Dünya Halleri: 198
05 - 11 Mayıs 2025 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
Daha iyi fotoğraf çekebilmek için telefonunuzu yenilemek yerine, sadece kamerasını değiştirmek daha makul olmaz mıydı? Bir dönem bu hayali gerçekleştirmeye hayli yaklaşmıştık. Hikayesini blogumda paylaştım.
Oksijen gazetesinde bu hafta Nicholas Carr’ın 2008 yılında epey tartışma yaratan “Google bizi aptallaştırıyor mu?” başlıklı makalesini hatırlatarak dijital platformların zihnimiz üstündeki tahakkümüne baktım.
Podcastim “Haddini Aşan Yaşam Rehberi” ise çocukların en çok kullandığı, büyüklerin ise kullanmaktan en korktuğu o sihirli sorunun peşine düştü.
Peki o sırada dünyanın kalan kısmında neler olup bitti dersiniz?
Genel Gündem
İnternetin naif dönemlerinin dolandırıcılık mesajları, meşhur bir klişeye sahipti: Bill Gates servetini dağıtıyor! Kırk defa söylersen olurmuş derler; evet bu sefer dağıtıyor. Gates, eski eşi ile kurduğu Gates Vakfı aracılığıyla servetinin tamamını (an itibarıyla 108 milyar dolar) 20 yıl içinde destekleyeceği projelere aktaracak. İlginç bir ayrıntı: Bu sürecin ardından, 31 Aralık 2045 tarihinde vakıf da feshedilecek.
ABD’deki Miami Grand Prix etkinliğinde, LEGO tuğlalarından gerçek boyutlarda imal edilen 10 adet Formula 1 aracı yarıştı. Şirketin Çekya fabrikasında, 26 mühendisin 22 bin saatlik çalışmasıyla üretilen araçların her biri 400 bin tuğlanın birleşiminden oluştu. F1 pilotlarının kullandığı araçlar, diğer ülkelerdeki etaplarda da piste çıkacak.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, ABD’den Avrupa’ya bilimcileri çekebilmek için 500 milyon euro tutarında bir fon oluşturduklarını duyurdu. (ABD Başkanı Donald Trump’ın tasarruf ve kapsayıcılık karşıtı politikaları kapsamında geçtiğimiz ay yaklaşık 400 akademik araştırmanın fonu kesilmişti.)
Güney Amerika ülkesi Arjantin’in Devlet Başkanı Javier Milei, Patagonya bölgesinde kurmayı hedeflediği veri merkezi bölgesi için teknoloji devleriyle görüşme hazırlığında. Bölgenin enerjisi, mini ölçekli nükleer santraller ile karşılanacak.
Bulut bilişim sektörünün (de) lideri Amazon, bir başka Güney Amerika ülkesi Şili’de 4 milyar dolar yatırımla bir veri merkezi kuracak. Yüksek miktarda su tüketecek tesis için 15 yıldır kuraklıkla mücadele eden Şili’nin seçilmesi ülkede soru işaretleri ve endişe yarattı.
ABD Başkanı Donald Trump, bir önceki Başkan Joe Biden döneminde hazırlanan ve yapay zeka çiplerinin ihracatını kısıtlayan düzenlemeyi yürürlüğe girmeden kaldırmayı planlıyor. Yeni düzenlemede bu kısıtlama Çin’i ve satın aldığı çipleri Çin’e sattığı tespit edilen Tayland ve Malezya gibi ülkeleri kapsayacak.
Samsung Galaxy kullanıcıları masasüstü bilgisayar arayüzü desteği sunan “Samsung Dex” uygulamasına aşinadır. Şimdi Google bir benzerini “Android 16” sürümüyle çok daha geniş bir kitleye sunmayı hedefliyor. Böylece Android işletim sistemli telefonlar, klavye ve fare ile birleşerek yeni bir kullanım şekli ve alışkanlık yaratacak.
Facebook, Instagram ve WhatsApp’in çatı şirketi Meta, kendi kulvarında açık ara en başarılı seçenek haline gelen akıllı gözlüklerine “süper algılama” becerisi ekleyecek. Ray-Ban ile ortak geliştirilen gözlüğün “Aperol” ve “Bellini” kodlu yeni modellerinde yapay zeka destekli yüz tanıma özelliği bulunacak. (İlk filminde Terminatör’ün en heyecan verici özelliklerinden biriydi.)
Dünyayı Saran Ağ
Güvenlik açıklarını kullanarak aralarında gazetecilerin ve sürgün muhaliflerin de yer aldığı farklı ülkelerden bin 400 WhatsApp hesabına sızan İsrail merkezli “NSO Group”, uygulamanın sahibi Meta tarafından ABD’de mahkemeye verilmişti. 6 yıl süren ve bu hafta sonuçlanan davada yargıç, NSO Group şirketini 167 milyon dolar para cezasına çarptırdı.
Mutlaka duymuşsunuzdur; Uber, bu hafta Çin’in Türkiye’deki en büyük yatırımı Trendyol’un yemek dağıtım hizmetinin yüzde 85’ini 700 milyon dolara satın alarak gündeme geldi. Şirket diğer yandan Ortadoğu pazarında sürücüsüz taksi hizmeti sunmak için yine Çin merkezli “Pony AI” şirketiyle ortaklığa gitti. (Trump duymasın.)
Apple, sahibi olduğu web tarayıcısı Safari’ye yapay zeka destekli bir arama motoru ekleyeceğini açıkladı. Duyurunun ardından Google hisseleri yüzde 7,3 oranında düştü ve şirket 150 milyar dolar değer kaybetti. İşin garibi, aynı gerekçeyle Apple hisseleri de yüzde 2 değer oranında geriledi.
Yapay Zeka Gündemi
Birleşik Arap Emirlikleri, yapay zekayı milli eğitim müfredatına zorunlu ders olarak ekledi. 2025-2026 eğitim yılından itibaren anaokulundan 12. sınıfa kadar ülkedeki tüm öğrenciler bu alanda eğitim alacak.
Benden duymuş olmayın ama üç vakit öncesine kadar “geleceğin mesleği” olarak tanıtılan “komut mühendisliği” (prompt engineering) hızla sıradanlaşarak, iş ilanlarında görülmez olmuş. Şu yazıda düşündürücü bir soruya denk geldim: “Öyle bir meslek hiç oldu mu ki?”
ChatGPT’nin geliştiricisi OpenAI, yeni yatırımcı çekebilmek için kar amacı gütmeyen şirket yapısını kar odaklı hale getirebilmek için çabalıyordu. Bu hafta yapılan açıklamayla, kurumun mevcut şekliyle kalarak kar amacı gütmeyen yapının kontrolünde kalacağı belirtildi. Kuruluş ilkesine ihanet ettiği iddiasıyla şirketi dava eden (OpenAI kurucularından) Elon Musk, bu karara rağmen hukuki mücadelesini sürdüreceğini açıkladı.
IBM CEO’su Arvind Krishna önümüzdeki birkaç yıl içinde üretken yapay zeka modelleriyle 1 milyardan fazla yeni uygulamanın hayata geçeceğini iddia etti. Krishna, mevcut yapay zeka yatırımlarının geri dönüş oranının yüzde 25 seviyesinde kalmasının gerekçesi olarak veri erişimine yönelik engeller, uygulama siloları ve karma altyapıları gösterdi.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
ABD merkezli “Glid Technologies” adlı girişim, römorklu kamyon taşımacılığına yeni bir soluk getirdi. Sürücüsüz ve elektrikli çekici konsepti, asfalt zeminde 36 ton taşıma gücüne sahip. Maksimum hızıysa saatte 130 km. (Şirketin diğer konseptlerini de sitesinden mutlaka inceleyin derim.)
MIT Üniversitesi, ABD Hava Kuvvetleri tarafından desteklenen araştırmasının sonucunda 10 nanometre inceliğinde, ısıya duyarlı bir film geliştirdi. Kızılötesi ışınımı algılayabilen ve soğutmaya ihtiyaç duymayan bu yeni materyalle gözlük inceliğinde gece görüş cihazlarının geliştirilmesi mümkün hale gelecek.
Avustralyalı ve Çinli bir grup bilimci, güneş enerjisiyle çalışan ve havadan emdiği nem ile içme suyu üreten süngersi bir kompozit üretti. Yüzde 30 nem oranında dahi çalışabilen düzenek, içme suyuna erişimi kesilen afet bölgeleri için geliştirilmiş.
Göklerden Gelen Haberler
Sovyetler Birliği, Venüs gezegeninde incelemeler yapmak üzere 1972 yılında “Kosmos 482” adlı aracı uzaya yollamıştı. Fırlatma sırasında yaşanan sorunlar sebebiyle yörüngeden çıkamayan uzay aracı, dünya etrafında (alçalarak) dönmeye başlamıştı. Bu hafta dünyaya düşmesi beklenen 472 kilogram ağırlığındaki araç, atmosfer girişinde erimesini engelleyen titanyum zırhla kaplı olduğu için endişe yarattı. Neyse ki Kosmos 482 Cumartesi günü Endonezya açıklarında, Hint Okyanusu’na düşerek herkese rahat bir nefes aldırdı.
Microsoft’un kurucu ortağı Paul Allen’ın 12 yıl önce hayata geçirdiği “Stratolaunch” şirketi, “Roc” adlı dünyanın en büyük uçağını üreterek tarihe geçmişti. Girişimin ikinci projesi “Talon-2” kodlu sesten hızlı (süpersonik) uçak, bu hafta sesten 5 kat hızlı (Mach 5) uçuş denemesini başarıyla tamamladı.
Ek bilgi: Otonom (pilotsuz) seyreden aracın gövdesi, Mach 5 hızına ulaştığında bin 100 derece santigrat ısıya ulaşıyor.
ABD’li drone üreticisi SiFly, en yakın rakibi (Çinli) DJI ile aynı fiyata, 4 kat daha uzun menzilli, 10 kat daha sessiz ve 5 kat daha fazla yük taşıyabilen yeni modelini tanıttı. Bunu sağlayan, büyük çapıyla daha yavaş dönerek yüksek performans sunan düşük sürtünmeli pervaneleri ve lityum-iyon tabanlı pili.
Japonya merkezli teknoloji şirketi NTT, yıldırımları tetikleyen ve istenen noktaya yönlendirebilen bir drone üretti. Şehirleri ve kritik altyapıları korumak amacıyla geliştirilen teknoloji, fırtına bulutlarının altında uçarak yıldırımları üstüne çekiyor ve herhangi bir zarar görmeden enerjilerini emebiliyor.
Sağlık Olsun
YouTube kanalında yılan zehirlerine yönelik amatör deneyleriyle tanınan (kamyon tamircisi) Tim Friede, bu kapsamda 18 yıl boyunca kendi bedenine düşük dozlu yılan zehri zerk etti. Bu süreçte 856 kez zehre maruz kalan Friede’in kanında oluşan antikorlar, evrensel bir yılan panzehiri geliştirmek için umut oldu. Kan örneği üzerinde çalışan Columbia Üniversitesi, en öldürücü 19 yılan zehrine yönelik antikoru ayrıştırmayı başardı.
Kilo kaybı sağladığı için kullanımı her geçen gün yaygınlaşan Mounjaro, Zepbound, Ozempic ve Wegovy gibi ilaçların performans artırıcı etkileri sebebiyle sporcular arasında da kullanıldığı ortaya çıktı. Mikro dozda kullanım ile kolestrol, dayanıklılık ve nörolojik sağlıkta iyileşme sağlayan ilaçlar, aynı sebeple Dünya Dopingle Mücadele Ajansı’nın da izleme listesine alındı.
Hepsi enjeksiyon (iğne) yöntemiyle kullanılan kilo verdirici ilaçların bu sene içinde hap formunda da satışa sunulması bekleniyor. Pfizer’ın ürünü klinik deneylerle karaciğere yönelik yan etkileri sebebiyle iptal edildi fakat Eli Lilly ve Novo Nordisk’in hapları olumlu sonuçlar verdi.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Amirim teşekkürler :)
Emekleriniz için teşekkürler🌺