sopasına sahip olsam da Rusya ve Ukrayna’nın askeri kabiliyetleri ve kapasiteleri hakkındaki bilgim genel kültür seviyesinden öte değil. Rusya’nın daha üstün olduğuna yönelik bir önyargım vardı (dağıldı). Fakat siber güçler adına her iki ülkenin de elinin oldukça güçlü olduğunu iyi biliyorum. Rusya’nın o cephedeki bir manevrası bu hafta Microsoft sayesinde günyüzüne çıktı. Bulgulara göre Rusya, hacker grupları tarafından geliştirilen yazılımları kullanarak Ukrayna’nın askeri altyapısına saldırmanın yanısıra, uydu tabanlı internet hizmeti Starlink’ten IP alan (dolayısıyla fiziken cephede bulunduğu tespit edilen) kontrol cihazlarına da arka kapı uygulamaları yükleyerek son derece kritik bilgiler toplamış.

Başına gelen her musibetin ardından internet trafiğinin yüzde 99’unun deniz ve okyanuslardan geçen kablolar ile sağlandığını hatırlatıyorum. Geçtiğimiz ay Avrupa’nın internet trafiğinde kesintiye yol açan ve Rusya’nın sabotajla itham edildiği vakanın ardından Birleşmiş Milletler, dünya genelinde sualtı kablo sistemlerini koruyacak ve onaracak bir yapıyı hayata geçireceğini açıkladı.

16 yaşından küçüklere sosyal medya kullanımını yasaklama kararı alan Avusturalya’da yaş tespitinin nasıl yapılacağı konusundaki tartışmalar sürüyor. Yasada yöntemin açık şekilde tanımlanmadığı yeni düzende bir diğer sorun, onay alan kişiyle kullanan kişinin aynı olduğunun nasıl belirleneceği.

Yapay Zeka Gündemi

Çin merkezli TCL, dünyanın en büyük elektronik üretim şirketlerinden biri (bizdeki Vestel tarzı bir yapı). Hatta televizyon alanında dünyanın en büyüğü. Sadece bu sene 43 milyon TV satmayı hedefleyen firma “TCLtv+” adlı yeni (ve ücretsiz) dijital yayın (stream) platformunu duyurdu. Platformun sürpriziyse yine TCL çatısı altındaki “Film Machine” adlı film stüdyosunun tamamen yapay zeka (YZ) ile üretilen 5 yapımı. Filmler prodüksiyon adına vasat bulunsa da bu alanındaki YZ kullanımına yönelik ilginç ayrıntıların ipuçlarını veriyor. Kişiselleştirilmiş ve senaryoya yedirilmiş reklamlar gibi.

YZ ve film demişken; bu alanda en çok ses getiren ve 10 aydır beklenen OpenAI’ın “Sora” adlı çözümü bu hafta hayata geçti. Yazılı olarak anlattıklarınızı HD çözünürlükte (720P) kısa videolara çeviren araç ilk sürümüyle dahi oldukça etkileyici.

Bu alandaki bir diğer önemli oyuncu Google ise kendi seçeneği olan Gemini’ın 2.0 sürümünü tanıttı (“Ceminay” şeklinde okunuyor). Karmaşık görevlerin üstesinden gelebilme, birçok dili destekleyen ses tabanlı yetenekler ve görsel üretebilme özellikleriyle dikkat çeken yeni sürüm, YZ destekli arama özellikleriyle gündemdeki payını artıran Anthropic ile rekabet adına Google’ın en önemli kozu (Küçük de bir not: Uygulamayı geliştiren DeepMind ekibinin başında Koray Kavukçuoğlu var.). Videosunu mutlaka izleyin derim.

YZ rekabeti adına dikkat çeken fakat tam olarak ne ifade ettiğini çözemediğim bir gelişme ise Rusya’nın BRICS üyesi ülkeler arasında “YZ birlikteliği” kurma hamlesi oldu. Böylesine belirleyici bir teknolojide uluslararası birlik, rekabetin doğasına aykırı. Hele ki BRICS benzeri gevşek bağlara sahip, kısıtlı ve koşullu oluşumlar altında.

Göklerden Gelen Haberler

Fransa’da iki yıl önce hayata geçen Maiaspace adlı girişim, Avrupa’nın SpaceX ile rekabet edecek “yeniden kullanılabilir” roketini 2026 yılında hayata geçireceğini açıkladı.

SpaceX şirketinin alçak yörüngedaki 6 bin 700 uydusuyla internet erişimi sunan girişimi Starlink, Ocak ayından itibaren İtalya’da test edilmeye başlanacak. Mart ayında tamamlanması beklenen deneme sürecinin sonunda hizmetin 2025’te kullanıma geçmesi hedefleniyor.

Sağlık Olsun

Bülteni mutluluk veren bir gelişmeyle noktalayalım: ABD / Harvard Ünversitesi’nin 200 bin kişi üstünde gerçekleştirdiği çalışmada siyah çikolatanın tip2 diyabet riskini yüzde 21 oranında azalttığı ve şişmanlamaya yol açmadığı belirlendi.

Avuçiçi kadar mutluluk yeter.

---

Son hatırlatmalar

Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️