Dünya Halleri: 188

24 Şubat - 02 Mart 2025 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.

Bir haftayı daha geride bıraktık. Benim için özeti şöyle oldu:

Blogumda bir ucu (Türkiye ile Yunanistan’ı savaşın eşiğine getiren) Kardak Kayalıkları krizine, diğer ucu Google Takvim’e dayanan bir yazıyla küresel platformların ABD Başkanı Donald Trump dönemindeki ani dönüşümüne değinen bir yazı yayımladım. Oksijen gazetesindeki sayfamdaysa ulusal egemenlik kavramını belirleyen yeni kriterleri derledim.

Podcast serim “Haddini Aşan Yaşam Rehberi” ise bu hafta herkesin konuşma derdine düştüğü çağda “dinlemenin” erdemlerine göz attı. Dinler misiniz?

Ben bunlarla uğraşırken dünyanın kalanında neler olduğuna gelirsek…

---

Genel Gündem

Afrika / “Demokratik” Kongo Cumhuriyeti’nde yeni bir ölümcül salgın başgösterdi. Dünya Sağlık Örgütü, 21 Ocak’ta tespit edilen ilk vakadan bu yana hayatını kaybedenlerin sayısının 60’ı geçtiğini açıkladı. Hastalık Boloko köyünde “yarasa” yediği belirlenen 3 çocuğun ölümüyle anlaşılmış. Belirtiler: ateş, kusma ve iç kanama.

Maskeli günler geri mi dönüyor dersiniz?

Avrupa Birliği otomotiv güvenlik standardını belirleyen Euro NCAP düzenlemesinde en üst seviyeyi temsil eden 5 yıldız alabilmek için şartlar güncellendi. Buna göre 2026 yılından itibaren üretilecek araçlarda 5 yıldız için “fiziksel düğmeler kullanılması” mecburi olacak. Özellikle kritik işlevlerin dokunmatik ekranlardaki sanal düğme ve kontrollerin fiziki düğmelerle değiştirilmesi talep ediliyor.

Bu konsollar yakında bir nostaljiye dönüşecek.

Apple, Donald Trump dönemine uyum çabaları kapsamında ABD’de 20 bin yeni istihdam yaratacak 500 milyar dolarlık yatırım yapacak. Cihazlar (en azından bu yıl boyunca) Çin / Foxconn fabrikalarında üretilmeye devam edecek ancak özellikle tedarik ve yaratıcı süreçler ABD içine kaydırılacak.

ABD emniyet teşkilatı FBI, geçtiğimiz sene Dubai merkezli kripto para borsası Bybit’ten 1,5 milyar dolar değerinde 410 bin Ether’in çalındığı soygunun Kuzey Kore devletine bağlı çalıştığı bilinen “Lazarus” grubu tarafından gerçekleştirildiğini belirledi. Tarihin en büyük soygunu olarak kabul edilen vakada kullanılan yöntemler uzun süreli ve hassas bir planı işaret ediyor. Ayrıntılarını Chainalysis raporundan inceleyebilirsiniz.

“Hayırlı işler arkadaşlar.”

Fidye virüsü çetelerinin iç çekişmeleri bir çınarın daha devrilmesiyle sonuçlandı. Bu alandaki en büyük gruplardan “Black Basta” ekibinin 200 bin mesaj içeren yazışma arşivi bilinmeyen bir üye tarafından sızdırıldı. İlginç bir ayrıntı: Siber güvenlik şirketi Hudson Rock, bu mesajları temel alan ve içinde sorgulamalar yapabileceğiniz bir sohbet botu üretti: BlackBastaGPT.

---

BU SAYININ DESTEKÇİSİ

Finansın Ritmini Yakalayan Odea Radyo’ya 4 Ödül Birden

Geleneksel iletişim yöntemlerini aşarak hedef kitlesine, alışkanlıklarına uygun bir platform sunmayı tercih eden Odeabank, Türkiye’nin ilk ve tek banka radyosu Odea Radyo’yu hayata geçirdi. Bu cesur adımla, müziği ve yatırımı harmanlayarak finans dünyasına yeni bir ritim kattı.

“Yatırımda Aklın Yolu, Müzikte Kalbinin Sesi” sloganıyla yola çıkan Odea Radyo, yenilikçi iletişim anlayışıyla sektördeki farkını net bir şekilde ortaya koydu. Odea Radyo, hedef kitlesine 7/24 kaliteli müzik ve uzmanların yatırım bilgileriyle dolu yayınlar sunarak finansal okuryazarlıklarını geliştirme fırsatı yarattı ve sadece keyifli bir mecra olmanın çok daha ötesine geçti. Artık, yatırımcılara rehberlik eden bir platform haline geldi.

Bu yenilikçi yaklaşımı sayesinde, PRİDA İletişim Ödülleri'nde Dijital ve Sosyal Medya Büyük Ödülü'nün yanı sıra “Dijitalde Topluluk Yaratımı ve Yönetimi”, “Yaratıcı/Yenilikçi Mecra Kullanımı” ve “Müzik Platformları ve Podcast” kategorilerinde toplam 4 prestijli ödül kazandı.

Müzik ile yatırımın keyifli buluşmasını deneyimlemek için Odea Radyo’yu hemen keşfedin!

---

Dünyayı Saran Ağ

2003 yılında hayata geçen ve internet tabanlı sesli ve görüntülü iletişimin jenerik markasına dönüşen Skype, 2011’de o dönem için rekor sayılan 8,5 milyar dolar bedelle Microsoft tarafından satın alınmıştı. Odağını “Teams” uygulamasına kaydıran Microsoft, halen 20 milyondan fazla üyeye sahip Skype’ın hizmetlerine 5 Mayıs itibarıyla son vereceklerini duyurdu.

Instagram, TikTok ile rekabet edebilme hedefiyle Reels işlevini ayırarak bağımsız bir uygulamaya dönüştürmeyi planlıyor.

Yapay Zeka Gündemi

Aralarında Kate Bush, Annie Lennox ve Cat Stevens’ın da bulunduğu Britanyalı binden fazla müzisyen, ülkede yürürlüğe girme hazırlığındaki yapay zeka yasasını protesto amacıyla “Is This What We Want?” (İstediğimiz Bu Mu?) başlıklı bir albüm yayımladı. Manidar bir anagrama sahip12 başlıklı albümün özelliği tamamen sessiz şarkılardan oluşması.

Elon Musk’ın yapay zeka şirketi xAI’ın botu Grok’un, Elon Musk ve Donald Trump’ın yanlış bilgi yaydığına yönelik sohbetleri engellediği ortaya çıktı (Grok bir seferinde Trump’ın idamı hak ettiğini de söylemişti). Düzenlemeyi şirketin Baş Mühendisi Igor Babusckhin de doğruladı.

OpenAI şirketinin en büyük yatırımcısı Microsoft, insan zekasına denk “Yapay Genel Zeka” (Artificial General Intelligence / AGI) stratejisinden geri adım atarak sorumluluğu diğer yatırımcı SoftBank şirketine devretme kararı aldı. Böylece 500 milyar bütçeli “Stargate Projesi” büyük bir destekten mahrum kalmış oldu. (Kararın ilk emareleri Ocak ayında gelmişti.)

OpenAI, ChatGPT’yi yasadışı faaliyetlerde kullandığını tespit ettiği bazı Çin ve Kuzey Koreli hesapları kapattı.

Yapay zeka sektörünü altüst eden Çinli DeepSeek, günlük kar / maliyet oranının yüzde 545 seviyesine ulaştığını duyurdu. (Başka bir deyişle şirket maliyetinin 5,5 katı kar ediyor. Bu, çoğu rakibi için hayal bile edilemez bir seviye.)

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

Microsoft geçtiğimiz hafta 20 yıllık çalışmasının ürünü kuantum çipi “Majorana 1” ile gündeme oturmuştu. Bu hafta da Amazon “Ocelot” adlı ilk kuantum çipini tanıttı. Sistem henüz sadece 9 kuantum biti (kubit) içeriyor.

Yamaha, “seri paralel hibrit” motorlu maxi-scooter prototipini sergiledi. Elektrikli motorla ilerleyen araç, aynen hibrit otomobillerdeki gibi ekstra performansa ihtiyaç duyduğunda içten yanmalı motoru devreye sokuyor.

Çinli otomotiv şirketi BYD, dünyanın en büyük pil depolama tesisini inşa edecek. Suudi Arabistan’da kurulacak yapı 12,5 gigavatsaat enerji depolama kapasitesine sahip olacak. Bu seviye bin 42 hanenin 1 yıllık toplam enerji tüketimine denk.

“Çölde vaha” tabiri için yepyeni bir tanım.

İnsansı (humanoid) robotlarda en dikkat çeken örneklerden (Norveç üretimi) “Neo”yu 163. sayımızda tanıtmıştım. Ev işlerine yardım amacıyla geliştirilen “Gamma” sürümünün bu hafta paylaşılan videosu izlemeye değer.

ABD / Texas merkezli Apptronik şirketinin geliştirdiği insansı robot “Apollo” ise kendi fabrikasında çalışmaya başlayarak daha ilginç bir serüvene atıldı. Kendi türünü üreten robot!

Apollo işbaşında.

Londra, 10 yıl süren 5 milyar Sterlin bütçeli “mega” projesini tamamladı. Buraya konu etmemin sebebi maliyeti değil; mahiyeti. “Süper Kanalizasyon” adlı proje, 150 yıldır hizmet veren 25 kilometrelik kanalizasyon altyapısının yenilenmesini içeriyor. Yeni şebeke 8 milyon Londralının atıklarının Thames Nehri’ne karışmasına son verecek.

Göklerden Gelen Haberler

AstroForge adlı uzay girişimi, uzay madenciliği yapacak ilk aracını fırlatmaya hazırlanıyor. Mikrodalga fırın boyutlarındaki araç göktaşlarında gömülü trilyonlarca dolarlık kıymetli madenleri toplayarak dünyaya taşımayı amaçlıyor.

Ek bilgi: 2013’te blogumda uzay madenciliğinin akılalmaz potansiyeliyle ilgili kapsamlı bir yazı yayımlamıştım. Oradan bir bilgi kırıntısı paylaşayım: 1852 yılında keşfedilen 220 kilometre çapındaki “16 Psyche” adlı göktaşı tek başına 10 kuntilyon dolar değerinde demir ve nikel içeriyor (Kuntilyon: sonunda 19 sıfır içeren 1). NASA, 450 milyon kilometre ötemizdeki bu taşa ulaşmak için 985 milyon dolarlık bir proje üstünde çalışıyor.

SpaceX, Ay ve ötesindeki görevlerde kullanılacak 3 önemli yük içeren “IM-2” roketini fırlattı.

Sağlık Olsun

Loyal adlı biyoteknoloji girişimi tarafından geliştirilen ve yaşlanmayı durduran (daha doğrusu yavaşlatan) ilaç köpekler üzerindeki deneylerde başarılı oldu ve ABD’nin İlaç ve Gıda Düzenleme Kurumu FDA’den onay aldı. Şimdiki merak, aynı ilacın insanlarda da işe yarayıp yaramayacağı.

ABD / Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi, pankreas kanserini erken safhada yüzde 85 tutarlılıkla teşhis edebilen bir kan testi geliştirdi. 45 dakikada sonuç veren yöntemin test başına maliyeti 1 cent’in altında. Ölüm oranı son derece yüksek bu kanser türü erken teşhisteki zorluğuyla da biliniyor.

---

Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️