Dünya Halleri: 186

10 - 16 Şubat 2025 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.

Bu hafta Oksijen gazetesinde 20 yaşına basan YouTube’un öyküsünü yazdım. Aslen videolu arkadaş bulma sitesi olarak yola çıkan ve eşine az rastlanır türden bir fenomene dönüşen girişimin hikayesi. Blogumdaysa alg (yosun diyelim) ve mikroplar ile besin üreten girişimlere yer verdim.

Podcast’im Haddini Aşan Yaşam Rehberi ise bu bölümde her konuda üstümüze boca edilen seçeneklere sersemleyen zihinlerimize ve ruh hallerimize bakıyor.

Bu esnada öte alemlerde olan bitene gelirsek…

---

Genel Gündem

Apple CEO’su Tim Cook Twitter hesabından paylaştığı “Ailenin en yeni üyesiyle tanışmaya hazırlanın” içerikli mesajıyla 19 Şubat Çarşamba günü gerçekleştirilecek etkinliğe işaret etti. Meraklılar için ipucu: Büyük bir ihtimalle (ucuz fiyatlı) iPhone SE’nin yeni sürümü tanıtılacak. Daha büyük ekranlı, ön yüzeydeki düğmeden arındırılmış ve FaceID destekli.

Mevcut iPhone SE serisi.

Ek bilgi: Bloomberg Muhabiri Mark Gurman, Apple’ın harici kameralarla bütünleşik çalışacak yeni bir AirPods Pro serisi üzerinde çalıştığını iddia etti. Yapay zeka destekli kablosuz kulaklık, kullanıcıya çevresindekiler hakkında sesli bilgilendirmeler sunacak. Ayrıca kamera ile eşzamanlı ses odaklanması sağlayacak. Yeni serinin 2027’de duyurulması bekleniyor.

ABD ve Britanya’dan 4 üniversitenin 2005 - 2022 yılları arasındaki 300 milyon muayene kaydı üstünde yürüttüğü bir araştırmaya göre elektrikli ve içten yanmalı araçlar arasındaki tercihleri belirleyen farklar hızla kapanıyor. Veriler elektrikli araçların ortalama 199 bin 500 kilometre yol katedebildiğini ve ortalama ömürlerinin 18,4 sene olduğunu gösteriyor. Bu süre benzinli araçlarda 18,7, dizel araçlardaysa 16,8 yıl. Elektrikli araçlar arıza oranında da avantajı ele geçiriyor. Zira her üretim yılında elektrikli araçların arıza ihtimali yüzde 12 azalırken, benzinli araçlarda yüzde 6,7, dizel araçlardaysa yüzde 1,9 seviyesinde gerileme yaşanıyor.

---

BU SAYININ DESTEKÇİSİ

15.000 TL’ye Varan Nakit Ödül Odea’da Sizi Bekliyor!

Büyük fırsatlar, paylaşıldıkça büyür! Odea’nın “Arkadaşını Davet Et" kampanyasıyla 15.000 TL’ye kadar nakit ödül kazanma şansı sizi bekliyor! 1 Ocak 2025 - 31 Aralık 2025 tarihleri arasında arkadaşlarınızı Odea’ya davet ederek bu özel ödülden yararlanabilirsiniz.

Nasıl mı? Çok kolay!

• Davet Edin: Sevdiklerinizi Odea'nın ayrıcalıklı dünyasına davet edin.

• Adım Atsınlar: Onlar Odealı olup kampanyanın gerekli koşullarını yerine getirirken yatırımlarını Odea'da değerlendirsin.

• Ödülünüzü Alın: Siz de her arkadaşınız için 1.500 TL, toplamda 15.000 TL nakit ödül kazanma fırsatını yakalayın.

Odea uygulamasındaki “Arkadaşını Davet Et” menüsünden özel davet kodunuzu oluşturun, paylaşın ve ödül fırsatını yakalayın!

Hemen harekete geçin, birlikte yatırım yapmanın gücünü keşfedin!

Detaylara odeabank.com.tr üzerinden ulaşabilirsiniz.

---

Dünyayı Saran Ağ

Bir önceki ABD Başkanı Joe Biden, imzaladığı kararnameyle Çin merkezli TikTok’un ABD operasyonlarının yerel bir sermaye grubuna devredilmemesi halinde kapatılmasına karar vermişti. Yeni Başkan Donald Trump’ın 75 gün ek süre isteyerek açtığı pazarlık masasında gözlerin çevrildiği Elon Musk, TikTok ile ilgilenmediğini açıkladı.

Ek bilgi: Aynı sebeple ABD uygulama merkezlerinden kaldırılan TikTok, Android kullanıcılarının “Google Play” platformu olmadan yükleyebilmelerini sağlayacak APK dosyasını sitesinden dağıtmaya başladı. Hemen ardından ilginç bir gelişme oldu ve hem Google Play hem de Apple AppStore’da TikTok yeniden ortaya çıktı.

Uygulamalara değinmişken; Apple ve Google kullanıcılarının cihazlarından veri (ve kriptopara) çalan 20 uygulamayı listelerden kaldırdı. Mart 2024’te ortaya çıkan “SparkCat” adlı zararlı kod, bu uygulamalar ile sadece Android cihazlarda 242 binden fazla indirilmiş.

Elon Musk’ın 44 milyar dolara Twitter’ı satın alırken bankalardan aldığı 13 milyar dolarlık kredinin 4,74 milyar doları daha Morgan Stanley öncülüğündeki bankalar tarafından yatırımcılara satıldı. Yüzde 9,5 faizli borcun bankalardaki yükümlülüğü 1,3 milyar dolara kadar geriledi. (Elon Musk’tan alacaklı olma hali bana bizzat bir endişe kaynağı gibime geliyor.)

Yapay Zeka Gündemi

Elon Musk ile devam edelim. Önce kısa bir özet:

Musk, 2015 yılında kurucuları arasında yer aldığı Open AI şirketinden (Tesla’daki göreviyle çıkar çatışması yarattığı için) 2018’de ayrılmıştı. Ancak bu anlaşmalı boşanma ChatGPT’nin yakaladığı başarının ardından OpenAI CEO’su Sam Altman’ın strateji değiştirmesiyle bozulmuştu. Altman ihtiyaç duyduğu yeni yatırımları toplayabilmek için OpenAI şirketini “kar amaçlı” yapıya dönüştürmek için girişimde bulunmuştu. Musk ise “Biz o şirketi kurup milyarlarca dolar yatırırken kar amacı gütmeme şartı koyduk” diyerek (haklı olarak) buna karşı çıkmıştı. Altman geri adım atmayınca Musk, OpenAI’ı kuruluş sözleşmesine aykırı davrandığı gerekçesiyle dava etmişti.

Dünyanın kaderini siyasetçiler belirliyor sanıyorsanız, yanılıyorsunuz.

Trump’ın ABD Başkanı olarak koltuğa oturmasının ardından gemi her alanda azıya alan Musk, bu hafta OpenAI’ı satın almak için (tamamı nakit) 97,4 milyar dolarlık (ve hayli ağır şartlar içeren) teklif yaptı. Altman ise önce Twitter’dan “tmm cnm tişikkirler” minvalinde lafını soktu, ardından “Kar amacı gütmeyen şirket nasıl kar ederek hisse satsın? Dava gerekçeni boşa düşürüyorsun” kozunu oynayarak topu taca attı. Musk ise “kar amacı gütmeyen şekilde kalırsanız teklifi geri çekerim” dedi fakat o sırada OpenAI Yönetim Kurulu teklifi reddetti. Succession dizisini aratmayan türden bir miras kavgası.

Elon Musk’ın rakip yapay zeka (YZ) girişimi xAI, 75 milyar dolar değerleme üzerinden 10 milyar dolarlık yatırım turuna girdi.

Ek bilgi: Musk, Dubai’de katıldığı bir konferansta xAI’ın YZ botu Grok 3’ün tanıtım öncesi son düzlükte olduğunu ve bütün mevcut rakiplerinden daha iyi olduğunu belirtti. Göreceğiz.

OpenAI da altta kalmadı ve yeni büyük dil modeli (LLM) GPT-5’in yol haritasını (ironik bir ayrıntı olarak Twitter’da) paylaştı.

Altman diğer yandan Almanya’nın başkenti Berlin’de ABD’de 500 milyar dolar bütçe hedefiyle hayata geçirdikleri YZ odaklı “Stargate” girişimini Avrupa’ya da uyarlamak için temaslarda bulundu. Münih’te bir ofis açan OpenAI, “Stargate Avrupa” projesi için Berlin Teknik Üniversitesi ile işbirliği yapmak istiyor.

Birleşik Arap Emirlikleri’nin yatırım fonu MGX, Fransa’da Devlet Başkanı Emmanuel Macron evsahipliğinde gerçekleştirilen YZ Eylem Zirvesi’nde Fransa’da kurulacak veri merkezlerine 30 ile 50 milyar euro arası yatırım yapacaklarını açıkladı. (Fonun ABD / Stargate projesinde de 100 milyar dolarlık yatırım taahhüdü bulunuyor.)

Ek bilgi: Aynı etkinlik kapsamında Fransız telekom operatörü Iliad da YZ altyapısı için 3 milyar euro yatırım yapacaklarını duyurdu.

BAE demişken; Arya Bolurfrushan tarafından kurulan AppliedAI adlı Abu Dhabi merkezli YZ girişim, 55 milyon dolar ile Ortadoğu’nun bu sektörde en büyük yatırımı alan şirketi oldu. (AppliedAI 2021’de Londra’da kurulmuş ancak bir sene sonra Abu Dhabi’ye taşınmıştı.)

Ortadoğu’dan ilgili son gelişme: Suudi Arabistan’ın çölde inşa ettiği çılgın projesi akıllı şehir “Neom”, 5 milyar dolarlık “DataVolt” adlı bir YZ veri merkezine de ev sahipliği yapacak.

Adobe, yazılı metinlerden yola çıkarak YZ destekli video üreten “Generate Video” özelliğini “Firefly” uygulaması üstünden genel kullanıma açtı. Şimdilik 1080p (Full HD) çözünürlüklü 5 saniyelik videolar üretilebiliyor.

TikTok’un çatı şirketi ByteDance, 18 bin 700 saatlik video ile eğitilen “OmniHuman-1” adlı video üreticisini tanıttı. Tek kare fotoğrafı dilediğiniz şekilde videoya çeviriyor. Üstelik akılalmaz bir yaratıcılık ve gerçekçilikle. Sayfasındaki örneklere MUTLAKA bakın derim.

Bu hafta tanıtılan ve Zoom ve Google Meet gibi telekonferans uygulamarı üstünde gerçek zamanlı tercüme yapan “Talo AI” ürününü incelemenizde fayda var.

Facebook, Instagram ve WhatsApp’in çatı şirketi Meta ise YZ destekli insansı robot geliştirmek için yatırım hazırlığı içinde.

Ek bilgi: Adını anmışken kayda da geçirelim. Meta’nın “Llama” kodlu açık kaynaklı YZ modelini bittorrent ile indirdiği 81,7 TERABAYT boyutundaki korsan içerik ile eğittiği ortaya çıktı.

Google’ın YZ modeli DeepMind ile çalışan otonom insansı robotların futbol oyununa yönelik bir videoya denk geldim. ÇOK İLGİNÇ! Parkta çocukları seyreder gibi bir his. Hiç şüphesiz; hızla büyüyecekler.

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

Sıradaki haber (benim gibi) Vespa sahipleri için. Retrokit adlı İtalyan girişim, sadece 4 saat süren montajla içten yanmalı Vespa’ları elektrikli hale getiren bir kit geliştirmiş. 3 bin 500 dolardan başlayan fiyatlarla.

Slovenya merkezli hibrit elektrikli uçak üreticisi Pipistrel’in dikey iniş-kalkış yapabilen “Nuuva V300” kodlu uçağı ilk uçuşunu başarıyla tamamladı. Çalışmalarına 2020 yılında başlanan hava aracı uzun menzilli kargo taşımacılığı için geliştiriliyor. Mevcut model 555 km menzile ve 272 kg taşıma kapasitesine sahip.

Göklerden Gelen Haberler

Ay’ın (”karanlık” olarak da anılan) uzak yüzüne ilk seferi gerçekleştiren ve yüzeyden örnekler toplayan Çin Uzay Ajansı, önümüzdeki sene yollayacağı bir “uçan robot” ile aynı bölgede donmuş su kaynakları arayacak. Projenin amacı 5 sene içinde düzenlenmesi hedeflenen insanlı sefer kapsamında kurulacak Ay üssü için gereken yaşam destek kaynaklarına ulaşabilmek.

NASA da Ay yüzeyinden saatte 10 ton kum toplayarak madencilik faaliyeti yürütecek “IPEx” kodlu bir robot geliştirmiş.

Sağlık Olsun

Birçok farklı markaya gözlük üreten EssilorLuxottica tarafından geliştirilen “Nuance Audio Glasses”, tıbbi işitme cihazı olarak ABD ve AB’de kullanım lisansı alan ilk “akıllı gözlük” oldu. Hafif ve orta düzey işitme kaybı olanlar için uygun bulunan cihaz bu ay satışa sunulacak.

---

Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️