Dünya Halleri: 22
01 - 07 Kasım 2021 haftasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.
Haftanın Tortusu: 22
Dünya liderlerini bir araya getiren Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı öncesinde BM gündemi belirleyecek bir rapor yayınladı. Sonuç bildirgesinde ülkelerin şu ana kadar üstüne düşenleri yapmadığına dikkat çekildi. Rapor, mevcut kayıtsızlığın devam etmesi durumunda dünyanın çözümsüz bir istikrarsızlığa sürükleneceği konusunda uyarıda bulunuyor.
Tarihçi Yazar Yuval Noah Harari, ülkelerin yapay zekanın denetimi ve veri toplama kurallarına yönelik ortak bir yapı kurması gerektiğine dikkat çekti. Harari'ye göre yakın gelecekte topladığı bilgiyi en iyi işleyen şirket ve devletler dünyanın kontrolünü de elinde tutacak.
ABD / Teksas Üniversitesi'nde yürütülen bir çalışmanın sonucuna göre internet sayesinde sürekli bilgiyle bağlantıda kalmak insanın iç ve dış bilgisi arasındaki sınırı soluklaştırıyor. Her bilgiye Google'dan ulaşabilmemiz sahte bir bilme hissi ve bellek algısı yaratıyor. Dolayısıyla daha az şeyi bilmemize rağmen aksine çok bilgi sahibi olduğumuzu sanıyoruz. Bu da bizi yeni şeyler öğrenme konusunda tembelleştiriyor.
Birleşik Arap Emirlikleri'ne bağlı Abu Dhabi'de hizmete girecek dünyanın en büyük akvaryumu "Seaworld Abu Dhabi" açılış için geri sayımda. 183 bin metrekare alana yayılan yapı, 25 milyon litre su içinde dünyanın dört bir yanından 68 bin farklı türden deniz canlısına ev sahipliği yapacak.
Dünyayı saran ağ
Uzaydan uydular aracılığıyla internet dağıtmayı hedefleyen şirketler arasına Amazon da eklendi. Kuiper adlı proje kapsamında 2022'nin sonuna doğru bu amaçla ilk uyduların yörüngeye yerleştirilmesi hedefleniyor.
Apple'ın iPhone kullanıcılarına mahremiyet ayarlarını kontrol etme imkanı sunması sonucu kişiselleştirilmiş reklam satamayan Snap, Facebook, Twitter ve Youtube toplamda 9,85 milyar dolar zarar etti.
Japon oyun devi Sega ve bulut bilişim platformu Azure üstünde çalışacak oyunlar geliştirmek amacıyla platformun sahibi Microsoft ile anlaşma imzaladı.
E-ticaret devi Alibaba grubunun alışveriş festivali için özel bir internet yayını gerçekleştiren Li Jiaqi adlı sosyal medya ünlüsü, 1 gün içinde 1,9 milyar dolarlık ürün satışına imza atarak kırılması güç bir rekora imza attı. Yayın, 250 milyon kişi tarafından izlendi.
Çin'in internet düzenleme kurumu 1 milyondan fazla üyeye sahip her dijital hizmetin yurtdışına veri transfer etmeden önce bir güvenlik incelemesinden geçmesini öngören bir tasarı hazırladı.
Çin'den çıkma kararı alan dijital şirketler arasına Epic Games ve Yahoo da katıldı. 20 yıldır ülkede hizmet veren Yahoo, devlet kurumlarının üzerlerinde artan baskısı yüzünden faaliyete son verdiklerini belirtti. Çin'e özel geliştirdiği Fortnite türevi oyunla ülkede büyük ilgi gören Epic Games de kararında aynı gerekçeyi gösterdi.
Kanadalı "TheCitizenLab", İsrailli "NSO Group" şirketinin istenen herkesin telefonuna sızmayı sağlayan Pegasus uygulamasını keşfederek gündeme getirmişti. Kuruluşun son raporuna göre Suudi Arabistan Prensi Muhammed bin Salman'ın bu uygulamayı kullandığını belgeleyen The New York Times Muhabiri Ben Hubbard, bu haberin ardından 2018 ve 2021 yılları arasında aynı uygulamayla hedef alınarak bilgileri sızdırılmış.
İran'a yönelik bir siber saldırı sonucu ülke genelindeki akaryakıt istasyonları çalışmaz hale geldi. Saldırı, ülke genelinde indirimli akaryakıt almak için kullanılan kartları işlevsiz hale getirdi ve pompa ekranlarında "Cyberattack 64411" ibaresi çıktı. Bu rakamlar Ruhani Lider Ayetullah Ali Hamaney'in telefon numarasında yer alıyor. Başkan İbrahim Raisi vakayı "siber savaşa hazırlıklı olma ihtiyacımızı gösteriyor" diyerek özetledi. Saldırıyı üstlenen olmadı.
Son günlerin ünlü dizisi Squid Game'in rüzgarından nasiplenmek niyetiyle geliştirilen SQUID adlı kripto para birkaç gün içinde yüzde 83 bin prim yapınca birçok kişinin ilgi odağı oldu. Ancak geliştiricilerin alıma izin verip satışa izin vermemesi sonucu kısa sürede değerinin tamamını kaybetti. Kripto paranın resmi sitesi ve sosyal hesapları anında yok oldu. Geliştirici ekip topladıkları 3,3 milyon dolar ile sırra kadem bastı.
İcat, keşif ve inovasyonlar
Bilgisayarlardan arabalarımıza kadar her yere sızan işlemcilerin temeli silisyum (silicone) transistörlere dayanıyor. Bir alana sığdırılan transistör sayısı ve hızı, işlemcinin (ve dolayısıyla cihazın) hızını da tanımlıyor. Rusya / Skolkovo Bilim Enstitüsü ve IBM'in ortaklığında geliştirilen optik temelli yapı, saniyede 1 trilyon işlemi, mevcut silisyum tabanlı yapılardan 100 ile 1.000 kat daha hızlı gerçekleştirebiliyor.
Çin, dünyanın en hızlı programlanabilir kuantum bilgisayarını hizmete soktu. Google tarafından geliştirilen en yakın rakibi Sycamore'dan 1 milyon kat hızlı olan bu bilgisayar, geleneksel bir bilgisayarın ancak 30 trilyon yılda yapacağı işlemi 1 milisaniyede gerçekleştirebiliyor.
ABD / Georgetown Üniversitesi'nin 350 ihaleyi inceleyerek hazırladığı rapora göre Çin devletinin askeri yapay zeka alanındaki yatırımları 2,7 milyar dolara ulaşarak ABD'yi geride bıraktı. CFR kuruluşuysa yapay zeka liderliği konusunda ABD'nin hala şansı olduğunu iddia ediyor.
Tayvan'da hizmet veren Chung-Shan Bilim ve Teknoloji Enstitüsü, askerlerin gücünü artıran ve yorulmasını engelleyen özel bir harici iskelet (exoskeleton) tasarladı. Üniforma üstüne giyilen bu iskelet askerlerin 100 kiloya kadar ağırlıkları zorlanmadan kaldırmasını sağlıyor. Bu işlevin silah, mühimmat ve cepheden yaralı askerleri taşıma konusunda avantaj sağlaması hedefleniyor.
Almanya'dan Kitekraft adlı bir girişim geleneksel örneklere kıyasla 10 kat daha az malzemeyle üretilebilen "uçan rüzgar türbini" geliştirdi. Bir uçurtma gibi yere bağlı olarak havada asılı kalan sistem, kule tipi geleneksel türbinlerle aynı miktarda enerji üretebiliyor.
İsveçli havacılık girişimi Jetson Aero, hemen her tür araziden havalanabilen Jetson One adlı tek kişilik elektrikli bir hava aracı üretti. 90 kilo ağırlığındaki Jetson One tasarım olarak 4 pervaneli ve büyükçe bir drone'u andırıyor. "Ultra hafif" kategoride olduğundan dolayı kullanmak için özel bir ehliyet de gerektirmiyor. Saatte 102 km hıza ulaşabilen 92 bin dolar etiketli aracın -şimdilik- tek sorunu sadece 20 dakikalık uçuşa izin veren pili.
İsveç'in bir diğer yenilikçi projesi "SmartRoad Gotland" adlı "elektrikli yol". 2030 yılına dek 2 bin km'ye ulaşması hedeflenen yolun 1,4 km'lik ilk etabında bir elektrikli otobüs ile ilk deneme sürüşü gerçekleştirildi. Elektrikli yol, üstünde seyreden araçları şarj etme özelliğine sahip.
Bireysel kullanıma özel denizaltılarıyla tanınan Hollanda merkezli U-Boat-Worx firmasının son tasarımı 5,18 metrelik Super Sub, su altını keşfetmeyi sessiz, hızlı ve konforlu hale getiriyor. 60 kW gücünde elektrikli motora sahip araç 8 knot hız yapabiliyor. Dolayısıyla su altında yunuslardan daha hızlı yol alabiliyor. 62kWh kapasiteli pili 8 saatlik enerji sunuyor.
Britanya merkezli MAHLE Powertrain şirketi, elektrikli hafif araçlara yönelik yeni nesil bir pil geliştirdi. Benzerlerinden ayrılan özelliği, 90 saniyede tamamen şarj olabilmesi.
Sağlık olsun
ABD İlaç ve Gıda Kurumu FDA, 5-11 yaş aralığındaki çocuklar için BioNTech'in Covid-19 aşısına onay verdi.
AstraZeneca firmasının Covid-19 aşısı üzerine bir araştırma yürüten ABD / Northwestern Üniversitesi, yaptığı bir doz hatası sayesinde ilginç bir buluşa imza attı. Bulgulara göre ilk aşıyı yarım, ikinci aşıyı ise tam doz uygulayınca hastalığa karşı koruyuculuk etkisi belirgin miktarda artıyor.
ABD / Minnesota Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde 12 insan üstünde yürütülen bir çalışmada yapay zeka destekli elektrik akımlarıyla beynin belirli noktaları uyarılarak özdenetim ve zihni esneklik becerilerinde belirgin artış sağlandı.
ABD / Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde depresyon tedavisinde kullanılmak üzere SNT (Stanford Nöromodülasyon Terapisi) adlı bir teknoloji geliştirildi. Mıknatıslar ile kafatasının dışından beyne manyetik atışlar yapan sistem denenen hastaların yüzde 90'ında 5 gün içinde sonuç verdi.
ABD / Cleveland Kliniği'nin 20 yıllık bir araştırmanın sonucunda geliştirilen meme kanseri aşısının insan üstündeki deneylerine başlandı. Aşı, bağışıklık sistemini bu tip kanser hücrelerinin ürettiği özel bir protein formuyla mücadele etmeye yönlendirerek koruma sağlıyor.
Zenginin Malı
Microsoft en değerli şirket liginde liderliği Apple'ın elinden aldı. Pazar değeri 2,49 trilyon dolar gibi akıl almaz bir seviyeye gelen şirketin bu atağında bozulan tedarik zinciri yüzünden siparişlere yetişecek üretimi yapamayan Apple'ın kötü performansı da rol sahibi.
2,46 trilyon dolar değere ulaşan Apple, son çeyrekte 83,36 milyar dolar gelir ve yüzde 29 büyüme açıklasa da hedeflerini tutturamadığı için "bekleneni vermedi". CEO Tim Cook, bu performans kaybının sebebi olarak pandemi sürecinde tedarik zincirinin sekteye uğramasını gösterdi.
Facebook (daha doğrusu Meta), Temmuz-Eylül aylarını kapsayan 2021 yılının 3. çeyreğinde gelirini yüzde 35 oranında artışla 29 milyar dolara çıkardığını açıkladı.
Ulaşım hizmeti Uber, kurulduğu 2009 yılından bu yana kar ettiği ilk çeyreğe imza attı. Sadece 8 milyon dolarlık kar bir küresel dijital girişim adına çok yüksek sayılmasa da bir önceki yılın aynı döneminde 625 milyon dolarlık zarar ettiğini düşününce anlamlı hale geliyor.
2021'in son çeyreğinde rekor kıran marka Samsung oldu. Faaliyet karı yüzde 26 artan şirket 63 milyar dolar gelir, 13,48 milyar dolar "kar" açıkladı.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda son günlerde adını sıkça duyduğumuz Metaverse meselesinin üstünde pek konuşulmadığını düşündüğüm yanlarına baktım.
Metaverse konusundaki gelişmeleri derleyen bir Twitter akışı da Haylayt hesabında yer alıyor. Göz gezdirmekte fayda var.
İşte bu hafta da böylece bitiverdi. Siz bu satırları okurken ben bir sonraki sayı için araştırmaya, okumaya, taramaya ve süzmeye devam ediyor olacağım.
Bu bültenden faydalanacağını düşündüklerinizle lütfen https://bulten.mserdark.com/ adresini paylaşın.
Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️