Dünya Halleri: 199

12 - 18 Mayıs 2025 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.

Her zamanki gibi “kişisel imalat raporu” ile başlayalım.

Dijital hizmetlerin nimetleri malum. Fakat bizden; özellikle de zihnimizden, yani “düşünme kabiliyetimizden” götürdükleri ise nedense pek gündeme gelmiyor. Ayrıntılarına blogumda yer verdim.

Oksijen gazetesinde ise Çin / Pekin Üniversitesi’nin geliştirdiği devrimsel bir çipin ayrıntılarına değindim. Silikon yerine bizmut kullanan bu çip, rakiplerinden yüzde 10 daha az enerji ile yüzde 40 daha yüksek performans sunuyor.

Podcast yayınım “Haddini Aşan Yaşam Rehberi”, bu haftaki bölümünde gözlemlerimize ve onlar sayesinde oluşan fikirlerimize ne kadar güvenebileceğimizi sorguluyor.

Güney Kore’den Suudi Arabistan’a, Hollanda’dan Çin’e dünya turumuz başlıyor!

---

🌍 Genel Gündem

11 Haziran’da gösterime girecek yeni Superman’in yeni fragmanı yayımlandı. Bir film hakkında bu kadar şeye maruz kalınca gazı kaçıyor gibi geliyor.

Michigan Üniversitesi Arkeoloji Bölümü, “Homo sapiens” türünün 41 bin sene önceki manyetik kutup sapmasında nasıl hayatta kaldığına yönelik bulgularını yayımladı. Buna göre homo sapiens o süreçte mağaralara sığınmayı, özel kıyafetler üretmeyi ve güneşten koruyan okra pigmentini cildine sürmeyi keşfederek varlığını sürdürmüş. Araştırma, aynı dönemde yok olan Neandertallerin bu önlemleri alamadığı için yeryüzünden silindiğini öne sürüyor.

İlginç bir gelişmeyle devam edelim. Philips, sakal / tüy düzeltme aletlerinin bozulan, kırılan parçalarını 3D yazıcılarla üretip değiştirmenizi mümkün kılan “Philips Fixables” adlı bir düzenleme duyurdu.

Akıllı telefonların iki yeni rekabet alanı var: İncelen kasalar ve katlanabilir ekranlar. Apple’ın “iPhone Air” adıyla dedikoduları dönen cihazını beklerken, Samsung “burada yapılmışı var” diyerek “Galaxy S25 Edge” modelini tanıttı. 6,7 inç ekranlı cihaz, 5,5 mm kalınlığında (ya da inceliğinde) kasaya sahip.

Google, Android cihazların yeni arayüzünü oluşturacak “Material 3 Expressive” tasarımını tanıttı. Gayet güzel görünüyor.

Google’ın Andoid cihazlar için tanıttığı bir diğer işlev, çalındıklarında yeniden satılmalarını engelleyecek, yazılım tabanlı bir koruma. Android 15 ile gelen “Factory Reset Protection” özelliğinin yeni sürümünde, çalıntı cihazların sıfırlanması veya yeni bir Google hesabı eklenmesi engelleniyor.

Beyin - bilgisayar arayüzü konusunda çalışan bir şirket daha ortaya çıktı: Apple! “Synchron” adlı girişim ile birlikte geliştirilen yapı, cihazları düşünce gücüyle kontrol etmenizi sağlayacak bir çipi temel alıyor. (”Stentrode” kod adlı çip, tüm emsalleri gibi bir operasyonla beyne entegre edilecek.)

Apple, Sony, Nintendo, Amazon, Dell, Huawei, Xiaomi gibi pek çok marka için üretim yapan Tayvan merkezli Foxconn, müşterisi Mitsubishi’nin talebiyle elektrikli otomobil üretimine de el atıyor. Yıl sonunda satışa sunulacak elektrikli araç, Foxconn’un iştiraki Foxtron’un Tayvan tesislerinde üretilecek.

Skoda, faaliyetine 130 yıl önce bisiklet ve motosiklet üreterek başlamıştı. Şirket 1899’da ürettiği “Slavia B” adlı ilk motosikleti temel alan konseptiyle markasını taşıyacak iki tekerlekli serinin ipucunu verdi. Yeni model, Skoda tasarımcılarından (Fransız) Romain Bucaille’in imzasını taşıyor.

Fena da görünümyor hani.

ABD’nin ticari yaptırımları nedeniyle Çin’e ihracatı kısıtlanan Nvidia, bunu aşmak için yapay zeka odaklı H20 çipinin kapasitesi yazılımla düşürülmüş bir sürümü üstünde çalışıyor. (Çin pazarı, Nvidia’nın toplam gelirinin yüzde 17’sini oluşturuyor.)

Çin’e yönelik kısıtlamaları 90 günlüğüne gevşetmek zorunda kalan ABD yönetimi, diğer yandan Ticaret Bakanlığı üzerinden Çinli Huawei tarafından üretilen Ascend serisi yapay zeka çiplerine yönelik yaptırım kararı aldı. ABD’li yetkililer bu çipi kendi teknolojilerinin kopyalanmasıyla üretildiğini iddia ediyor. Dahası, hangi ülkede olursa olsun bu çipleri kullananları ABD yaptırımlarını ihlal ile suçlayacaklarını ifade ediyorlar.

Ek bilgi: ABD’nin Çin’e yönelik tarifesine ara vermesi, Amazon, Apple, Nvidia ve TSMC başta olmak üzere teknoloji hisselerine 800 milyar dolar değer kazandırdı.

ABD Başkanı Donald Trump’ın Ortadoğu ziyareti, kendi ülkesi adına gayet karlı geçti. Suudi Arabistan yönetimi ABD’li yapay zeka şirketlerine 600 milyar dolar yatırım taahhüdü verdi. Aynı kapsamında Nvidia da Suudi Arabistan’dan yüz binlerce yapay zeka çipi siparişi aldı. Ziyaretin Birleşik Arap Emirlikleri ayağında ise Nvidia’nın yanısıra Cisco da yüklü bir anlaşma imzaladı.

🧑🏻‍💻 Dünyayı Saran Ağ

Uber’in hizmet kataloğuna “Route Share” adlı yeni bir ulaşım seçeneği daha eklendi. 20 dakikada bir, önceden belirlenmiş bir rotada gidip-gelen, 2 kişinin ortak binebileceği ve Uber X’e kıyasla yüzde 50 daha ucuz. (Türkler bunu 80 yıl önce keşfetmiş ve “dolmuş” diye güzel bir isim koymuştu.)

Bu Amerikan araçlarının şasisini uzatıp ek bir koltuk sırası eklemek de diğer bir Türk icadıdır.

Google bu hafta mahkeme salonlarında peşpeşe darbeler aldı. Önce ABD Federal Ticaret Komisyonu, Adalet Bakanlığı’nın tekel oluşturduğu gerekçesiyle şirketin parçalanmasını öngören teklifini desteklediğini açıkladı. Ardından Texas eyaletinde tüketici haklarını ve veri mahremiyetini ihlal ettiği gerekçesiyle aleyhinde açılan davada istenen 1,37 milyar dolarlık tazminatı ödemeyi kabul etti. Devamında siyahi çalışanlarına karşı ırkçı davrandığı ithamıyla açılan davada istenen 50 milyon dolar tazminatı kabullenerek anlaşma yoluna gitti. Son olarak web tabanlı fiyat karşılaştırma hizmeti sunan İtalyan “Moltiply Group”, Google’ı arama sonuçlarında kendi ürününü ön plana çıkarmakla suçlayarak 3,34 milyar dolar tazminat talebiyle mahkemeye verdi.

🤖 Yapay Zeka Gündemi

CapCut ve Luma gibi popüler yapay zeka (YZ) hizmetlerin sahte sitelerini oluşturan hacker’ların kullanıcıların bilgisayarlarına zararlı yazılım yüklediği belirlendi. Yöntem gayet basit. Sahte sitede kullanıcıdan YZ ile işlenecek video veya fotoğrafları yüklemesi isteniyor. Oluşturulan görselleri incelemek isteyen kullanıcılar, yüklediği dosyayla “Noodlophile infostealer” ve “Xworm” gibi zararlı yazılımları bilgisayarına kurmuş oluyor.

YZ alanında birçok ürün ve hizmeti peşpeşe tanıtan Microsoft, çalışanlarının yüzde 3’üne denk gelen 6 bin kişiyi işten çıkarma kararı aldı. Gerekçe manidar: Yapay zeka yatırımlarını sürdürebilmek adına kaynakları optimize etmek. Artık bu cümleden ne anladıysanız…

Google Deepmind, yeni algoritmalar keşfedebilen ve kendi kodunu yazabilen “AlphaEvolve” (PDF) adlı yeni bir YZ uygulaması tanıttı. Google’ın Gemini dil modeliyle entegre çalışan sistem yazılımların test, iyileştirme ve geliştirme süreçlerini otomatik olarak yürütüyor.

🧑🏻‍🔬 Keşif, İcat ve İnovasyonlar

Hollanda / AMOLF Enstitüsü, son derece düşük maliyetli ve hareket mekanizması adına oldukça yenilikçi bir robot serisi tasarladı. İki ve dört ayaklı robotlar, hava ile şişip-inen eklemlerle hareket ediyor. Hiçbir programlama ya da kontrol gerektirmeden kendi kendine denge bulma özelliği de cabası. İzlenesi.

YouTube yayıncısı Levi Kelly, dünyanın en minik evini tasarlamış. Güneş paneli, mutfağı, yatağı ile her temel beklentiyi, 1998 model bir Honda Acty kamyonetin kasasına; sadece 1,95 metrekare içine sığdırmış.

Bülten arşivinde elektrikli otomobillere, motosikletlere; hatta uçaklara yönelik pek çok gelişme paylaştım. Almanya merkezli ONOX, traktör kategorisinde kendine has bir kategori yaratma peşinde. Aracın 20 kWh’lık ana pili bittiğinde 30 kWh’lık yedek pil sadece beş dakika içinde yuvaya yerleşerek şarj ihtiyacını ortadan kaldırıyor. (ONOX, 3 yedek pil taşıyabiliyor.)

Nüfusun hızla azaldığı Güney Kore, aynı zamanda (ve belki aynı sebeple) robotik sektörünün de en güçlü olduğu ülkelerin başında geliyor. Robotların ülkede el attığı en yeni sektör “restoranlar”. Bir düşünce kalıbı olarak “robotların beslediği insanlar” kulağa her açıdan ilginç geliyor. Tepkiler de muhtelif.

✈ Göklerden Gelen Haberler

İspanya merkezli teknoloji girişimi “GMV”, Ay’da görev alacak araçlar için GPS benzeri bir navigasyon sistemi geliştirdi. Çözüm, gerçek zamanlı yer ve yön tayinini Ay çevresindeki uydular aracılığıyla yapacak.

Fransa Ordusu otonom robot askerler üstünde çalıştığını duyurdu. Çalışmayı yürüten “Geleceğin Savaş Programları” adlı oluşumun yöneticisi General Bruno Baratz, ilk birliği 2027 yılında devreye almayı planladıklarını belirtti. Nihai hedef, 2040 yılında yalnızca otonom robotlardan bir ordu kurmak.

ABD Ordusu araç, silah ve mühimmat taşımacılığında hizmet verecek yeniden kullanılabilir alçak yörünge roketinin ilk denemesini 2026 yılında gerçekleştirecek. 13 ton taşıma kapasiteli aracı, “Rocket Lab” adlı girişim geliştiriyor.

Çin Meteoroloji İdaresi’ne bağlı bir çalışma grubu, bulutları yönlendirerek yağmur miktarını yüzde 4 oranında artırabilen bir drone üretti. İlk deneyde atmosfere salınan sadece 1 kilogram gümüş iyodür (tozu) ile hedeflenen bölgeye 30 olimpik havuza denk 628 bin ton yağmur yağdırıldı.

🩺 Sağlık Olsun

California Institute of Technology araştırmacıları, vücut içinde ameliyatsız doku yazdırma teknolojisi geliştirdi. “DISP” adı verilen bu yöntem, ultrason (ses dalgaları) yardımıyla enjekte edilen özel bir biyomürekkebi vücudun içinde istenilen yapıya dönüştürebiliyor. Klinik deneylerinde tavşanların midesinde, farelerin mesanesinde ve kas dokularında yıldız, kafes, damla gibi şekiller başarıyla üretildi.

“Zayıflama ilacı” kategorisinin en popüler iki temsilcisi Wegovy ve Zepbound ilk defa klinik bir deneyde karşılaştırıldı. Sonuçlara göre Wegovy, kilo kaybı konusunda açık ara önde.

---

Bu çabamı desteklemek isterseniz Patreon sayfamı kullanabilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️