Dünya Halleri: 178

16 - 22 Aralık 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.

Kendi adıma Aralık ayında zirveye ulaşan 2024 koşturmacası bu bülten itibariyle bitiyor. Önümde sakin, uzun bir hafta var. Okunacaklar ve yapılacaklar listemi hazırladım, bekliyorum.

Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda 2024’te ses getiren teknolojilerin derlemesine yer verdim. Google’ın geliştirdiği “Willow” kodlu kuantum çipinden hareketle kuantum bilişim çağının fırsat ve tehditlerine yönelik yazım ise blogda yerini aldı.

Podcast yayınım “Haddini Aşan Yaşam Rehberi” ise bu hafta çağın en yaygın salgın hastalığı “Can Sıkıntısı” meselesine el attı.

Sene sonunda gündem hafifler diyordum ama aksine epey yoğun bir haber akışı oldu. Umarım e-postanız yarıda kesilmez. Öyle olursa “devam” bağlantısına tıklayarak kalan kısmı okumayı ihmal etmeyin lütfen. “Sağlık Olsun” bölümü güme gidebiliyor. Bu hafta ilginç bir haber var orada.

---

Genel Gündem

Malum, uçak yolculuklarında bavulların boyut ve ağırlık sınırı var. Aşarsanız ekstra bedel ödüyorsunuz. Peki “yolcuların” neden bir ağırlık sınırı yok? Ya da yolcuların yoksa bavulların neden var? ABD / New Hampshire Üniversitesi bu konuyu bizzat yolculara sorarak araştırmış (gördüm ki vaktiyle bu sistemi gündemine alan havayolları da olmuş). Şişmanlar bu işe pek sıcak bakmamış. Sürpriz ise şu: katılımcıların yüzde 60’ı bunu adaletsiz bulmuş ve bu tip uygulamaların şişmanlığın gelir eşitsizliği ve sağlıklı gıdaya erişim sorunu olduğunu unutturacağını belirtmiş. Çarpıcı.

Yaşanmış bir hikayeden alınmıştır.

Apple sızıntılarına karşı en hassas burna sahip Mark Gurman, şirketin katlanabilir iPad’i 2028’de piyasaya süreceğini iddia etti. 18,8 inçlik cihaz yan yana duran ve iki iPad’i andıracakmış. (Ya ne olacağıdı?)

Bu hafta ortamlara sızan iPhone 17 kasası, önceki serilere kıyasla oldukça farklı kamera yarığıyla dikkat çekti. “Wylsacom” adlı YouTube kanalı, bu kasadan yola çıkarak telefonun neye benzeyebileceğini hayal etmiş. İzleyelim.

Ticaret savaşlarında bu hafta: ABD yönetimi, Tayvanlı TSMC fabrikasına sipariş ettiği çipleri (yaptırım kapsamındaki) Çinli Huawei’ye sattığını belirlediği “Sophgo” adlı şirketi de kara listeye almaya hazırlanıyor.

TIME dergisi 2025’te vizyona girecek 41 iddialı filmi listelemiş. Çoğu bende heyecan uyandırmadı. En merakla beklediğim “28 Years Later”. (Seneye epey süperkahraman izleyeceğiz gibi görünüyor.)

---

BU SAYININ DESTEKÇİSİ

Yeni Yıl Coşkusuna Kazanç Katın: Oksijen Hesap ile Tanışın!

2025’e girerken hem özgürlüğün hem kazancın tadını çıkarın! Odea’nın Oksijen Hesap’ı ile yılbaşı alışverişlerinizde birikimlerinizi dilediğiniz gibi harcayın, kutlamalar sırasında ise hesabınızda birikmeye devam etsin.

Oksijen Hesap’ın ayrıcalıklarıyla yeni yılda da kazanmaya hazır olun:

• 100 gün boyunca Hoş Geldin Faizi ve sonrasında da günlük kazandırmaya devam eden avantajlı faiz oranları.

• Birikimlerinizi gün içinde vadesiz hesapta özgürce kullanma, gece ise otomatik olarak gecelik mevduatta değerlendirme imkanı.

• TL, USD ve EUR cinsinden hesap açma ve birikimlerinizi piyasa koşullarına göre güncellenen faiz oranlarıyla güvence altına alma fırsatı.

• Gün sonunda kalan bakiyeniz üzerinden 7/24 para çekme ve dilediğiniz zaman para yatırma kolaylığı.

Yeni yılda birikimlerinizi kolayca büyütmek için buradan Oksijen Hesap açabilir, 2025 yılında Odea’nın sunduğu ayrıcalıklarla kazanmaya başlayabilirsiniz.

---

Dünyayı Saran Ağ

Haber derleme hizmeti Flipboard, açık sosyal ağlara yönelik ilk tarayıcıyı duyurdu. “Surf” adını verdiği uygulama ActivityPub, AT Proto ve RSS gibi bütün açık ve merkeziyetsiz protokolleri destekliyor ve bu yapıları kullanan hizmetlerin içeriklerini tek noktada toplayabiliyor.

ABD Yüksek Mahkemesi, TikTok’un ülkede yasaklanmasına sebep olacak yasaya karşı itirazını dinlemeyi kabul etti. Mahkemenin kararı, TikTok CEO’su Shou Zi Chew’un 19 Ocak’ta görevi devralacak ABD’nin Seçilmiş Başkanı Donald Trump’ı ziyaretinin hemen sonrasına denk geldi. Ne ilginç bir tesadüf.

TikTok jargonuyla gerçek bir “BDE”.

Ek bilgi: Avrupa Birliği ise Romanya seçimlerindeki rolü sebebiyle TikTok hakkında soruşturma başlattı. Kasım ayında gerçekleştirilen ve Rus yanlısı aşırı milliyetçi Calin Georgescu’nun kazandığı başkanlık seçimlerini Romanya Yüksek Mahkemesi iptal etmişti.

EMİNİM aranızda adını bile duyan yoktur fakat internetin en çok ziyaret edilen 8. web sitesi Pornhub, geleneksel yıl sonu raporunu yayımladı. Site (ELBETTE Kİ) Türkiye’de engelli ve sadece VPN ile ulaşılabiliyor. Bu sebeple istatistiklerde görünmüyoruz. Eskiden buradan güzel haber içeriği çıkardı. Rapor öyle çok şey anlatıyor ki…

Yapay Zeka Gündemi

ABD Enerji Bakanlığı, yapay zeka (YZ) uygulamarının yaygınlaşmasına paralel olarak ülkedeki veri merkezlerinin enerji tüketiminin 2028 yılında 3 katına çıkacağını öngörüyor. 3 yılda, 3 kat artış!

Rusya ile savaşı 3. senesine yaklaşan Ukrayna, insansız hava araçlarıyla topladığı video kayıtlarını YZ modellerinin eğitiminde kullandığını açıkladı. Ukrayna Ordusu’nun 2022 yılından bu yana kaydettiği 2 milyon saatlik görüntü ile askeri YZ algoritmalarını hedef seçme, taktik geliştirme gibi yetenekler konusunda eğitiyor.

Sektörün en değerli markasına dönüşen Nvidia, üretken YZ süperbilgisayarı “Jetson Orin Nano Super”i tanıttı. Avuçiçi büyüklüğündeki cihaz bir önceki seriye kıyasla yüzde 70 güçlenerek saniyede 68 trilyon işlem yapabilir hale gelmiş. Dahası, sadece 250 dolar.

OpenAI, popüler uygulaması ChatGPT’yi telefon hattına bağladı. ABD ülke koduyla 1-800-CHATGPT (yani 1-800-242-8478) numarasını çevirerek ulaşabileceğiniz hizmetle ayda 15 dakika ücretsiz konuşabiliyorsunuz. WhatsApp’ten mesaj atmak da mümkün (Görünen o ki “oyun büyük”). Vaktiyle bizde çok daha fevkinde hizmetler vardı.

Google, hiçbir metin yazmaya gerek kalmadan görsel üretebilen “Whisk” kodlu bir YZ hizmeti tanıttı. Gerçekten ilginç.

Whisk’i epey zorladım. Bir yaratıktan, insan çıkarmayı başardı.

Ek bilgi: Google ayrıca arama hizmetinde yapay zeka destekli sohbet tabanlı yanıtlar sunmaya hazırlanıyor.

Google’ın eski CEO’su Eric Schmidt, YZ’nın çok hızlı ilerlediğini ve insanlığın çok geç olmadan fişini çekmek zorunda kalabileceğini belirtti. İyi de hangi yapay zekadan söz ediyoruz ve o “fiş” kimin eline teslim edilecek?

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

30. sayıda LG’nin tanıttığı şeffaf ekran teknolojisine yer vermiştim. O teknolojinin bu hafta gerçeğe dönüştüğü açıklandı. 2025 yılındaki CES Fuarı’nda görücüye çıkacak. İsterseniz şeffaflaştırarak arkasını da görebileceğiniz 77 inçlik OLED ekran, 4K çözünürlük sunuyor. Fiyatı da pek uygun: 60 bin dolar.

60 bin dolarlık televizyonun bulunduğu evin manzarası “Pursaklar” olacak değildi ya?

Kore’nin bir diğer yenilikçi markası Samsung ise tanıttığı lazer TV projektörüyle bu alanda 8K çözünürlük sunan ilk marka oldu. O da CES 2025’te tanıtılacak fakat fiyatı henüz açıklanmadı.

Toyota’nın insansı robotu “CUE”, 24,5 metre mesafeden attığı basket ile “en uzak mesafeden alınan sayı” kategorisinde Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi. 209 cm boyundaki CUE, devamında hızını alamayarak 6 saat 35 dakika boyunca arka arkaya 2 bin 20 basket attı. Mühendisler sonunda “öeehh yeter be!” diyerek fişini çekti ve durdurdu. Videoyu MUTLAKA izlemelisiniz.

Çin üretimi “Rotunbot RT-G” adlı robotik top, kendi kendine dengeleniyor, yön tayini yapabiliyor ve her tür yüzeyde; hatta su içinde ilerleyebiliyor. 2,5 saniyede 35 km/s maksimum hızına ulaşabiliyor. İngiltere’de icat edilse muhtemelen e-ticaret dağıtımında kullanılacaktı. Çin’deki kaderi emniyet teşkilatına devriye ve suçlu takibinde destek olarak tayin edilmiş.

Sıradaki örneğimiz biraz daha ürpertici. “Çılgın Li” kod adlı Çinli Li Xiao, dünyanın en ölümcül İHA’sını geliştirdi. İnsanı anında buharlaştırabilecek ve metal yüzeyleri 0,1 saniyede eritebilecek 1 kilovat gücünde lazer ışını saçan drone’un mantığı şeytani bir düzeneğe dayanıyor. Normalde bu şiddette lazer ışını için çok büyük sistemler gerekiyor. Li’nin drone’u, yer istasyonundan fırlatılan ışını özel düzeneğiyle hedefe yansıtma özelliğine sahip. Hayran olmakla korkmak arasında kalınacak türden bir icat.

Cidden “şeytani” bir fikir.

Kripto Gündemi

ABD başkanlık seçimlerinin ardından tırmanışa geçen Bitcoin fiyatı, uzun süredir elinde tutan birçok yatırımcının satışını tetikledi. Sadece geçtiğimiz Perşembe günü 70 bin BTC satıldı. Son birkaç ayda borsalardan çıkan miktar 200 bin BTC’yi geçiyor.

2016 yılından beri “Bitcoin’in yaratıcısı Satoshi Nakamoto benim!” feryadıyla kafa şişiren ve nihayetinde konuyu mahkemeye taşıyan (Avustralyalı) Craig Wright, davayı kaybetti. Yargıç, fikri haklardan ötürü kendisine 1,2 TRİLYON DOLAR verilmesi gerektiğini iddia eden Wright’ın “kapsamlı şekilde yalan söylediğine” hükmetti.

Madem öyle senin adın “Craig Wright” olsun.

Uluslararası Para Fonu IMF, bu hafta yaptığı açıklamada kripto paralara yatırım yapan ülkelere destek vermeyeceğini açıkladı. Piyasalarda yıkıcı etki yaratan bu karar, bu alandaki en hevesli ülke El Salvador’u etkilememiş görünüyor. Bu hafta IMF’den 1,4 milyar dolarlık borç alan ülke, Bitcoin alımına da devam edeceklerini duyurdu.

Göklerden Gelen Haberler

Avrupa’nın ABD merkezli uydu destekli internet erişim hizmeti Starlink’e rakip olarak geliştirdiği “IRIS2“ uydu ağı için anlaşma imzalandı. 2030 yılında 290 uyduya ulaşması beklenen ağ, kamu ve özel sektör işbirliğiyle ve 10,6 milyar euro bütçeyle hayata geçecek. 7 bin uyduya sahip Starlink ile rekabeti sağlayacak ayrıntı, farklı yükseklikteki uyduların birbiriyle iletişimi sayesinde çok daha az sayıyla eşdeğer kapsama ve bant genişliği sunması olacak.

Çin ise “Guowang” adlı projesiyle benzer bir ağ üstünde çalışıyor. Çin Uzay Ajansı, bu amaçla kullanılacak 10 uzay aracını içeren ilk seti başarıyla fırlattı. Bin 100 km yükseklikte yörüngeye oturacak ağ toplamda 14 bin uyduyla hizmet verecek.

Sağlık Olsun

Gameto adlı girişim, laboratuvar ortamında olgunlaştırılan embriyoyla (Peru’da) doğan ilk bebeği duyurdu. Daha hızlı, daha güvenli ve tüp bebekten daha geleneksel olduğu iddia edilen tekniğin herhangi bir yan etkisi de yok. (Tüp bebek yönteminde kadından toplanan yumurta, erkeğin spermiyle laboratuvar şartlarında döllenerek rahme yerleştiriliyor. Gameto’nun geliştirdiği Fertilo yöntemindeyse kök hücreler olgunlaşmamış yumurtayla birleştirilerek laboratuvar şartlarında büyütülüyor. Böylece hormon takviyesi ihtiyacı da yüzde 80 oranında azalıyor.)

Hoşgeldin bebek. Yaşama sırası sende.

---

Son hatırlatmalar

Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️