Haftanın Tortusu: 18

Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu kapsamnıda 117 ülkedeki 600'den fazla habercinin üstünde çalıştığı "Pandora Belgeleri" kamuoyuyla paylaşıldı. Kaynağı açıklanmayan 12 milyona yakın dijital belge tarihin en büyük sızıntısı olarak kabul ediliyor. İçinde Türkiye dahil 90 ülkeden pek çok ismin pek çok "faaliyeti" yer alıyor.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre satış noktalarında ücretli hale gelmesinden bu yanaTürkiye'de plastik poşet kullanımı yüzde 75 azaldı. Bu 2,44 milyar TL tasarruf ve 14 bin ton sera gazı salımının engellemesi anlamına geliyor.

(Tavsiye: "Tüketime Övgü" isimli, pazarlama ve marka odaklı bir podcast var. Onun "Marka Hikayeleri: LC Waikiki" adlı bölümü, bu bağlamda hoş anektodlara sahip.)

Bazen bir poşet herhangi bir poşetten daha fazlasıdır.

Fizik, Kimya, Tıp, Edebiyat, Barış ve Ekonomi başlıklarında verilen Nobel Ödülleri'nin 2021 yılı kazananları bu hafta sahiplerini buldu. Önemli bir ayrıntı olarak CoronaVirus karşıtı herhangi bir tıbbi gelişme ödüle layık görülmedi. Gerekçe olarak çalışmaların henüz erken safhada olması gösterildi. Potansiyel aday: mRNA aşısı.

Hoş bir hatıra o sinir bozucu haber klişesindeki gibi "kameralar tarafından saniye saniye kaydedildi". 2021 Nobel Barış Ödülü'nü Rus meslektaşıyla birlikte paylaşan Filipinli Gazeteci Maria Ressa, haberi katıldığı bir çevrimiçi canlı yayın sırasında aldı.

Dijital Sanatçı Refik Anadol'un 2016 yılında başlattığı "Machine Hallucinations" adlı sergi serisi, NASA'nın çektiği milyonlarca görselin yapay zeka algoritmalarıyla harmanlanmasından oluşuyor. Sergiye ait eserleri kapsayan ve bu hafta Sotheby's Müzayede Evi tarafından satışa sunulan 8 lotluk NFT koleksiyonu, 5,1 milyon dolara alıcı buldu.

Refik Anadol'un Hong Kong'daki sergisinden bir kesit.

Artprice raporuna göre çağdaş sanat satışı 2021 yılı içinde şimdiden 2,7 milyar dolara ulaşarak bir önceki yılı geride bıraktı. Bu cironun yüzde 2'sini NFT tabanlı eserler oluşturdu. Elektronik platformlardan alınan eserlerin üçte biri de yine NFT'lerden oluşuyor.

Yapay Zeka dünyasından gelişmeler

Sanat eserlerine yönelik teknolojik çözümler geliştiren İsviçreli Art Recognition şirketinin yapay zeka algoritması, Londra Ulusal Galerisi'ndeki en pahalı eser olan Rubens imzalı "Samson and Delilah" tablosunun sahte olduğunu ortaya çıkardı. Söz konusu eser 1980'de bir müzayededen 2,5 milyon paund karşılığı alınmış ve o zamanın en pahalı 3. sanat eseri olarak kayda geçmişti.

1577–1640 yılları arasında yaşamış Flemenk Ressam Peter Paul Rubens imzalı "Samson and Delilah" tablosu Eski Ahit'in aynı adlı suresini anlatıyor.

Alman Besteci Ludwig von Beethoven'in "10. Senfoni" adlı eseri, sanatçının 1827'de hayatını kaybetmesiyle yarım kalmıştı. Sanat konusunda uzmanlaşan Playform adlı yapay zekanın rehberliğinde yürütülen 2 yıllık bir çalışma sonucu senfoni nihayet tamamlandı. Eserin 194 yıl sonra tamamlanmış hali 9 Ekim Cumartesi günü müzikseverler ile paylaşıldı.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu Başkanı Michelle Bachelet, yüz tanıma sistemleri başta olmak üzere insan haklarını tehdit eden yapay zeka teknolojilerinin kullanımını engellemek için tüm paydaşlara genel bir çağrıda bulundu.

ABD'nin başkenti Washington'da bir araya gelen Avustralya, Hindistan, Japonya ve ABD liderleri teknolojinin tasarım, geliştirme, yönetim ve kullanımına yönelik 3 ayaklı bir prensip üzerinde anlaştı. Beklentiler teknolojinin demokratik değerleri desteklemesi, güven ve farkındalık sunması ve rekabet ile işbirliğini güçlendirmesi şeklinde özetlendi. Bu hamlenin Çin'e karşı bir stratejik ittifak olduğu da ortada.

Çin yönetimi de yine bu hafta -nazire yaparcasına- kendi düzenlemesini "Yeni Nesil Yapay Zeka Etik Özellikleri" adıyla kamuoyuna sundu. Kontrolün her zaman insanda olmasının temel hedef olarak konduğu çalışmada yapay zekanın güvenilir, adil, mahremiyete saygılı, güvenli, etik ve yasalara saygılı olması da prensipler arasında yer aldı.

Google, "MUM" (Multitask Unified Model) adını verdiği yeni arama yöntemini tanıttı. Bu yöntem sayesinde yapacağınız aramayı (örneğin cep telefonunuzdan) fotoğraf ve video ile başlatıp anahtar kelimeler ya da sorular ile destekleyebiliyorsunuz. Google bu içerikler arasındaki bağlantıları yapay zeka ile kavrayarak arama sonuçları sunuyor. (video)

TikTok'un çatı şirketi Çinli ByteDance şirketi e-ticaret hizmeti sunma doğrultusunda çalışmalarını hızlandırdı. Bu girişimin AliExpress benzeri bir yapıda ve ayrı / bağımsız bir uygulama olarak çalışacağı düşünülüyor.

Yazılım, donanım, girişim

Netflix, son dönemde ağırlık verdiği oyun dünyasına yönelik stratejisi doğrultusunda "Night School Studio" adlı oyun şirketini satın aldığını duyurdu.

Yasal, etik, sürdürülebilir hammadde ve işçilik kullanarak telefon üretme iddiası taşıyan Fairphone, dördüncü modelini tanıttı. Avrupa fiyatı 580 euro olarak belilrlenen Fairphone 4, Android işletim sistemi üstünde 48 mp kamera, 8GB bellek ve 256GB depolama alanı sunuyor. En önemli ayrıntısıysa her parçasının, herkes tarafından değiştirilebilir ve tamir edilebilir olması.

Siber güvenlik şirketi Zimperium tarafından keşfedilen bir organize dolandırıcılık yönteminde Android platformunda yer alan 200 farklı uygulama ile kullanıcılardan ayda 42 dolar haksız kazanç elde edildiği ortaya çıktı. Dünya genelinde 10 milyondan fazla mağdur yaratan sistemde sıradanmış gibi görünen uygulamalar yükleyen kişiyi fahiş bir aylık bedelle hizmet sunan özel bir SMS hattına yönlendiriyor.

Sansürün farklı yüzleri

Litvanya Savunma Bakanlığı vatandaşlarına içinde içerik taraması yapan ve uzaktan sansüre yönelik yazılım ve donanım bileşenleri içerdiği gerekçesiyle Çin malı telefonların kullanılMAmasını tavsiye etti.

LinkedIN, Çin'deki muhalif gazetecilerin profillerinde sansür uygulamaya başladı. Sitenin sözcüsü, faaliyet gösterdikleri ülkelerin kanunlarına uymak zorunda olduklarını belirterek uygulamayı savundu.

Rusya, sakıncalı bulduğu içerikleri silmeyen Facebook'a ülkedeki cirosunun yüzde 10'u tutarında para cezası kesmeye hazırlanıyor.

Youtube, aşı karşıtı içerikleri yasaklama kararı aldı. Sitenin resmi blogunda yapılan açıklamanın ardından ABD'den başlayarak her ülkedeki irili - ufaklı pek çok kanal ve video erişilemez hale geldi.

Yenilikler, girişimler

ABD / Florida'daki Disneyland içinde hizmet verecek Star Wars temalı otel bu ayın sonunda rezervasyon almaya başlayacak. 1 Mart 2022'de kapılarını açması beklenen 100 odalı otelde mekan tasarımlarından aksesuarlara, personel kıyafetlerinden yiyeceklere kadar her şey ünlü serinin izlerini taşıyacak. (Ayrıntıların aktarıldığı bir video da var)

Oda tasarımları çok etkileyici değil ancak otelin iç tasarımı ve etkinlik alanları heyecan verici.

İsviçre merkezli ABB, dünyanın en hızlı şarj çözümünü geliştirdi. Terra 360 adlı istasyon elektrikli araçları 3 dakikada 100 km gidecek kadar, 15 dakikadaysa tam kapasiteyle doldurabiliyor.

Sağlık şartları

Merck tarafından geliştirilen Covid19 hapı, insan üstündeki üçüncü faz sonuçlarını paylaştı. Söz konusu ilaç belirtilerin görüldüğü ilk 5 gün içinde alındığında ölüm ve hastaneye yatma ihtimalini yüzde 50 oranında düşürüyor.

ABD / California Üniversitesi'nin araştırmasına göre hava kirliliği sebebiyle her yıl dünya genelinde 6 milyon erken (prematüre) doğum yaşanıyor. Aynı sebeple 3 milyon bebek düşük kiloda dünyaya geliyor. Hamileleri etkileyen kirli havanın üçte ikisinin odun ve kömür sobalarının ev içine saldığı parçacıklar olması, raporun ilginç sonuçlarından bir diğeri.

Ek Bilgi: Dünya Ekonomik Forumu verilerine göre hava kirliliğinin dünya ekonomisine toplam zararı 2,9 trilyon dolar seviyesinde.

2012 yılında yürütülen bir çalışma, beyindeki merkezi sinir sisteminin metabolik atıkları temizleyen glympatik sisteminin uyku kalitesindeki etkisini ortaya çıkarmıştı. Bu bulgulardan yola çıkan ABD / Rice Üniversitesi, yolladığı sinyallerle bu yapının daha etkin çalışmasını sağlayan ve böylece uyku kalitesini artıran bir kafa bandı geliştirdi. Proje ABD Ordusu'ndan 2,8 milyon dolar yatırım desteği aldı.

ABD / UCSF Üniversitesi ağır depresyonu "neredeyse anında" tedavi eden bir implant geliştirdi. Beyne yerleştirilen ve nöral etkinliği gözlemleyen aygıt, depresyon belirtilerini fark ettiğinde elektrik sinyalleriyle müdahale ederek süreci engelliyor. Bu teknolojik çözümün 2020'den bugüne dek Sarah adlı 36 yaşındaki kronik depresyon hastasında denendiği ve son derece başarılı sonuç verdiği açıklandı.

ABD / Güney Kaliforniya Üniversitesi Keck Tıp Fakültesi'nin yürüttüğü bir çalışmada kalorisiz olduğu için diyet ürünlerinde sıklıkla kullanılan yapay tatlandırıcıların acıkma ve iştah hissini tetiklediği ortaya çıktı. Tip 2 diyabet, metabolik bozukluklar ve kilo almaya yol açan bu etkinin kadın ve obezlerde daha de fazla olduğu ölçüldü.

"Kidney Project" adlı bir girişim dünyanın ilk yapay böbreğini geliştirerek KidneyX yarışmasının 650 bin dolar ödüllünü kazandı. Bir akıllı telefon boyutundaki yapay organ, organik böbreğin bütün yaşamsal işlevlerini yerine getirebiliyor. Amaç böbrek nakli bekleyen ve diyaliz makinelerine mahkum olan milyonlarca hastaya umut olabilmek.

Britanya / Glasgow Üniversitesi'nden bir grup bilimci, "Aerohaptic" adını verdikleri bir teknikle dokunulduğunda gerçek bir temas hissi veren 3 boyutlu hologramları mümkün kıldı. İletişimden sağlığa pek çok alanda kendine yer bulabilecek bu teknoloji, tamamen mevcut teknolojiler ve ticari olarak satışı yapılan bileşenler ile geliştirilmiş.

Kapanış Notları

Bu hafta Oksijen Gazetesi'ndeki sayfamda 4 Ekim Pazartesi günü Facebook'un (dolayısıyla WhatsApp, Instagram ve Oculus'un) hizmet dışı kalmasıyla yaşananları; dünyanın eğlenceden ticarete kadar hemen her konuda bir avuç şirkete nasıl mahkum hale geldiğini inceledim.

Britanya İstihbarat Servisi Ajanı Ian Fleming, 1953 yılında yazdığı romanında can verdiği yakışıklı, şık, çapkın, gözüpek ve mahir Ajan 007 / James Bond karakterini bilmeyen yoktur. 20 milyar doları geçen toplam geliriyle Bond hala ilgi çekmeyi başarıyor. Son bölüm "No Time to Die" sonunda gösterime girdi. (Bu film aynı zamanda 53 yaşındaki Daniel Craig'in beşinci ve son Bond performansı.)

Bir sinema salonuna girip saatlerce oturmayı şahsen hala güvenli bulmuyorum. Beyazperde orucumu The Matrix Resurrections ile açmayı hedefliyorum.

Spermin dahi çevik olanı makbul

Kaç defa izlediğimi unuttuğum bir video ile kapatayım.

"Sperm hareketsizliği" (sperm motility) denen şey kısırlığın en önemli sebeplerinden biriymiş ("Miskin sperm" desek mi?). Bu durumda sperm yumurtaya bir türlü kavuşamıyor; yarı yolda yığılıp, ölüveriyor 😥 Dolayısıyla döllenme de gerçekleşmiyor.

Almanya / IFW Dresden'den Prof. Oliver Schmidt ve ekibinin geliştirdiği "Spermbot" adlı araç bu yorgun spermlere sarılıp yumurtaya taşıyor.

Bilimle donanmış teknik, ne müthiş bir kudret!

Bu bültenden faydalanacağını düşündüğünüz arkadaşlarınız varsa lütfen https://bulten.mserdark.com/ adresini onlarla da paylaşın.

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️

Dünya Halleri

Dünya Halleri: 18