Dünya Halleri: 53

06 - 12 Haziran 2022 tarihleri arasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.

Dünya Halleri: 53

Çin'in Şangay şehrindeki Covid19 salgını sebebiyle 65 gündür süren kapanma sona erdi. 25 milyon nüfuslu şehirde süren kısıtlamalar, evinden çıkamayarak aç kalanların isyanlarıyla gündeme gelmişti. Şehrin genelinde durum normale dönmüş olsa da 650 bin hanede çıkış yasağı devam ediyor.

Bu sokakta yürümüşlüğüm var. Dünyada kimse kimseyi bu kavşağın böyle bir ıssızlığa mahkum kalacağına inandıramazdı.

ABD'de 65 yaşını aşmış 14 milyon kişi evlerinde yalnız yaşıyor. Bunun yarattığı sorunları hafifletme adına New York eyaleti bu kapsamdaki sakinlerin evlerine Apple ve Amazon'un dijital asistanlarını dağıtma kararı aldı. Araştırmalara göre yalnızlık, sağlığı en az sigara içmek kadar kötü etkiliyor.

Suudi Arabistan Kraliyet Ailesi kurduğu "Hevolution Foundation" adlı yıllık 1 milyar dolar bütçeli vakıfla insanların daha uzun ve sağlıklı yaşamasını mümkün kılacak teknolojiler üstünde çalışmaları destekleme kararı aldı.

Norveç Tüketici Konseyi hazırladığı raporda dijital oyunlar içinde kullanılan ve "loot box" olarak anılan ücretli bileşenlerin oyunseverleri aldatıcı ve istismar ediği yanlarına dikkat çekti. 18 ülke tarafından desteklenen çalışma, oyun içindeki tüm harcamaların gerçek para biriminde yapılması ve çocuk oyunlarında ücretli ekstra unsurların kullanılmaması gibi tavsiyeler içeriyor.

Apple geleneksel WWDC buluşmasının 2022 ayağında bilgisayarlarında kullandığı Mac OS'in Ventura kodlu yeni sürümünü, iPhone ve iPad'ler için iOS 16'yı ve yine şirketin imzasını taşıyan M2 işlemcili yeni Macbook Air serisini tanıttı. Aynı dakikalarda Apple Türkiye ürün fiyatlarına %15 ila 20 arasında değişen oranda zam yaptı. Bu kapsamda iPhone 13’ün başlangıç fiyatı 19 bin TL oldu.

Ventura kodlu yeni işletim sistemi sürümüyle (hayli geç) gelen bir işlev özellikle hoşuma gitti. Artık iPhone'lar, yaklaştırdığımız Mac bilgisayarların kablosuz kamerası olarak hizmet verebilecek. Bu özelliği ücretli olarak sunan uygulamalar için kötü fakat "bizler" için iyi haber.

Apple diğer yandan 2021 yılında kullanıcıları dolandırma amacı taşıyan 1 milyon 600 bin uygulamayı sildiğini açıkladı. 1,5 milyar dolarlık zararın önlendiği çabaya ek olarak gizli işlevlere sahip ve yanıltıcı yüzbinlerce yazılım da benzer şekilde engellenmiş.

Üstünde kullanıldığı kişileri bir süre hareketsiz kılan "Taser" kodlu elektrikli tabancanın geliştiricisi Axon şirketi okullarda artan silahlı saldırı vakalarının ardından aynı silaha sahip eğitim kurumlarına özel drone üretmek için kolları sıvamıştı. Ne var ki firmanın etik kurulundan 9 kişinin karşı çıkarak istifa etmesi sonucu karardan vazgeçildi.

"Good Meat" adlı bir girişim ABD'de dünyanın en büyük kültür eti fabrikası kurmaya hazırlanıyor. Laboratuvar ortamındaki 250 tonluk biyo-reaktörlerde et üretimi yapacak tesisin 2023 yılında hizmete girmesi hedefleniyor.

"Et fabrikası" işte böyle bir şey. Mezbahadan daha sempatik olduğu kesin.

Üretimde otomasyon robot kullanımında dünya lideri olan Güney Kore'de robotlaşmanın artmasının en büyük sebebi: (İnsan) işçi haklarının artması.

"Bazı" insanların, diğer "bazı" insanlar için çalıştığı, kazandığı, ürettiği ve sattığı bir dünyada "diğer" insanlar ne yapacak acaba? Onun icabına da "bazı" insanlar mı bakacak yoksa?

Dijital müziğin kilometre taşlarından MIDI teknolojisinin mucidi Dave Smith 72 yaşında hayata veda etti.

Dünyayı Saran Ağ

2008 yılından bu yana Facebook'ta çalışan ve Mark Zuckerberg'ten sonraki isim olarak bilinen Sheryl Sandberg şirketten ayrılıyor. Sandberg'den boşalan koltuğa Meta'nın Büyümeden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Javier Olivan oturacak.

OpenAI tarafından geliştirilen DALL-E2 adlı yapay zeka algoritması, yazarak tasvir ettiğiniz şeyleri şaşırtıcı bir beceriyle resme dökme yeteneğine sahip. Algoritma üstünde çalışan Giannis Daras, yazılımın bu süreçte programında yer almayan yeni bir dili kendi başına geliştirdiğini iddia etti.

Kaynak: Twitter @weirddalle

Google, yapay zeka araştırmacılarına yönelik Colaboratary hizmetinde "deepfake" olarak bilinen sahte video ve fotoğraf üreten yazılım geliştirilmesini yasakladı.

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

Japonya Ulusal Enformasyon ve İletişim Enstitüsü (NICT) kurduğu deneysel bir iletişim ağında veri paketini 51,7 km uzaktaki alıcı noktaya saniyede 1,02 petabit (1 milyon gigabit) hızında ulaştırmayı başardı.

Genler üzerinde kesme / kopyalama / yapıştırma benzeri işlevleri mümkün kılan CRISPR-Cas9 tıpta çığır açıcı gelişmelere vesile oldu. ABD / California Berkeley Üniversitesi'nde geliştirilen Cas12c adlı yeni bir teknik işi bir adım öteye taşıdı. Yeni sistem programlanmış virüsleri bakterilere bağlayarak DNA'yı parçalamadan savunmasız hücreleri koruyor.

Avustralya'nın batı kıyısında dünyanın en büyük bitkisi keşfedildi. 180 km uzunluğa sahip yosun, 200 kilometrekarelik bir alana yayılıyor.

Kanada / Concordia Üniversitesi ses dalgaları kullanarak obje basabilen bir 3D yazıcı geliştirdi. Cihaz, ultrason dalgaları ile yüksek ısıya ulaştırdığı mikro kabarcıkları şekillendirerek çalışıyor.

Küresel sorunlar listesinde hızla yükselen mikro-plastiklere karşı İsviçre / Eawag Enstitüsü pratik ve ekonomik bir çözüm üretti. Sistem, hem deniz yaşamını hem de insanları tehdit eden mikroskobik plastik atıkları karbon filtre, ozonlama ve kum filtresinden oluşan 3 aşamalı bir yöntemle yüzde 99,9 oranında temizleyebiliyor.

ABD / Washington Üniversitesi, bir dizi kamera ve drone ile tarlaları mahsule zarar veren kuşlardan koruyan bir çözüm geliştirdi. Sistemi yöneten yapay zeka yazılımı, kanat çırpma sesi ve görüntüsünden tespit ettiği kuşları havalandırdığı drone'lar ile uzaklaştırıyor.

Takip ettiğim Hollanda merkezli "Bird Control Group" adlı bir başka girişim ise tarlaya hallenen kuşların gözüne "lazer" ışını tutarak onları mahsulden uzak tutuyor. Biz "hümanist"ler doyalım da gerisi kolay.

Britanya / Glasgow Ünversitesi'nden bir grup mühendis, robotik araçlara his kazandıracak elektronik deri geliştirdi. Sinaptik algılayıcılar üzerinden "hisseden" deri, beynin nöronları benzeri bağlamlar kullandığından öğrenme yeteneğine de sahip. Ayrıntıları içeren güzel bir videosu var.

ABD / Northwestern Üniversitesi, dünyanın en küçük uzaktan kumandalı robotunu üretti. Yarım milimetre genişliğindeki yengeç benzeri robotun gelecekte invazif ameliyatlarda kullanılması hedefleniyor.

Boyutlarını hayal etmeye çalışanlar için: yukarıdaki robotumuz bir madeni paranın üstünde ilerliyor.

Geleceğe Dönüş filmindeki DMC-12 modeliyle milyonların hafızasına kazınan DeLorean, merakla beklenen yeni modelini tanıttı. Alpha5 adlı elektrik motorlu yeni araç, kanat şeklinde açılan kapıları dışında eski seriyle neredeyse hiçbir benzerlik içermiyor.

Bir elektrikli otomobil olarak güzel fakat DeLorean'dan bunca sene beklediğimiz böyle bir şey değildi sanki.

Karbonsuz yakıt teknolojileri konusunda uzmanlaşan Amogy adlı bir girişim, dünyanın amonyak ile çalışan ilk traktörünü tanıttı. John Deere marka bir aracın kullanıldığı modifikasyonda elektrikli seçeneklere kıyasla 5 kat enerji yoğunluğu sağlandı.

Otonom araçlara yönelik yapay zeka çözümleri geliştiren SafeAI adlı girişim, Siemens ile birlikte dünyanın ilk elektrikli ve otonom ağır kamyonunu geliştirdi. Çözümün uygulandığı 45 tonluk Caterpillar 725 model kamyon, dizel tabanlı aslına kıyasla yüzde 30 tasarruf sunuyor.

Kripto Gündemi

New York eyaleti kripto para madenciliğini 2 yıl boyunca yasakladı. Yüksek enerji tüketimi sebebiyle alınan karar doğrultusunda fosil yakıt tabanlı enerji kullanan madenlerin lisansları iptal edilecek. Yenilenebilir kaynak kullananlar ise faaliyetini sürdürebilecek.

Sağlık Olsun

Rejeneratör tedaviler konusunda uzmanlaşan 3DBio, kulağı gelişmemiş halde doğan bir kişiden aldığı kök hücre ile 3D yazıcıda ürettiği kulağı hastaya nakletti. Dünyada bir ilk olarak tarihe geçen operasyonda kullanılan tekniğin burun gibi organların yanısıra omurilik eklemlerinde de kullanılabileceği belirtildi.

Solunum yolu hastalıklarında akciğerin işlevini yitirmesiyle kanda azalan oksijen oranı şimdiye dek suni solunum cihazıyla takviye ediliyordu. Geliştirilen yeni bir cihaz, kan hücrelerinin boyutuna indirgediği oksijen kapsüllerini damar yoluyla vücuda zerk ederek çok daha kontrollü ve etkin bir çözüm sunuyor. Bu yöntemle kandaki oksijen oranı birkaç dakika içinde yüzde 15'ten yüzde 95 seviyesine çıkarılabiliyor.

İsviçre / Zürih Tıp Fakültesi'nin 2015 yılından bu yana üstünde çalıştığı bir teknik, organ naklinde yeni bir sayfayı araladı. İnsandan alınan ve 3 gün boyunca özel muhafazada oksijen ve çeşitli besinlerle takviye edilen karaciğer bir hastaya başarıyla nakledildi. Normal şartlarda organlar nakil öncesi en fazla 12 saat süreyle bekleyebiliyor.

Kapanış Notları

Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda kan ve gözyaşı ile kazanılmış vatan topraklarının tek kurşun atmadan ve uzlaşma ihtimali olmadan "iklim" adlı emsalsiz kudretin zoruyla nasıl kaybedildiğini yazdım. Dünyanın büyük bölümünün ortak kaderi olması sebebiyle.

Son hatırlatmalar

• (Eğer abone değilseniz ve) Bu özetleri her Pazar saat 10:00'da bir e-posta bildirimi eşliğinde almak isterseniz sayfadaki forma e-posta adresinizi yazmanız yeterli.

• Destek olmak isteyenler için bir Patreon sayfası, arşiv taraması yapacaklar içinse basit fakat işe yarar bir arama motorumu olduğunu da hatırlatmış olayım.

• Bu bültenden faydalanacağını düşündüğünüz arkadaşlarınız varsa lütfen https://bulten.mserdark.com/ adresini onlarla da paylaşın.

Haftaya Pazar günü saat tam 10:00'da yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️