Dünya Halleri: 19
11 - 17 Ekim 2021 haftasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.
Haftanın Tortusu: 19
2021 Dijital Göçebeler Raporu yayınlandı. Sonuçlara göre iş yaşamını uzaktan sürdürenlerin yarısı ABD vatandaşı. Onları Britanya, Rusya, Kanada ve Almanya takip ediyor. İngilizce konuşanların oranı yüzde 98 gibi çarpıcı bir seviyede. Yüzde 66'sı bekar olan bu kitlenin yüzde 79'unun erkek olması düşündürücü ayrıntıların başında geliyor.
Forbes Zenginler Listesi’nin 2021 sıralamasındaki 400 dolar milyarderi ABD'linin 15’inin 40 yaşın altında olması bir ilk olarak tarihe geçti. Dikkat çekici sayıda kripto para zengininin bulunduğu sıralamanın en genç üyesi, sadece 2 yıl önce kurduğu FTX adlı kripto borsasıyla 22,5 milyar dolar servete ulaşan 29 yaşındaki Sam Bankman-Fried oldu. Kırkı çıkmamış milyarderlerin en zenginiyse 134,5 milyar dolar servetiyle Facebook'un kurucusu Mark Zuckerberg.
Yapay zeka, organik dertler
1918'de hayata veda eden Avusturyalı Ressam Gustav Klimt'in en önemli koleksiyonlarından "Fakülte Resimleri", 1945'teki bir yangında kül olmuş, geriye sadece siyah-beyaz fotoğraflara yansımış hatıraları kalmıştı. Google, makine öğrenimi yoluyla geliştirdiği yapay zeka algoritmasıyla bu yitik koleksiyonu orijinal haliyle yeniden renklendirerek Google Arts&Culture sitesinde herkese açtı.
Microsoft ve Nvidia, yapay zeka programlamak için geliştirilen ve 530 milyar değişkeniyle "dünyanın en geniş ve yetenekli dili" unvanına sahip "MT-NLP" projesini tanıttı. Dilin değişkenlerini geliştirmek ve sistemi eğitmek için açık kaynaklardan toplanan 270 milyar parça dijital içerik kullanılmış.
ABD Başkanlığı'na bağlı bilim danışmanları Başkan Joe Biden'a yaptığı çağrıyla vatandaşlara yeni nesil güçlü yapay zekalara karşı korunma hakkı talep etti. Gerekçe olarak biyometrik tanıma algoritmalarının önyargılı ve ayrımcı kararları gösterildi.
Avrupa Parlamentosu kamuya açık alanlarda -özellikle yüz tanıma sistemleriyle yaygınlaşan- biyometrik takip araçlarını tamamen yasaklama kararı aldı. Mahremiyete ve insan haysiyetine saygı kapsamında alınan kararla şu ana kadar bu bilgiler ışığında oluşturulan bütün veritabanları da silinecek.
2020 itibarıyla Çin'de yemek dağıtım pazarının yüzde 68'ine hakim Meituan adlı girişim, ülkenin piyasa düzenleme kurulu tarafından tekelci uygulamaları sebebiyle 530 milyon dolar cezaya çarptırıldı. Aynı şirket, bisiklet paylaşım hizmeti kapsamında 2018 yılında da benzer bir iddiayla soruşturulmuştu.
Sosyal ağlar, dijital hizmetler
ABD'li gençler arasında gerçekleştirilen "Taking Stock with Teens" adlı araştırmanın sonucuna göre en popüler sosyal ağ yüzde 35 ile Snapchat çıktı. Onu yüzde 30 ile Tiktok ve yüzde 22 ile Instagram izliyor. Twitter ve Facebook ise yüzde 3 pay ile epey sürpriz yarattı.
Youtube, iklim krizini inkar eden videolarda reklam gösterilmesini, dolayısıyla yayıncısının para kazanmasını engelleyeceğini duyurdu.
E-ticaret devi Amazon, teknoloji dünyasının bıkkınlık veren "akıllı buzdolabı" hayalini üzerinde 2 yıldır çalıştığı "Pulse" adlı bir projeyle hayata geçirmeye hazırlanıyor. Cihaz tahmin edileceği gibi tüketim alışkanlıklarınızı ve dolap raflarınızını dolduran besinlerin durumunu takip edip, Amazon'dan gerekli siparişleri verecek. Bir ilk değilse de Amazon'un varlığıyla çok daha pürüzsüz işleyeceği kesin.
5 yıl boyunca Amazon'dan sipariş ettiği pahalı ürünlerin paket içeriğini ucuz ürünlerle değiştirerek iade eden bir ABD vatandaşı, 20 yıla kadar hapis ve 250 bin dolar para cezası istemiyle dava edildi.
Kripto Gündemi
Çizdiği kusursuz "sahte" resimlerle ilginç bir şöhrete kavuşan (ve bu uğurda hapis dahi yatan) Alman Ressam Wolfgang Beltracchi NFT dünyasına adım attı. Leonardo da Vinci imzalı Salvator Mundi tablosunun 4 bin 608 farklı versiyonundan oluşan koleksiyon 18 Ekim'de açık artırmaya çıkacak. Eserin orijinali 2017'de Suudi Arabistan Prensi Muhammed bin Salman tarafından 450 milyon dolar bedelle satın alınmıştı.
Brezilya, Bitcoin'i resmi ödeme seçenekleri arasına sokmak için hazırlanan yasa tasarısını oylamaya hazırlanıyor.
Bitcoin'i resmi para birimi olarak kabul eden ilk ülke El Salvador'da süreç pek beklendiği gibi ilerlemiyor. Gelen haberlere göre hükümetin kripto cüzdan uygulaması yetersiz kaldığı için alışveriş ve havale süreçleri sürekli aksıyor. Chivo adlı uygulamayı 3 milyon kişi indirdi ve 2,1 milyon kişi kullanıyor.
ABD Adalet Bakanlığı kripto para tabanlı suçları araştırmak için bir icra komitesi oluşturma kararı aldı. Hedefte fidye virüsleri, uyuşturucu başta olmak üzere her tür yasadışı ticaret ve para aklama faaliyeti var.
Compound adlı kripto para merkezli finans hizmeti yanlışlıkla kullanıcılarının hesabına 90 milyon dolar yatırdı. Sitenin kurucusu Twitter'dan paylaştığı mesajda "Yüzde 10'u kalsın, gerisini iade edin yoksa Gelir İdaresi'ne rapor ederim, vergisiyle uğraşırsınız." şeklinde tehditle karışık ricada bulundu.
Siber güvenlik
Özellikle oyunseverlerin yaygın olarak kullandığı video platformu Twitch'in neredeyse bütün dijital veri ve kodları çalınarak internete sızdırıldı. Amazon'un sahibi olduğu sitenin ele geçirilen bilgileri arasında içerik üreticilerine ödenen paralar, sitenin çalışmasını sağlayan kayak kodu ve Steam platformuna rakip olarak geliştirilen hizmete ait ayrıntılar da yer alıyor.
Microsoft'un her yıl yayınladığı "Dijital Savunma Raporu"nda devlet destekli siber saldırıların yüzde 58'inin ardında Rusya'nın bulunduğu yer aldı. En fazla hedef alınan ülke ABD olurken onu Ukrayna, Britanya, ve NATO'nun Avrupalı ülkeleri izliyor.
İcatlar, keşifler, girişimler
Avustralya / Sydney Üniversitesi öğrencilerinden Ziteng Wang, Samanyolu Galaksisi'nden gelen gizemli mesajlar tespit etti. Sinyal yayınının düzenli olması şu ana dek görülmedik türden bir duruma işaret ediyor. Koordinatlarından yola çıkarak sinyalin kaynağına ASKAP J173608.2-321635 adı verildi.
Beynin çalışma sisteminden esinlenerek geliştirilen "nöromorfik çip" alanına 2017'de adım atan Intel, ikinci kuşak ürününü tanıttı. Programlanabilirlik, hız ve işlem kapasitesi belirgin şekilde artan "Loihi 2" adlı çip, model aldığı biyolojik beyin nöronlarından 5 bin kat daha hızlı çalışıyor.
ABD / Harvard Üniversitesi ile işbirliğine giden Samsung, beyinden modellediği benzer bir yarıiletken nöromorfik çip mimarisi üstünde çalışmaya başladığını açıkladı.
Haliade-X adlı dünyanın en büyük açık deniz rüzgar enerjisi türbini Hollanda'nın Rotterdam şehri açıklarında hizmete girdi. GE firması tarafından geliştirilen 14 MW'lık tribün yılda 74 GWs enerji üretecek.
Carbios adlı Fransız girişim, plastik ve PET atıkları enzimler yardımıyla geri dönüştüren bir yöntem geliştirdi. Bu yöntem geri dönüşümü geleneksel yöntemlere kıyasla çok daha saf kalitede ve kullanışlı hale getiriyor. Şirketin enzim reaktörü 100 bin PET şişe içeren 20 metreküplük atığı 10-16 saat aralığında ayrıştırıp dönüştürebiliyor.
Japonya'da Kengo Kuma liderliğindeki bir grup mühendis, depreme dayanıklı özel bir duvar tasarımı geliştirtirdi (🇯🇵). Bu yeni teknikte beton tabanlı geleneksel yapının aksine, çelik plakalarla desteklenen ve karbon salımına sebep olmayan CLT (çapraz lamine kereste) kullanılıyor.
İsrailli Arkeologlar Kudüs'te yürüttükleri kazıda 2 bin 700 yıllık bir "tuvalet" ortaya çıkardı. Oyulmuş kireçtaşından imal edilen dikdörtgen formlu kabinin o dönem için oldukça lüks bir ayrıcalık olduğu belirtiliyor.
Sağlık olsun
Dünya Sağlık Örgütü sıtmayı engelleyen ilk aşıya kullanım onayı verdi. Her yıl sadece Afrika kıtasında (yarısı 5 yaş altındaki çocuklardan oluşan) 500 bin kişinin ölümüne sebep olan hastalığa karşı etkili bu aşı, GlaxoSmithKline şirketi tarafından geliştirildi. İlk yıl yüzde 50 koruma sağlayan yöntem dördüncü yıla gelindiğinde yüzde 100'e yakın koruyucu hale geliyor.
ABD / Johns Hopkins Üniversitesi'nin e-sigaralara yönelik araştırmasında, en popüler 4 kategorideki onlarca farklı e-sigara ürününün dumanında 2 binden fazla bilinmeyen kimyasal bileşene rastlandı. Dahası, deneydeki ürünlerin her birinde en az bir adet sağlığa zararlı kimyasal bulundu.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen Gazetesi‘ndeki sayfamda yeni dönemin lükslerinden birine değindim: "sessizlik". Farkında olmadığımız anlarda bile gündelik yaşamın doğal fonuna dönüşen gürültü kadar, kimi zaman hayalini kurduğumuz sessizlik de aslında kelime anlamıyla "çıldırtıcı".
Bu ikisinin arasını dolduran dijital girişimler ise milyarlarca dolarlık yepyeni bir pazar yaratmış durumda.
Mutfak meselesine girmişken; yıllardır Gastro dergisi başta olmak üzere yemek kültürü, tarihi üstüne yazı ve konuşmalarını ilgiyle takip ettiğim Arkeolog İsmail Gezgin'in "Uygarlaşan İştah" başlıklı kitabı çıktı. (Gümüşlük Akademi seçeneği de aklınızda olsun.)
Bu bültenden faydalanacağını düşündüğünüz arkadaşlarınız varsa lütfen https://bulten.mserdark.com/ adresini onlarla da paylaşın.
Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️