Dünya Halleri: 226
17 - 23 Kasım 2025 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
Bu hafta blogumda doğal afetlerin ardından yaşanan erişim ve enerji sorunlarına karşı işe yarayacak bazı teknolojilere yer verdim. Başa geldikten sonra öğrenmenin faydası yok fakat önceden okumak “hayat kurtarabilir”.
Oksijen gazetesindeki sayfamda ise hastalıklara dirençli, olabildiğince uzun ömürlü ve her değişkeni önceden tanımlanmış insanlar “yaratma” derdine düşen yapay zeka destekli genetik girişimlerine baktım.
Podcast yayınım Haddini Aşan Yaşam Rehberi’nde bu hafta Özyeğin Üniversitesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölüm Başkanı Aslı Zuluğ konuğum oldu. Kendisiyle yemek kültürünü, gastronominin hayatımızdaki rolünü ve beslenme maliyetlerin neden durmadan arttığını konuştuk. İzleyebilir ya da dinleyebilirsiniz.
O sırada dünyada olup bitenlere gelirsek…
🌍 Genel Gündem
2010 yılında Rusya’nın Sibirya bölgesinde donmuş halde bulunan 40 bin yıllık yünlü mamut bedeninin dokuları üzerinde yürütülen çalışmada dünyanın en eski RNA dizilimi gerçekleştirildi. Bu sayede hayvanın ölüm sırasında hangi kaslarının kasıldığı, hangi hücrelerin stres sinyali verdiği; hatta hangi tür virüslere maruz kaldığı dahi belirlendi. Bu teknik ile tüm soyu tükenmiş canlıların kalıntılarından benzer bulgulara ulaşılabilecek.
90 bin doların altına düşerek son 7 ayın en düşük değerine inen Bitcoin, yılbaşından bu yana yatırımcılarının tüm kazancını sildi. Kriptopara piyasasının toplam zararı Ekim ayından bu yana 1,2 trilyon dolara ulaştı.
Microsoft’un Windows işletim sistemi bu hafta 40 yaşına bastı. Benim ilk temasım, 1992 yılında hayata geçen 3.1 sürümüyle olmuştu (O dönemki ana bilgisayarım Amiga 500’dü). Tom’s Guide, hatıralarını yad etmek isteyenler için çok güzel bir özet çıkarmış.
Teknoloji dünyası, küresel ekonominin en belirleyici sektörü. Dolayısıyla bu alanda olup bitenler, kalan her şeye etki ediyor. Son dönemde değerlemelerin ve umutların mantıksız seviyede şiştiği yönünde yükselen bir tartışma var. Bununla bağlantılı birkaç gelişmeye bakalım:
Bank of America’nın raporuna göre bu yıl, teknoloji hisselerine 75 milyar dolar giriş oldu. Bu sayede yüzde 14 yükselen ABD teknoloji endeksi NASDAQ, tarihinin en yüksek seviyesine ulaştı. Bu haftaki yüzde 2 düşüş sürecinde dahi 4,4 milyar dolar tutarında yeni giriş oldu.
4,5 trilyon dolar pazar değerine ulaşarak dünyanın en kıymetli şirketine dönüşen Nvidia, hem NASDAQ’ın hem de yapay zeka sektörünün en kritik bileşeni. Bu hafta açıkladığı üçüncü çeyrek bilançosuna göre Nvidia satışlarını yüzde 56 artırarak 55 milyar dolar seviyesine taşımış. Ancak aynı rapora göre büyüme hızında ilk yavaşlama emareleri de görünüyor. CEO Jensen Huang, 2026 yılı için şimdiden 500 milyar dolarlık siparişin garantilendiği duyurdu. Huang’ın demeçleri hisse değerinde yüzde 5 artışa sebep oldu.
Brüt kar marjı yüzde 80’e ulaşmış olsa da Nvidia’nın yumuşak karnı, toplam gelirinin yüzde 61’inin sadece 4 müşteriden gelmesi (Bu müşteriler açıklanmıyor fakat üçü muhtemelen Meta, Microsoft ve Oracle).
Nvidia’nın olduğu kadar YZ sektörünün de en büyük riski ise yüz milyarlarca dolara ulaşan veri merkezi yatırımlarının boşa çıkma ihtimali.
Google’ın YZ girişimi DeepMind’ın kurucu ortağı ve CEO’su Demis Hassabis ise henüz hiçbir ürünü olmayan girişimlerin dahi milyarlarca dolar yatırım aldığını hatırlatarak sektörün bir “balon” etkisinde olduğunu savunuyor.
Jeff Bezos, kurduğu Amazon’daki CEO koltuğunu 2021’de devrettiğinden bu yana sessizliğini koruyordu. Bu hafta ortaya çıkan bilgilere göre Bezos “Project Prometheus” adlı bir girişim üstünde çalışıyor. 6,2 milyar dolar yatırım alan ve Meta, OpenAI ve DeepMind gibi şirketlerden 100’den fazla uzmanı transfer eden Prometheus’un başında Google’ın ileri teknoloji ürünlerini geliştiren “X” adlı iştirakinden ayrılan Vik Bajaj bulunuyor. Şirketin hedefi, “fiziksel ekonomiye yönelik yapay zeka geliştirmek”. Ne anlama geliyor, yakında göreceğiz.
Performansı giderek daha fazla eleştiri konusu olan Apple’ın CEO’su Tim Cook’un görevi bırakmasına kesin gözüyle bakılıyor. Financial Times’ın aktardığı kulis bilgisine göre en güçlü aday, şirketin Donanım Mühendisliğinden Sorumlu Başkan Yardımcısı John Ternus.
Cep telefonlarının ön kamerası sadece selfie çekmeye yaramıyor. Çoğu kişi bu işlevi “ayna” olarak da kullanıyor. Bir arayüz tasarımcısı çok ilginç ve akıllıca bir konsept geliştirmiş.
Yeni “Quick Share” sürümüyle Android cihazlar, Apple iOS cihazlarla AirDrop protokolü üzerinden dosya alışverişi yapabilecek.
BU SAYININ DESTEKÇİSİ
Müşterilerine en iyi deneyimi sunmak isteyen şirketler için yenilikçi çözümler üreten Vodafone Business, mobil ve fiber internetten sunucu ve siber güvenlik çözümlerine kadar tüm teknoloji hizmetlerini Red Konsol adı altında tek dijital platformda topladı.
Red Konsol, dijital hizmetleri tek noktadan erişilebilir, yönetilebilir ve optimize edilebilir hâle getirerek işletmelerin operasyonlarını daha verimli ve çevik şekilde yürütmesini sağlıyor. Şirketler bu platform üzerinden altyapılarını ve güvenlik yapılarını kolayca kontrol edebiliyor, performans analizleri yapabiliyor ve kapasite ihtiyaçlarını anında karşılayabiliyor.
Red Konsol; fatura aşımı gibi maliyet risklerini öngörmeyi sağlıyor, fatura görüntüleme, paket değişikliği, arıza kaydı ve raporlama süreçlerini self-servis yapısıyla hızlandırıyor.
Vodafone Business müşterileri için sunulan bu ayrıcalığın detayları için lütfen tıklayın.
🧑🏻💻 Dünyayı Saran Ağ
İnternet uygulamalarına yönelik güvenlik ve kesintisiz erişim çözümleri sunan Cloudflare’de Salı günü yaşanan bir aksaklık, birçok hizmetin durmasına sebep oldu. Şirketin CEO’su tarafından yapılan açıklamada olayın siber saldırı değil; teknik bir aksaklıktan kaynaklandığı belirtildi.
Ek bilgi: Cloudflare dünya genelindeki tüm sitelerin yüzde 20’sine hizmet veriyor.
“Merkeziyetsiz bir Twitter” olma iddiasıyla 2016 yılında hayata geçen sosyal ağ Mastodon, bu yılın başında kar amacı gütmeyen şirket yapısına dönüşme kararı almıştı. Platformun kurucusu ve CEO’su Eugen Rochko, bu geçiş kapsamında görevi bırakacağını açıkladı. Mastodon, yeni süreçte bir üst kurul tarafından temsil edilecek.
🤖 Yapay Zeka Gündemi
YZ kopyalarının kullanılmasından endişe duyan Hollywood oyuncuları, kendi dijital kopyalarını oluşturmaya başladı. Oluşacak bu “orijinal şablonlar” ile olası izinsiz kullanımları tespit etmek kolaylaşacak.
İki sene önce Drake’e çok benzeyen vokaliyle gündem olan “BBL Drizzy” adlı YZ eseri büyük tartışma yaratmış ve telif haklarını ihlal ettiği gerekçesiyle UMG, Sony ve Warner’ın da arasında yer aldığı dev müzik yapım şirketleri konuyu mahkemeye taşımıştı. Dava halen sürüyor ancak bu hafta UMG ve Warner, YZ destekli remix’ler ve sentetik sanatçılar için ardı ardına anlaşmalar imzaladı.
Ek bilgi: Sadece Spotify, son 12 ayda YZ ile üretilmiş 75 milyon şarkıyı sildi.
Malum bu bültende Türkiye dışına bakıyorum fakat konuyla ilgili bizde de bazı mühim gelişmeler olduğunu kayda geçirelim.
Google, YZ platformu Gemini’ın (”Ceminay” şeklinde okunuyor) üçüncü sürümünü hizmete sundu. Temel vaadi, daha az komutla, daha çok iş yapabilmek. “Nano Banana Pro” adlı görsel üreten aracı da unutmayalım.
OpenAI, geçtiğimiz hafta ücretli kullanıcılara açtığı “grup sohbeti” özelliğini ücretsiz olarak herkesin kullanımına açtı.
Elon Musk’ın YZ botu Grok’u ise “patrona nasıl şirin görünebilirim?” hırsının kurbanına dönüşmüş halde. İddiaları arasında Musk’ın Lebron James’ten daha atletik olduğu, muhteşem bir sevgili profili çizdiği gibi “halüsinasyonlar” var. (Ciddiye alınabilir yanlarını öğrenmek isterseniz, Musk’a kulak verebilirsiniz.)
🧑🏻🔬 Keşif, İcat ve İnovasyonlar
“Zap Energy” adlı girişim, yalnızca 3,6 metre uzunluğundaki füzyon (enerji) reaktörüyle bugüne kadarki en yüksek plazma basıncını, en düşük maliyetle elde ettiğini duyurdu. Sistem ince bir tüp içinde gaz halindeki hidrojen izotoplarının elektrik akımıyla sıkıştırılmasını temel alıyor.
Çin Bilimler Akademisi’ne bağlı Shanghai Uygulamalı Fizik Enstitüsü, Gobi Çölü’nde inşa ettiği deneysel reaktör ile toryumdan uranyuma yakıt dönüşümünü başarıyla gerçekleştirerek neredeyse sınırsız nükleer enerji üretiminin önünü açmayı başardı. 14 yıllık çalışmanın ürünü olan ve toryum tabanlı ilk reaktör olarak tarihe geçen tesis, 2 megavat enerji kapasitesine sahip. Çin’in sahip olduğu toryum rezervi, ülkeye bin yıl boyu temiz enerji sağlayacak hacimde. Hükümet 2050 yılına kadar 50 toryum santrali kurmayı hedefliyor.
🩺 Sağlık Olsun
ABD merkezli beyin-bilgisayar arayüzü (BCI) girişimi “Paradromics”, felçli insanların konuşma yeteneğini yeniden kazandırmayı vaat eden “Connexus” adlı bir çip geliştirdi. 400 elektrot ile beyne bağlanan sistem, küçük bir bilgisayarda çalışan YZ dil modelini kullanarak kişinin söylemek istediklerini metne ya da sese dönüştürebiliyor.
ABD / Cornell Üniversitesi, tuz tanesinden daha küçük bir beyin implantı üretti. Işıkla çalıştığı için harici bir güç kaynağına ihtiyaç duymayan ve kablosuz iletişim kurabilen “MOTE” kodlu çip, (fare) deneklerin beyin aktivitelerini bir yıldan uzun süre aktarmayı başardı.
“Dimension Bio” adlı girişim ise “mini insan karaciğeri” geliştirme konusunda son aşamaya geçti. 3D yazıcılarla üretilebilen “BioNidum” kodlu bu mikro-organın amacı, deri altına yerleştirilen bir cihaz ile hastayı hayatta tutacak kadar karaciğer fonksiyonu sağlamak.
Bu çabayı Patreon sayfam üzerinden maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Tşk..
Amirim günaydın,
Dün E-Ticaret Haftasında sizinle yüzyüze tanışma şansına da eriştim. İyi ki varsınız, LinkedIn’de bir teşekkür yazısı yazdım. Yanlış bir şey yaptıysam bağışlayın. İyi ki varsınız🙏😊