Dünya Halleri: 23
08 - 14 Kasım 2021 haftasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.
Haftanın Tortusu: 23
45 yıl önce, Steve Jobs'un ailesiyle kaldığı evin garajında ortağı Steve Wozniak ile birlikte ürettiği ilk bilgisayar serisi Apple-1 adını taşıyordu. Bu seride üretilen toplam 200 cihazdan bugün sadece 63 tanesi hayatta. Hala çalışanların sayısı ise 15. Onlardan birisi bu hafta John moran müzayedesinde açık artırmaya çıktı ve 500 bin dolara satıldı.
Dünya Robotik Federasyonu verilerine göre 2020 yılında 131 bin 800 adet hizmet robotu satıldı. Bu bir önceki yıla kıyasla yüzde 41 artışa denk geliyor. Ağırlıklı olarak dağıtım, temizlik, tıp ve misafirperverlik alanında hizmet veren hizmet robotlarında en büyük artış yüzde 92 ile temizlik alanında yaşandı.
İsrail ordusunun Batı Şeria bölgesinde yüz tanıma özelliği kullanan Blue Wolf adlı bir mobil uygulama aracılığıyla Filistinlileri takip ve tespit ettiği ortaya çıktı. Uygulamanın veritabanında binlerce kişinin kara listede olduğu iddia ediliyor.
Pegasus adlı casus yazılımıyla akıllı telefonlara uzaktan sızma hizmeti veren İsrailli "NSO Group" şirketi ABD Ticaret Bakanlığı tarafından kara listeye alındı.
Uluslararası Enerji Ajansı, gözlem uyduları ve yapay zeka destekli makine öğrenimi yöntemiyle dünyanın bütün büyük ölçekli güneş enerji panel tesislerini haritaladı. 2010 yılından bu yana maliyeti yüzde 82 oranında düşen güneş panelleriyle en az 10 kw enerji üreten 68 bin 661 tesisin yer aldığı haritalama çalışmasında 550 terabayt veri üretildi.
Dünyayı Saran Ağ
Bulut bilişim ve reklam geliri alanlarındaki olumlu gelişmelerin ardından Google'ın çatı şirketi Alphabet 2 trilyon dolar değere ulaştı.
TikTok'un da sahibi olan ByteDance şirketinin Kurucusu Zhang Yiming, ülkedeki artan devlet baskısını gerekçe göstererek hem CEO hem de Başkanlık görevinden ayrıldı. Yiming, ABD Başkanlığı döneminde Donald Trump'tan da yoğun baskı görmüş, hatta şirketin yarısını ABD'li bir şirkete satmak için zorlanmıştı. 38 yaşındaki Zhang Yiming, yaklaşık 45 milyar dolarlık bir servetin sahibi.
Kazakistan'ın Enformasyon Bakanlığı ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı tarafından yapılan ortak açıklama sayesinde Facebook'un ülkedeki ilgili devlet kurumlarına içerik denetim sistemi erişimi verdiği ortaya çıktı.
Facebook, inşa etmekte olduğu sanal evreni Metaverse'ü tanıtmak ve kullanmak için gerekli olacak sanal gerçeklik aksesuarlarını tanıtmak amacıyla fiziki mağazalar açacak.
Spor markası Nike, Metaverse ortamında sanal ürünleriyle yer almayı hedefliyor. Firma bu hafta "Air Jordan: Jumpman" markasının sanal ortamda yer alacak bir ürün grubu için tescil başvurusu yaptı. Nike, bir yandan da Metaverse içinde ürün ve hizmet geliştirecek personel ilanları yayınlamaya başladı.
EK BİLGİ: Şirket öncesinde Fortnite ve Roblox platformlarında da benzer şekilde yer almıştı.
Özellikle pandemi sürecinde kullanıcı sayısı hızla artan Microsoft'un video toplantı uygulaması Teams, bir diğer Microsoft platformunu Mesh'i bünyesine katarak Metaverse gündeminde kendi payını arıyor. Önümüzdeki sene tamamlanacak birleşmeyle kullanıcılar toplantılara dijital ikizleriyle katılabilecek. "Öte-evren" alanında Facebook ile uyumlu bir strateji izleyen Microsoft'un uzun vadede bu alanda herkesin önüne geçeceğini düşünenler de var.
EK BİLGİ: Microsoft'un sahibi olduğu "Hololens" adlı sanal gerçeklik başlığını hatırlatmış olalım. Hepsi bir yana, bir zamanlar "Microsoft Comic Chat" vardı, bilmem hatırlayan kaldı mı?
Apple'ın kendi platformun üzerinden elde edilen gelirlerden kestiği yüzde 30'luk komisyonun etrafından dolaşmaya çalışan markalardan biri de Facebook. Firma son hamlesiyle paylaşılan özel bir bağlantı (link) üzerinden de ödeme alınabilmesini sağladı. Dış sitelerde gerçekleşen ödemeler "Apple Vergisi"nden muaf olduğu için yayıncının ve Facebook'un geliri de bu yöntemle artmış oluyor.
"Kriptolu" Haberler
Avusturalyalı Craig Wright, 2016 yılından beri 'Bitcoin'in yaratıcısı Satoshi Nakamoto benim!" diye adeta çırpınıyor. Bu ısrarın mahkemede aleyhinde bir delile dönüşeceğini tahmin eder miydi bilinmez. Sözkonusu davanın temelini oluşturan iddiaya göre Wright, kripto para devriminin en önemli kilometre taşı Bitcoin'i tek başına değil, (W&K şirketindeki) ortağı David Kleiman ile birlikte geliştirdi. 2013'te hayatını kaybeden David'in kardeşi Ira Kleiman ise şimdi kardeşinin hakkı olan Satoshi Nakamoto adına kayıtlı 1,1 milyon Bitcoin'in yarısını istiyor (66 milyar dolar). Wright ise Nakamoto'nun kendisi olduğu ve Bitcoin'i tek başına geliştirdiğini iddia ediyor.
İnternetin en popüler sitelerinden Reddit, Offchain Labs işbirliğiyle site üyelerinin etkileşimleriyle oluşan "Karma" sistemini dönüştürecek Reddit Coin adlı bir kripto token'ı hayata geçirdi. Sistem Ethereum altyapısıyla çalışıyor.
ABD / New York Belediye Başkanı Eric Adams, şehre özel bir kritpo para için çalıştıklarını açıkladı. (Ülkede bu anlamdaki ilk girişim MiamiCoin adlı kripto para ile Florida eyaletinde hayata geçmişti.)
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Birleşmiş Milletler, Britanya'dan bir grup diplomatın başvurusuyla uzaya yönelik düzenlemeler yapmak üzere harekete geçti. Başlıklar arasında ulusal uyduların birbirine vereceği hasarlardan uzay çöplerine kadar geniş bir liste bulunuyor.
NASA'ya ait Curiosity aracının Mars yüzeyinden 2017 yılında topladığı örnekler üzerinde yürütülen çalışmada organik moleküllere rastlandı.
Avustralya, 2024 yılında Ay'a bir araç indirmeyi hedefliyor. 60 x 60 x 50 cm boyutlarında ve 10 kg ağırlığında olması beklenen araç bütün emsalleri gibi yüksek çözünürlüklü görüntüler kaydederek Dünya'ya yollayacak. Ancak asıl görevi "suyun en yoğun olduğu bölgeleri bulmak".
Mars'a insanlı yolculuğun en büyük açmazı, Dünya'ya geri dönüş için gereken yakıtın temini. Bu konuda en çok kafa yoranların başında gelen NASA, ABD / Georgia Teknoloji Üniversitesi ile birlikte genetiği değiştirilmiş mikropları kullanarak Mars'ta yoğun olarak bulunan karbondiyoksit gazını dönüş için gerekecek yakıta ve oksijene dönüştürmeyi başardı. Bunun için gezegenin yüzeyine futbol sahası büyüklüğünde bir reaktör inşa edilmesi gerekiyor.
ABD / Washington Üniversitesi, başka bir mikrop kullanarak karbonsuz (karbon nötr) yakıt üretmeyi başardı. N-butanol adı verilen yakıt yüksek enerji sunmanın yanısıra suda çözülme özelliğine de sahip.
Helion Energy adlı girişim, dünyanın elektrik üretecek ilk ticari füzyon jeneratörünü 2024 yılına kadar tanıtacaklarını duyurdu. Teknoloji dünyasının en güçlü yatırımcılarının desteklediği girişim şu ana kadar 6 nesil jeneratör geliştirdi. Ticari sürümün 7 nesil ile gerçekleşmesi hedefleniyor.
ABD'den 3 üniversitenin işbirliğiyle plastik atıkları toplayıp okyanusları temizleyen gemilerin enerjisini de topladığı plastikten çıkaracağı bir çözüm geliştirildi. Yapının temelini yüksek ısıya maruz kalan plastikten elde edilen bir yakıt türünü kullanan motorlar oluşturuyor.
İzlanda'da faaliyete geçen bir tesis, atmosferden topladığı karbondioksiti taşa çeviriyor. Orca adını taşıyan 15 milyon dolar maliyetli yapı, havadan süzdüğü CO2 belirli bir hacme geldikten sonra ısıtarak 2 km derinlikteki bazalt taşlara enjekte ediyor. 2 yıl süren bu "taşlaştırma" işlemiyle tesis tek başına yılda 4 bin ton CO2'yi atmosferden temizliyor. Ancak dünyanın 2025 hedefinin 300 bin ton CO2 temizliği olduğunu hatırlayınca, daha epey Orca'lara ihtiyaç duyduğumuz ortaya çıkıyor.
Britanya / Southampton Üniversitesi, yüksek hassasiyetli lazerler ile geliştirdiği bir teknik sayesinde 500 terabayt (500 bin gigabayt) veriyi CD büyüklüğündeki tek bir diske sığdırmayı başardı. 5D (5 boyut) adı verilen projenin 2013 yılındaki ilk demosunda bu kapasite sadece 300 kb boyutundaydı.
Sağlık olsun
Britanya / College London Üniversitesi, parça hızlandırıcısıyla desteklediği X-ışını cihazıyla organların şu ana kadar mümkün olmayan ayrıntılarla görüntülenmesini sağladı. HiP-CT adı verilen bu yeni teknik ile 1 mikron ölçeğinde kayıt alınabiliyor. Bu oran mevcut CT teknolojisinin 100 katına denk geliyor.
Google'ın çatı şirketi Alphabet, yapay zeka ile yeni ilaçlar geliştirecek Isomorphic Labs adlı yeni bir girişimi hayata geçirdi. Britanya merkezli şirket yine Alphabet altında hizmet veren yapay zeka girişimi DeepMind'ın AlphaFold2 teknolojisini kullanacak.
Kanada merkezli Waterloo Üniversitesi'nden çıkan Cobionix adlı girişim tarafından geliştirilen Cobi adı robot, aşılama süreçlerinde yeni bir sayfayı aralamaya hazırlanıyor. Saç inceliğinde bir kanaldan çok yüksek basınçlı püskürtme yapan özel uca sahip sistem, böylece iğne kullanmadan aşıyı enjekte edebiliyor. Sistemin 2 yıl içinde yaygın hizmete geçmesi hedefleniyor.
Ağız yoluyla alınan ve Covid19'u tedavi eden Molnupiravir adlı tablet Britanya'da kullanım onayı aldı. Teşhis konulan hastalar tarafından günde iki doz alınan ilaç ABD'li Merck, Sharp anve Dohme şirketleri tarafından üretiliyor. Esasen grip hastalığına yönelik çalışmada keşfedilen tablet, klinik deneylerde hastaneye yatma ve ölüm oranlarını yüzde 50 düşürmeyi başarmış.
Kapanış Notları
Bültene son şeklini verirken denk geldiğim bir girişimin hatırlattıklarından söz edeyim.
Adından da anlaşılacağı gibi Skyline Robotics şirketi, gökdelenler için robotik teknolojiler üretiyor. Çözümlerinden biri, bu yüksek yapıların cam kaplı cephelerini silen otonom robotlar. Çalışma güvenliği adına sevindirici elbette.
Her denk gelişimde çaresizce düşündüğüm konuyu bu vesileyle, bir kere daha tekrarlayayım. Bu robotlar iyi de hayatını cam silerek kazananlar ne yapacak? Dünyanın 8 milyara koşan nüfusunun büyük çoğunluğuna istihdam yaratan bu tarz mesleklerde otomasyon çözümlerinin yaratacağı o dev boşluğu kim, nasıl dolduracak? Bu "faydasız (hale getirilmiş) insanlar" ne yapacak? 8 milyar insanı üst niteliklere sahip olacak şekilde eğitmek mümkün mü? Başka bir deyişle, mesleklerin olmadığı bir dünyada insanın yeri nedir?
Bu sorular bir gün herkesin gündeminde yerini şüphesiz alacak.
Oksijen gazetesinde bu hafta çok farklı bir meslek grubunun teknoloji ile rekabetini ele aldım. Yapay zeka tarafından yönetilen, milyonlarca takipçiye sahip "sanal" sosyal medya ünlüleri, yaşadığımız çağı özetleyen en etkileyici olgulardan biri.
Bu bültenden faydalanacağını düşündüğünüz arkadaşlarınız varsa lütfen https://bulten.mserdark.com/ adresini onlarla da paylaşın.
Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️