Görme engelli bir bireysiniz. Bir şirket, onlarca yıllık çalışma ile mucizevi bir protez göz icat ediyor. Bu sayede yeniden görme yeteneği kazanıyorsunuz. Ancak bir gün ansızın, yeniden karanlığa gömülüyorsunuz. Binbir uğraş sonucu öğreniyorsunuz ki şirket iflas etmiş ve destek sistemlerini kapatmış. Yetmez gibi, size yol gösterebilecek tüm çalışanlarını da işten çıkarmış!
Ya da büyük iddialarla piyasaya sürülen bir otomobil satın alıyorsunuz. Bir gün o da işlemez hale geliyor. Ne açabiliyor ne de kapatabiliyorsunuz. Meğer o da aynı kaderi paylaşmış. Ne yapacaksınız? Sanmayın ki bunlar nadir görülen olaylar. 2018’den bugüne, sadece Çin merkezli 400 otomotiv markası iflas ederek müşterilerine bu kaderi yaşattı.
Ayrıntıları blogumda sizi bekliyor.
Oksijen gazetesinde ise uykumuzu çalan teknolojinin, bizi yeniden uyutabilmek için yarattığı çözümlere değindim.
Bu hafta yoğunluktan podcast bölümü kaydedemedim ancak Salı günü yeni bölüm sizlerle buluşacak.
Şimdi gelelim bu hafta Türkiye sınırları dışında olup bitenlere.
🌍 Genel Gündem
Çin’in kuzeyinde zengin kömür yataklarına sahip Ordos şehri, 2004’te dev gayrımenkul yatırımlarıyla bezeniyordu. Ancak 2012 yılında kömür fiyatlarının dip yapmasıyla bugün gerçek bir “hayalet şehir” haline geldi. Çin yönetimi bu ıssızlığı ülkenin yeni ulusal odağı haline gelen otonom araçlar için test sahasına dönüştürmeye karar vermiş. Şehrin 355 kilometrelik yolları, 2 bin 500’den fazla sensörle donatılarak yeni nesil sürücüsüz araçların algoritma eğitiminde kullanılmaya başlanmış.
ABD Uzay Kurumu NASA’nın “Voyager 2” görevine ait bilgisayar sistemi, 1977 tarihinde çalıştırıldığından bu yana; yani 48 yıldır hiç kapatılmadan çalışmaya devam ediyormuş. 1840’ta Britanya / Oxford Üniversitesi’nin geliştirdiği ve iki kuru pille çalışan bir deneysel elektrikli çan ise 185 yıldan beri (aynı pillerle) çalıp duruyormuş. IEEE böyle birbirinden ilginç teknolojik dünya rekorlarını derlemiş. Arşivlik bir eser.
BBC ise insanlara has, spor odaklı dünya rekorlarının kırılmasının (aşılmasının) artık neredeyse imkansız hale gelmesine yönelik ayrıntılı bir dosya hazırlamış. Sırıkla atlama, yüzme ve bisiklet gibi branşlar nispeten şanslı fakat bilimsel çalışmalar özellikle uzun atlama gibi dallarda insanın biyolojik sınırlarına yaklaştığımızı gösteriyor. İklim değişikliği dahi belirleyici bir etkenmiş.
35 sene önce Çin’deki bir kazıda 1,1 milyon yıllık, ağır hasarlı bir kafatası bulunmuştu. Uzun süre sınıflandırılamayan fosilin “Homo erectus” değil; “Homo longi” türüne ait olduğu belirlendi. Anlamına gelirsek: Büyük hacimli, geniş yüzlü ve geniş burun açıklıklı yapısıyla bu tür, paleoantropologlara göre bilinen insan türleri arasındaki ortak ataya en yaklaşan örnek.
Steve Jobs’un ölümünden hemen önce Apple’ın CEO koltuğunu devralan Tim Cook, yenilikçi ürün ve hizmetler geliştirememesi ve yapay zeka (YZ) rüzgarını ıskalaması nedeniyle zorlu günler yaşıyor. İddialara göre 65 yaşına yaklaşan Cook, yerini şirketin mevcut Donanımlardan Sorumlu Başkan Yardımcısı John Ternus’a (50) bırakacak. Ternus, Apple’ın iPhone, Mac ve Vision Pro gibi ürünlerinin arkasındaki kilit isim olarak tanınıyor.
Tesla, 37 bin dolardan başlayan yeni (ucuz) “Model 3” ve “Model Y” araçlarını tanıttı fakat yatırımcı ve analistler bu hamleyi yeterince rekabetçi bulmadı.
Kripto dünyasının en büyük para birimi Bitcoin, bu hafta 125 bin dolar eşiğini aşarak tarihinin en yüksek seviyesine ulaştı. Ancak hemen ardından tarihi bir çöküşle yatırımcıların hevesini kursağında bıraktı.
Çip üreticisi Qualcomm, Arduino’yu satın aldı.
🧑🏻💻 Dünyayı Saran Ağ
Güney Kore’nin Ulusal Enformasyon Kaynakları Hizmeti’nde (NIRS) çıkan bir yangında veri merkezinde bulunan 96 sunucu küle döndü. 750 bin devlet memurunun emeğiyle girilen tüm bilgiler imha oldu. Dahası; kurum bu verilerin yedeğinin olmadığını açıkladı! (Neyse ki Türkiye’nin tüm vatandaşlık kayıtları hacker’lar tarafından çalınıp satıldığı için neredeyse sonsuz sayıda yedeğe sahip.)
Blokzincir araştırma şirketi Elliptic’in son raporuna göre Kuzey Kore devleti adına çalışan hacker gruplarının 2025 yılı içinde çeşitli taktiklerle kripto borsaları ve bireysel yatırımcılardan çaldığı kripto para miktarı 2 milyar doları geçti.
Polonya’nın Dijital İlişkiler Bakanı, Rus devletine bağlı grupların ulusal altyapılarına yönelik saldırılarını artırdığını açıkladı. Sadece bu yılki saldırıların sayısı 170 bini aşmış.
🤖 Yapay Zeka Gündemi
2015 yılında; (ChatGPT ortaya çıkmadan 7 yıl önce) Elon Musk’ın California’daki doğumgünü partisinde, Google’ın kurucu ortağı Larry Page YZ’nın insan evriminin bir sonraki adımı olduğunu ve serbest bırakılması gerektiğini savunan heyecanlı bir konuşma yapar. Musk ise “bu insanlığın sonu olur” diyerek şiddetle reddeder. Max Tegmark’ın 2017’de yayımladığı (ve Dost Kitap’ın Türkçeye kazandırdığı) “Life 3.0” kitabındaki bu anektoddan yola çıkan David A. Price, konunun bu kısmıyla ilgilileri için dopdolu bir dosya oluşturmuş. Tavsiye ederim.
Komedyen ve oyuncu Eline Van der Velden, “Xicola” adlı bir ajans kurdu. Özelliği, dünyanın ilk YZ yetenek stüdyosu olması. İlk oyuncusunun ismi “Tilly Norwood“. Elbette ki sentetik bir yıldız. Hedefi, yeni kuşağın Scarlett Johansson’ı ya da Natalie Portman’ı olmak. Xicola, bu hafta düzenlenen Zürih Zirvesi etkinliğinde Norwood’un yakında bir yetenek ajansıyla anlaşma imzalayan ilk YZ oyuncusu olacağını “müjdeledi”. Oyuncular birliği SAG-AFTRA ise beklendiği üzere bu gelişmeyi “kabul edilemez” bulduklarını açıkladı.
YZ ile üretilmiş şarkıların (ve şarkıcıların) akınına uğrayan dijital müzik platformu Spotify bu hafta konuyla ilgili bir dizi yeni düzenleme duyurdu. Buna göre gerçek sanatçıların taklitleri ve ses kopyalarına izin verilmeyecek, YZ üretimi şarkılar etiketle işaretlenecek ve seri üretim “spam” şarkılar silinecek.
ChatGPT’ye uyuz olduğu arkadaşını nasıl öldürebileceğini soran 13 yaşındaki ABD uyruklu genç, tutuklandı. “Trolledim” şeklinde özetlenebilecek polis ifadesi de yeterli bulunmadı. Kıssadan hisse: YZ botlarıyla her şeyi konuşmayın!
Geçtiğimiz hafta Nvidia ile 300 milyar dolarlık yatırım bazlı anlaşma imzalayan OpenAI, bu hafta da çip üreticisi AMD ile geniş çaplı bir işbirliğine gitti. AMD’nin üreteceği MI450 çiplerini kullanacak 6 gigavatlık taahhüt, önümüzdeki 6 yıl boyunca onlarca milyar dolarlık satın alıma sahne olacak.
Grok’un geliştiricisi xAI ise Nvidia’nın da yer aldığı bir konsorsiyum ile 20 milyar dolarlık yatırım anlaşması sürecinde.
OpenAI’ın ChatGPT hizmeti, harici uygulamaları çalıştırma özelliği kazandı. Bu sayede ChatGPT arayüzünden farklı hizmetleri kullanabilmek mümkün hale geliyor. İlk etapta Spotify, Canva, Figma, Zillow, Expedia ve Coursera uygulamaları desteklenecek.
Bu gelişmeleri takip ederken aklıma OpenAI CEO’su Sam Altman ile Johny Ive’ın ChatGPT tabanlı bir YZ donanımı üretmek için kurduğu ortaklık geldi. Derken bir güncellemeye denk geldim. Görünen o ki (tahmin ettiğim gibi) orada işler pek iyi gitmiyor. Söylentilere göre 2027 öncesinde bir gelişme olması da hayal. Oysa bu yılın sonunda piyasaya sürülüp, 100 milyon adet satarak, OpenAI şirketine 1 trilyon dolar değer katması bekleniyordu. (Aşağıdaki söyleşi, Ive ve Altman’ın son OpenAI etkinliğinden. Akıllı telefonları “20 yıllık, eski bir teknoloji” olarak niteleyen Ive, sözlerini aşağıdaki düşüncelerle bitiriyor.)
“Bu araçlar bizi daha mutlu, daha huzurlu ve daha az endişeli hale getirmeli. Teknolojiyle olan rahatsız edici ilişkimizi yeniden tanımlayabiliriz. Mevcudu kabullenmek zorunda değiliz.”
YZ sektörünün finansal bir balon yarattığını savunanlar arasına İngiltere Merkez Bankası ve Uluslararası Para Fonu (IMF) de katıldı. Gerekçesi, hızlı dayanaksız değer artışı ve teknolojik belirsizlik. (Sakalım yok ki sözüm dinlensin.)
Kitle fonlamasına açılan “Nuromova N1”, YZ destekli bir kafa bandı. Beyin dalgaları üzerinden sporcuların odaklanma derecesi, stres, yorgunluk ve duygusal dalgalanmalarını takip ederek performans artışı sunma iddiasında. (329 dolar)
Birleşik Krallık / King’s College London tarafından yürütülen bir çalışma, internet ansiklopedisi Wikipedia’nın YZ ile rekabeti göğüslemeyi başardığını ortaya koydu. Araştırma 2021 - 2024 yılları arasında, Wikipedia’nın 6’sı ChatGPT’nin erişimine açık olmak üzere 12 farklı dildeki sürümü üzerinde gerçekleştirilmiş. Buna göre her iki grubun sayfaları normal seviyede ziyaretçi çekmeye devam etmiş ve içerik güncellemeleri de normal düzende seyretmiş. Gözlemlenen tek sorun, YZ modellerinin içeriğini kopyalarken Wikipedia sunucularına bindirdiği anlık yük olmuş.
🧑🏻🔬 Keşif, İcat ve İnovasyonlar
İnsansı (humanoid) robot geliştiren “Figure AI” şirketini bu bültende defalarca andım. Bu hafta, kendi geliştirdikleri “Helix” adlı YZ platformunu kullanan “Figure 03” adlı üçüncü kuşak robot modelini tanıttılar. Fiyatı henüz açıklanmadı. Kesinlikle izlemeniz gerek.
Bir başka insansı robot da Çinli “LimX Dynamics” şirketinden geldi. Tanıştırayım: “LimX Oli”.
Ferrari, “Elettrica” adlı ilk elektrikli modelini ucundan gösterdi. Ayrıntılar şöyle: 629 kilovat güç, saate 310 km hız, en az 530 km menzil, 4 koltuk, 4 kapı ve 500 bin euro fiyat etiketi. Efsanevi motor sesi ise hoparlörden sentetik olarak üretilecek. Elettrica modeli gelecek yıl sahneye çıkacak. (Dizel motorlu SUV kasa Porsche gördükten sonra yapay sesli ve vitessiz Ferrari beni çok şaşırtmıyor.)
Dünyanın en büyük “sivrisinek fabrikası” Brezilya’da açıldı. Tesis haftada 200 milyon sivrisinek üretecek. “İyi de neden?” diye soracak olursanız, bu sivrisinekler genetiği değiştirilmiş türden olacak. Dolayısıyla dünyanın en ölümcül bulaşıcı hastalığı olan sıtma virüsünü taşımayacak. Çiftleştiğinde de mevcut “doğal” türün kökünü kurutacak.
İtalyan Tasarımcı Carlo Andreini imzalı “Pixless” adlı cihaz, megapiksel yarışına giren kamera sektörüne 0,03 megapiksellik çözünürlüğüyle meydan okuyor. (70 Euro)
🧑🚀 Göklerden Gelen Haberler
Avrupa merkezli hava savunma şirketi Helsing, jet motorlu “CA-1 Europa” kodlu otonom (pilotsuz) savaş uçağını tanıttı. Beşinci nesil uçaklara denk performans sunan ve insanlı araçlarla eşzamanlı görev alabilen yeni seri, düşük maliyet ve hızlı üretim özellikleriyle dikkat çekiyor. 4 ton ağırlığındaki CA-1, 11 metre uzunluğa ve 10 metre kanat genişliğine sahip. Uçağın 2027’de hizmete geçmesi hedefleniyor.
SpaceX, küresel ölçekte telefon, SMS ve genişbant internet hizmeti sunmasını sağlayacak frekans lisansı için EchoStar şirketiyle 17 milyar dolarlık anlaşma imzaladı. SpaceX, bu kapsamda ayrıca 15 bin yeni nesil uydu için de başvuru yaptı. Şirket, regülasyon onayının alınması ve telefonların bu frekansa yönelik çip desteği sunmasıyla birlikte en geç 2027 sonunda dünya genelinde kapsama alanına sahip uydu tabanlı mobil iletişim ve erişim hizmeti sunmaya hazırlanıyor.
Ek bilgi: Elon Musk’ın bu uydu yarışının bir başka yüzü de var. Astrofizikçi Jonathan McDowell’a göre her gün bir ya da iki Starlink uydusu atmosfere düşerek yanıyor. Bu sayı yakında günde 5 adete ulaşacak. Starlink uydularının normal hizmet ömrü ortalama 5 yıl. 2035’e kadar her yıl 28 bin uydu parçasının Dünya’ya düşme ihtimali olduğu belirtiliyor.
🩺 Sağlık Olsun
Danimarka’da gerçekleştirilen bir araştırma, hafif kilolu ya da düşük düzeyde obez bireylerin ölüm riskinin, zayıf olanlardan daha düşük olabileceğini iddia ediyor. 85 bin 761 kişinin sağlık verilerinin 5 yıl boyunca izlenmesiyle elde edilen sonuçlara göre zayıf bedenli bireylerin ölüm riski, normal kilo aralığında olanlara kıyasla üç kat fazla. Araştırma, vücutta bir miktar yağın bulunmasının, enfeksiyonlara ve hastalık dönemlerine karşı koruyucu enerji rezervi sağladığına dikkat çekiyor.
Bu çabayı Patreon sayfam üzerinden maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Iyi pazarlar amirim. Emeginize saglik.
Sertifika veren AI robot dershanelerini de görecek mi bu gözler :) Acaba sendikalaşçaklar mı ilerleyen günlerde :) Belli zanaatların ata versiyonları databaselerde tutulup, menülerden seçmece robotlar mı alacağız. Daha neler..