Teknoloji dünyasındaki batışların birçoğunu duymuyoruz. Sonrasında yaşananları da. Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda teknoloji şirketlerinin iflaslarının ardından otomobilleri yürümez; hatta gözleri görmez hale gelen mağdurlara yer verdim.
Blogumda ise yılda 800 milyar dolar zarar eden ve yakın gelecekte kara geçecek gibi görünmeyen yapay zeka (YZ) sektöründe değirmenin suyunun nerden geldiğine baktım. (Sadece OpenAI bu yılın ilk yarısında 4,3 milyar dolar gelire karşılık 13,5 milyar dolar zarar yazdı.)
Ben yazıyı yazdıktan sonra gündeme gelen birkaç güncel gelişmeyi de paylaşayım. Singapur’da düzenlenen Milken Institute’ın 2025 Asya Zirvesi’nde uzmanlar YZ şirketlerinin topladığı rekor seviyedeki risk sermayesi ve fonların “şişme” belirtisi gösterdiğine dikkat çekti. Etkinlikte yayımlanan rapora göre sadece bu yılın ilk çeyreğinde YZ girişimleri (toplam risk sermayesi yatırımların yüzde 57,9’una denk) 73,1 milyar dolar toplamış.
İtalya Teknoloji Haftası kapsamında sahne alan Amazon’un kurucusu Jeff Bezos da benzer şekilde YZ sektörünün balon misali şiştiğine dikkat çekti.
Citigroup ise teknoloji devlerinin bu alana yapacağı yatırımın 2029 yılında 2,8 trilyon doları geçeceğini öngörüyor.
Özetle tam bir “kazanan her şeyi alır” oyunu kurulmuş halde.
Şimdi gelelim dünyadan diğer güncel gelişmelere.
🌍 Genel Gündem
Maria Branyas Morera, İspanya’da yaşayan bir kadındı. Geçtiğimiz yıl, 117 yaşında aramızdan ayrıldı. Barcelona Üniversitesi, “dünyanın en yaşlı insanı” unvanına sahip Morera’dan (yaşarken) topladığı biyolojik örnekler ile uzun ömrünün sırrı üzerine bir çalışma yapmış. Sonuçlara göre yaşam tarzı olarak sakin bir kasabada, basit bir hayat sürmek, sürekli zihinsel faaliyetler içinde olmak, sosyal bağların güçlü olması, Akdeniz diyeti ile (zeytinyağı, sebze, yoğurt ve peynir ağırlıklı) beslenmek, sigara ve içki tüketmemek belirleyici olmuş. Biyolojik olaraksa düşük iltihap düzeyi, düşük oranda kötü kolesterol, yüksek oranda iyi kolesterol, sağlıklı bağırsak mikrobiyomu ve güçlü bağışıklık sistemi öne çıkmış. (113 yaşındayken Covid-19’u da yendiğini de eklemiş olayım.)
ABD Başkanı Donald Trump, ülkesinde teknoloji sektörünün özel yetenekli yabancı uzmanları istihdam etmek için yoğun olarak kullandığı “H-1B” tipi vizenin yıllık harç bedelini 100.000 dolara çıkarmayı planlıyor. Bunu fırsat bilen Çin ise karşı hamleyle “K vizesi” adlı yeni bir seçeneği yürürlüğe soktu. Bu program bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanındaki mezunlara (bir iş teklifi almasa da) Çin’e girme, oturma ve çalışma hakkı tanıyor.
Ek bilgi: Trump yönetimi ayrıca iç güvenlik gerekçesiyle Tayvan’dan çip üretiminin yarısını ABD’ye taşımasını talep etti. Tayvan teklifi reddetti.
Çin, dünyanın en yüksek köprüsünü Guizhou bölgesinde 3 yıl 8 ayda tamamlayarak kullanıma sundu. 625 metre yüksekliğindeki Huajiang Köprüsü, 1,4 km uzunluğuyla aynı zamanda “dağlık bölgede kurulu en uzun köprü” rekorunu da kırdı. Yapının ayaklarından asansör yardımıyla çıkılan restoran katına bağlı cam tabanlı bir yürüyüş parkuru da bulunuyor.
Video oyun sektörünün en köklü markalarından Electronic Arts, 55 milyar dolar bedelle Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu, yatırım şirketi Silver Lake ve (ABD Başkanı Donald Trump’ın damadı) Jared Kushner’ın fonu Affinity Partners ortaklığına devrediliyor. Yeni yönetim, 2027’de tamamlanması hedeflenen satış sonrası 20 milyar dolarlık borcu da kapatarak şirketi borsadan çekecek ve yeniden özel bir yapıya kavuşturacak.
Microsoft’u tarihinin en zorlu sınavından başarıyla geçiren CEO Satya Nadella, teknik konulara odaklanma kararı alarak koltuğunu (mevcut Başkan Yardımcısı) Judson Althoff’a devretme kararı aldı.
Benzer bir sürpriz, müzik platformu Spotify’dan geldi. Şirketin Kurucusu ve CEO’su Daniel Ek, görevini (Ürün ve Teknolojiden Sorumlu) Gustav Soderstrom’a bırakacağını açıkladı.
🧑🏻💻 Dünyayı Saran Ağ
Modern internetin yapıtaşlarını oluşturan World Wide Web (WWW), HTTP ve URL gibi protokolleri geliştirip ücretsiz ve açık kaynaklı olarak tüm insanlığa açan Tim Berners-Lee, son röportajında internetin özgür ve ücretsiz bir yer olmasını hayal ettiğini ancak bugün ulaştığı tam tersi hal ile büyük bir hayalkırıklığını yaşadığını paylaştı. Berners-Lee’ye göre en büyük üç sorun: Büyük teknoloji şirketlerinin kişisel verileri gözetim ve baskıya alet olacak şekilde satması, sosyal ağ algoritmalarının zararlı etkileri ve kullanıcıların müşteri değil, ürüne dönüşmüş olması.
2021’de Afganistan’daki yönetimi ele geçiren Taliban, otoriter rejimlerin en büyük hayalini gerçeğe çevirerek, “ahlaksızlığı engellemek” adına interneti toptan kapattı! 43 milyonluk ülkede artık sabit ve mobil internet yok. Provizyon işlemleri tamamlanamadığı için kredi kartları da çalışmıyor. Hastanelerden havaalanlarına kadar her kurum büyük bir kaos içinde.
Bir “umut veren” haber daha: Elon Musk, Wikipedia’ya bir rakip kurma hazırlığı içinde. “Grokpedia” adlı platform Musk’ın iddiasına göre “çok daha iyi” olacak. Ben şahsen ikna oldum.
Hindistan yönetimi, ABD’ye bağımlılığı azaltmak adına Google ve Microsoft’un ürünlerine “yerli ve milli” alternatifler oluşturmak için bir dizi yaptırım yürürlüğe koydu.
Devlet - şirket rekabetine yönelik bir başka ilginç gelişmeyle devam edelim. Hollanda mahkemesi, Meta’nın Facebook ve Instagram akış (timeline) ayarlarını değiştirmesine hükmetti. Karar, Meta’nın tavsiye edilen içeriklerin yer almadığı akışı daha kolay görünür ve seçilebilir kılmasını talep ediyor. Meta, karara itiraz ederek temyize gideceğini açıkladı.
Hatırlar mısınız bilmem; Rekabet Kurumu kararıyla Türkiye’de derhal yasaklanan “Threads” diye bir uygulama vardı. İşte o hala var. Üstelik Similarweb verilerine göre günlük kullanıcı sayısıyla taklit ettiği Twitter’ı yakalamış durumda.
Evernote ve Vimeo’yu satın alarak gündeme gelen İtalya merkezli Bending Spoons, bu hafta ABD’nin en köklü internet şirketi AOL’i 1,4 milyar dolara satın almak için teklif verdi.
🤖 Yapay Zeka Gündemi
Son dönemde YZ ile ilgili denk geldiğim en ilginç gelişmeyle başlayalım. Alman Jürgen Matthäus, hayatını Nazi dönemine ait meşhur bir fotoğrafta bir Yahudiyi idam ettiği görünen kişiyi bulmaya adamış. Ve nihayet YZ araçlarıyla yanıta ulaşmış. Bu kişinin 1943 yılında (cephede) ölen “Jakobus Onnen” olduğu ortaya çıkmış. Benzer bir çabayla ortaya çıkacak “Gazze Raporu”nu sabırsızlıkla bekliyorum.
YZ alanındaki en gözde isimler çalıştığı kurumlardan birer birer ayrılarak “Periodic Labs” adlı gizemli bir şirkete geçiyor. Girişimin amacı, bilimsel keşifleri hızlandırmak. 300 milyon dolar tohum fonu ile yola çıkan şirketin kurucularından biri, eski Google DeepMind çalışanı (ve Robert Kolej mezunu) “Ekin Doğuş Çubuk”.
OpenAI, video üretimi odaklı yeni çözümü “Sora 2”yi tanıttı. Ürün gerçekten ürpertici derecede başarılı. Duyurulduğu anda ABD listesinde en çok indirilen üçüncü uygulamaya dönüşen Sora 2, şimdilik sadece davetiye ile üye kabul ediyor. Her örneğinde olduğu gibi davetiyeler şimdiden internette açık artırmada kapışılıyor. Bir de siz bakın.
Ek bilgi: Meta da Instagram Reel’lerini coşturacak “Vibes” adlı benzer bir YZ video üretim uygulaması hizmete sundu.
OpenAI ayrıca küçük yaştaki kullanıcılar için ebeveyn kontrolü özelliğini hizmete sundu. Yeni düzenleme ile ChatGPT 13 - 18 yaş aralığındaki kullanıcılarda kendine zarar verme ya da intihar etme eğilimi tespit ettiğinde yasal mercilere ve ebeveynlerine bildirimde bulunacak. (Bir yenilik daha: Artık ChatGPT ile doğrudan alışveriş yapmak da mümkün.)
Ek bilgi: OpenAI bu hafta 500 milyar dolar değere ulaşarak tarihin en değerli “startup” oldu.
Yatırım fonu “a16z”, girişimlerin en çok harcama yaptığı 50 YZ uygulamasını analiz eden bir rapor yayımladı. İlk üç şirket: OpenAI, Anthropic ve Replit. En çok kullanılan dikey alanlar ise satış, işe alım ve müşteri hizmetleri.
Apple, ChatGPT benzeri hizmet verecek yeni bir yapay zeka sohbet botu uygulaması geliştirdi. “Veritas” kod adlı hizmet önümüzdeki sene tanıtılması beklenen yeni “Siri”ye yönelik ipuçları da taşıyor. Şimdilik sadece Apple çalışanları tarafından kullanılabilen Veritas, cihazınızdaki kişisel verileri ve uygulamaları da kontrol edebiliyor.
Meta’nın Teknoloji Direktörü Andrew Bosworth, ana hedeflerinin geleceğin insansı robotlarının ortak yazılım altyapısını oluşturmak olduğunu söyledi. Microsoft’un Windows ile bilgisayarlarda ya da Google’ın Android ile mobil cihazlarda sunduğuna benzer şekilde lisanslı olarak her üreticiye açılacak platform, Meta’nın yeni oluşumu “Süper Zeka Laboratuvarı” (Superintelligence Lab) tarafından geliştirilecek.
🧑🏻🔬 Keşif, İcat ve İnovasyonlar
(Bülten abonelerinden) Prof. Alper Kanyılmaz’ın yönetimindeki İtalya / Politecnico di Milano Üniversitesi’nden bir grup, internet erişiminde kullanılan standart fiber-optik kablolar üzerinden gerçek zamanlı sismik takip yapabilen “Foresight” adlı bir çözüm geliştirmiş. Geleneksel (görsel) yöntemlerden yüzde 90 daha hızlı ve yüzde 50 daha düşük maliyetli çözümün kullanım alanı afet (deprem) bölgelerinde acil müdahale ekiplerine erken uyarı sağlamak.
ABD merkezli savunma sanayi girişimi Epirus, tek bir mikrodalga atışla aynı anda 49 insansız hava aracını devre dışı bırakabilen bir silah tanıttı. “Leonidas” kodlu sistem insana zarar vermiyor ve seri atış yapabiliyor.
Almanya’da hizmet veren “Vay” adlı girişim, sunduğu “uzaktan sürüş” teknolojisi ile yeni bir mobilite modeli vaat ediyor. Bu sistemde kullanıcılar ihtiyaç duyduklarında uygulaması üzerinden elektrikli bir otomobil çağırabiliyor. Ardından aracı isterse kendi kullanıyor ya da kontrolü Vay merkezindeki (insan) sürücülere devrederek istediği yere “uzaktan kumandalı” şekilde gidebiliyor.
“Giyilebilir” ön ekiyle pek çok ürüne denk geliyoruz. Peki “giyilebilir motosiklet” duymuş muydunuz? Şimdi duydunuz. (22 dakikalık bir videosu da var.)
Avustralyalı mühendislik girişimi “Crest Robotics”, “Earthbuilt Technology” şirketiyle ortaklaşa “Charlotte” adlı bir robot geliştirdi. Örümcek benzeri robotun uzmanlık alanı “inşaat”. Vaadiyse tek başına100 işçinin kapasitesini sunarak, 24 saatte 200 metrekarelik ev inşasını tamamlamak. Kelime anlamıyla bir teknolojik “gecekondu”.
ABD / Florida Üniversitesi, elektrik yerine ışık kullanarak hesaplama yapabilen yeni bir çip platformu geliştirdi. Bu sayede özellikle YZ uygulamaları 100 kat daha verimli ve çok daha az enerji tüketerek çalışabilecek.
ABD / Massachusetts Üniversitesi (MIT değil) beynimizdeki nöronlarla aynı boyut, enerji tüketimi, sinyal gücü ve kimyasal tepkilere sahip bir “yapay nöron” geliştirdi. Bir bakteriden elde edilen iletken protein ile üretilen nöron, ilk etapta giyilebilir biyosensörlerde; ileri seviyede ise hasarlı beyin devrelerini onarmakta ve gelişmiş beyin-bilgisayar arayüzlerinde rol oynayacak.
Bu çabayı Patreon sayfam üzerinden maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
"Uzaktan kumandalı" araçlar ilginçmiş ama yazıda ufak bir hata var gibi.
Araç, uzaktan kontrol edilerek çağırılan noktaya teslim ediliyor, sonrasında ise kontrolü siz alıyorsunuz. Ancak sürüşü bitirdikten sonra park etmek için kontrolü verebiliyorsunuz. Tahminimce içinde insan varken uzaktan sürüşe henüz izin yok.
Ayaklarınızı uzatıp "beni şuraya götür" devri henüz gelmemiş yani, en azından bu tip araçlar için. Olsaydı zaten en çok düşündüren kısmı güvenlik olurdu. Uzaktan araç teslimi de muhtemelen test edilmiş, kesintisiz bağlantı kurulabilen rotalar üzerinden sağlanıyor.
Son olarak da, şu an Las Vegas'ta kullanıma açılmış. Zaten çölün ortasında dümdüz şehir, orada bağlantı sorunu falan olmaz. Düşünebiliyor musunuz bu İstanbul'da uygulamaya alınsın?
Güzel ve sezonun son güneşli bir gününde içimi şenlendiren bülten için .teşekkür ederim amirim. Motosiklete olan ilgimden olsa gerek giyilebilir motosiklet haberi ilgimi çekti.
Gerçekten artık ne bulsak yediğimiz gibi ne bulsak giyiyoruz.
Fakat geçtiğimiz günlerde beni bu konuda heyecanlandıran asıl haber, 250 cc motosikletin 70 beygir gücünde olmasıydı. Bizim bildiğimiz bu hacimdeki motosikletler 18 ila 24 beygir civarlarında olurdu.. Çinli üretici Benda Motosiklet in ürettiği hibrit karakterli motosikletin motoru 70 beygir güç üretiyor.
Dünyada sektörde ilk olan bu gelişme Çinlilerin motosiklet konusunda da liderliği ele aldığının bir ifadesi Üstelik diğerlerinin yapı fiyatına.. Buyrun bakalım..