Dünya Halleri: 87
27 Şubat - 05 Mart 2023 tarihleri arasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.
Ben çocukken meydan ve avlularda kuş yemi tablacıları vardı. Tahta tezgahlarının üstünde özenle dizilmiş birörnek kağıt külahlarda ve kavanoz kapaklarında arpa, buğday, darı cinsinden bir karışım satarlardı. Üç-beş kuruşa alır ve etrafınızı koyu gri bir mürekkep lekesi gibi kaplayan güvercinlere serperdiniz. Bu sürece herkesten daha hakim kuşlar, siz daha tablacıya yaklaşırken kokuyu alarak civarınıza üşüşür, nasibini beklerdi.
Keyfini uzatmak adına idareli kullanmaya çalışarak yemi bir oraya bir buraya savururken koca sürünün bir avuç darı peşinde bir o yana bir bu yana üşüşmesine hayret ederdim. O hallere girmelerini gerektirecek kadar aç olmaları imkansızdı. Yine de istisnasız hepsi, içgüdüsel bir dürtüyle, sırf yem geldiği için amansız bir yarışa; hatta ezici bir mücadeleye giriyorlardı.
Uçup gidebilecekleri onca yer, bulabilecekleri nice nasip vardı. Fakat gürbüz bedenleri havadan zahmetsizce dökülüveren arpaya alışmıştı bir kere. Aynen tablacılar gibi kuşlar da o meydanların mahkumuydu artık. Çırpmaya üşendiği kanatlarını kıstırıp, avluda devrile devrile volta atıp, birbiriyle didişerek gün doldurmaktaydılar.
Yem nereye düşerse, kıbleleri orası oluyordu.
Şimdi biraz kanat çırpalım.
Haftanın Tortusu
Finlandiya kökenli cep telefonu şirketi Nokia, Android işletim sistemli G22 kodlu yeni bir akıllı telefon tanıttı. 180 Euro fiyatlı modelin en dikkat çekici özelliği sahibi tarafından tamir edilebilmesi. iFixit ile geliştirilen tasarımın ekran, pil ve bağlantı uçları kolaylıkla yenilenebiliyor.
Ek bilgi: Nokia bu hafta kurulduğundan beri kullandığı logosunu da yeniledi.
Aynı dönemin bir başka popüler markası Motorola ise hafızalardaki yerini koruyan kapaklı Razr modelinin yeni sürümünü bu sene içinde satışa sunacağını duyurdu.
Dünyanın en büyük Apple koleksiyonlarından biri satışa çıkarıldı. 500'den fazla parçaya sahip seride 1979'da satışa sunulan Apple II Plus'tan joystiklere kadar geniş bir arşiv yer alıyor.
Avustralya / Qantas Havayolları uzun uçuşlara özel yeni birinci sınıf kabin tasarımını tanıttı. Böylesi bir lüks görmedim.
Elon Musk, 187 milyar dolar seviyesine ulaşan servetiyle dünyanın en zengin insanı unvanına yeniden kavuştu.
Dünyayı Saran Ağ
İnternette vaktimin tamamına yakını ekrandan bir şeyler okuyarak geçiyor. "Dünya geneli ne yapıyor?" sorusunun cevabı ise net: Bir şeyler izliyor.
Twitter'ın ücretli üyelik paketi "Twitter Blue" hizmetinin ve halen geliştirilmekte olan elektronik ödeme sisteminin başındaki isim Esther Crawford görevinden alındı. Şirketten sadece bu hafta çıkarılanların sayısı 200'ü geçiyor.
Ek bilgi: CEO görevini devralacak kişi arayışını sürdüren Elon Musk'ın yerini yine kendine ait The Boring Company CEO'su Steve Davis'e bırakacağı iddia ediliyor.
Twitter'ın kurucu ortağı Jack Dorsey'nin geliştirdiği Twitter benzeri "merkeziyetsiz" sosyal ağı Bluesky indirilebilir şekilde kullanıma sunuldu. Ancak kullanmaya başlayabilmek için davetiye kodunun onaylanmasını beklemek gerekiyor.
Meta (Facebook) artırılmış gerçeklik (AR) gözlüğünü 2027 yılında piyasaya süreceğini açıkladı. Duyurulan yeni cihazlar arasında bir akıllı saat de bulunuyor.
Kamu hizmetlerine özel cihazlarda TikTok kullanımını yasaklayan ülkeler arasına Kanada da katıldı. (ABD'de Beyaz Saray kamu cihazlarından TikTok'un silinmesi için 30 gün süre verdi.)
Ek bilgi: Diğer yandan TikTok 18 yaşından küçük üyeleri için kullanımı günlük 60 dakikayla sınırladı.
Yapay Zeka Gündemi
Bank of America, yapay zekanın tarihi bir dönemecin eşiğinde olduğunu ve 7 yıl içinde 15,7 trilyon dolarlık bir yeni pazar yaratabileceğini iddia etti.
Üreticisi OpenAI tarafından "kritik ve önemli işlerde kullanılmaması" istenen yapay zeka sohbet botu ChatGPT, şimdiden birçok şirkette insanların işini devralmış durumda. ABD merkezli ResumeBuilder sitesinin yaptığı ankete katılan 1.000'e yakın yöneticinin yarısı hizmeti kullanmayı düşündüklerini, diğer yarısı ise kullanmakta olduklarını belirtti. ChatGPT kurumsal alanda en çok kod yazma, içerik üretimi, müşteri hizmetleri, özet çıkarma ve belge tasnifi konusunda tercih ediliyor.
Microsoft bu hafta yayımladığı Windows 11 güncellemesiyle ChatGPT'yi işletim sistemine entegre etti. Arama çubuğunun yanında yer alan Bing ikonu üzerinden çalıştırılacak hizmet yerleşik uygulamalara yapay zeka desteği sunacak.
OpenAI şirketinin kurucu ortaklarından Elon Musk, kendi rakip uygulaması için çalışıyor.
ABD'nin rekabet düzenlemesinden sorumlu kurumu FTC, ürün ve hizmetlerinde "yapay zeka destekli" ibaresini kullanan şirketleri dikkatli olmaları konusunda girişimleri uyardı.
Ek bilgi: Konunun güncelliği ve gördüğü ilgi sebebiyle yüzlerce ürün "yapay zeka" ile ilişkili olduğunu iddia ediyor. Bu durum tüketiciler adına yanıltıcı olmanın yanısıra haksız bir rekabet de yaratıyor.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
ABD / Johns Hopkins Üniversitesi öncülüğündeki çok uluslu bir bilimci grubu "organsı zeka" (organoid intelligence) adını verdiği yeni bir bilişim altyapısı geliştirdi. Sistem insan kök hücresinden üretilen beyin nöronlarına bağlı elektronik algılayıcıların yapay zeka ile desteklenmesinden oluşuyor. Amaç insan beyni gibi çalışan, daha verimli ve yetenekli bilgisayarları mümkün kılmak. (Bu paragrafı yeniden okumanızı rica ediyorum.)
Ek bilgi: İlgiyle takip ettiğim bir başka (nispeten benzer) bir çalışma da "mantar" tabanlı bilgisayar.
2021 yılında kurulan "Juicy Marbles" adlı girişim kendine has tekniğiyle geliştirdiği sadece sebzeden oluşan ikame etiyle rekabette yeni bir sayfa açtı. Sebze tabanlı etin en büyük farkı özel protein dizilimiyle etin (mermersi) yağ dokusunu ve tadını aynen sunabilmesi.
Çikolatanın ana bileşenlerinden kakao, çevreye oldukça zarar veren bir üretim sürecine sahip. Almanya merkezli Nocoa, geliştirdiği dünyanın ilk kakao içermeyen çikolatasıyla karbon salımını yüzde 90 düşürmeyi başaran bir keyif vaat ediyor.
Ek bilgi: WWF'nin raporuna göre kakao tarımı Fildişi Sahilleri'nin ormanlarının yüzde 70'inin yasadışı yollarla kesilmesinden sorumlu.
Algida, Carte d'Or, Cornetto, Magnum ve Max gibi pek çok markanın çatı şirketi Unilever, daha "ılık" koşullarda da erimeyecek yeni bir dondurma formülü üstünde çalışıyor. Küresel ısınmaya bağlı yürütülen projede dondurmalar -17 yerine -12 derece santigrat serinliğindeki dolaplarda satılabilecek.
Ek bilgi: Şirketin karbon ayakizinin yüzde 30'undan dünya genelinde işlettiği 3 milyonu aşkın dondurma dolabı sorumlu. Bu çabanın bir diğer gerekçesiyse birçok ülkede yükselen enerji maliyetleri sebebiyle satış noktalarının yaz bitiminde dolapların fişini çekerek satışı durdurması.
Belçika'nın 28 km açığında inşa edilen Princess Elisabeth Adası, dünyanın ilk “yapay enerji adası” unvanını kazanacak. Ülkenin elektrik üreticisi Elia tarafından geliştirilen ve 2026'da tamamlanacak yapı, 3,5 GW'lık üretim gücünü anakaraya ve ihtiyaç duyulması halinde diğer bölge ülkelerine iletecek.
Y-Brush adlı diş fırçası, damağı sarmalayan formuyla fırçalama işlemini 10 saniyede tamamlıyor. 35 bin fırça ucuna sahip elektrikli cihaz titreşerek çalıştığında tek seferde bütün dişleri aynı anda temizleyebiliyor. USB kablosuyla şarj edilen pili 3 ay hizmet veriyor.
Kripto Gündemi
Dönem başkanlığını Hindistan'ın yürüttüğü G20 ülkeleri grubunun kripto paralara yönelik ortak düzenleme getirme teklifi IMF ve ABD tarafından da destek gördü. (Hindistan Başbakanı Narendra Modi birkaç senedir ülkesinde kripto paraları tamamen yasaklamak istiyor. ABD temsilcisi Hazine Bakanı Janet Yellen ise yasaklamaktan değil; düzenlemekten yana olduklarını belirtti.)
Usülsüzlükler sonucu batan kripto para borsası FTX'in Başmühendisi Nishad Singh, mahkemede itham edildiği 6 suçu kabul etti.
Amerikan dolarına endeksli BUSD adlı kripto parasının ABD'de soruşturulmaya başlanmasıyla Binance'den 6 milyar dolar tutarında BUSD bozduruldu.
Göklerden Gelen Haberler
Bir dizi ülkenin Ay'da üs kurma çalışmaları hızla sürerken Avrupa Uzay Ajansı ESA ön alarak yeni bir çalışma başlattı. Amaç, Ay'da zamanı tayin etmek. Bu doğrultuda Dünya'ya ayarlı saat ve takvim sistemimizden farklı bir yapının kurulması için yeni referans noktaları tayin edilmesi gerekiyor. İlginç ve heyecan verici bir arayış. 25. zaman dilimine hazır olalım.
Geliştiridği blokzincir çözümleri ve kripto para yatırımlarından 2,5 milyar dolarlık bir servet edinen ABD'li yazılım mühendisi Jed McCaleb, kurduğu Vast adlı şirketle yapay yerçekimine sahip bir uzay istasyonu inşa etmek için çalışıyor.
Yazılımlara her geçen gün biraz daha bağlı hale gelen ve köklü geçmişi sebebiyle dijital sistemlerinin mimari yapısını ayakta tutmakta zorlanan ABD uzay ajansı NASA, açık kaynaklı yazılım stratejisine geçeceğini açıkladı.
Sağlık Olsun
Berlin ve Londra'daki iki AIDS hastası gen terapisi sayesinde virüsten tamamen kurtulmayı başarmıştı. Bu hafta Almanya'nın Düsseldorf şehrinden bir kişinin daha aynı yöntemi kullanan 10 yıllık tedaviyle hastalığı yendiği duyuruldu.
Nörolojik bozuklukların tedavisi üstüne yürütülen bir araştırma kapsamında canlı dokular üstünde elektrot oluşturabilen bir jel icat edildi. Linköping, Lund ve Gothenburg adlı üç İsveç üniversitesinin projesi kapsamında geliştirilen çözüm hayvanlar üzerindeki deneylerde dışarıdan herhangi bir tetikleyici sinyale ihtiyaç duymadan beyin ve kalp üzerinde elektrik iletebilen devre yapıları oluşturmayı başardı.
Ek bilgi: Daha da ötesinde bir proje, insan bedeni içinde organ üretebilen bir robotik kol üstünde çalışıyor.
Britanya / Exeter Üniversitesi demans (bunama) ile D vitamini eksikliği arasında doğrudan bir ilişki oluğunu keşfeti. Bir başka deyişle D vitamini desteğiyle bu rahatsızlığı engellemek mümkün.
Avustralya / Queensland Teknoloji Üniversitesi, tip2 diyabete bağlı kan şekeri dengesizlikleri ile klasik baş ağrısı ve migren arasında genetik bir bağlantı olduğunu kanıtladı.
Avustralya / Sydney Teknoloji Üniversitesi kan örneğinden ucuz ve basit bir yöntemle kanser teşhisi yapan bir cihaz geliştirdi.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesindeki yazımda deprem bölgesinde yaşanan yıkımın ardından başlayacak inşa faaliyetlerinde teknolojinin yardımcı olabileceği bazı ayrıntılara değindim.
Son hatırlatmalar
Bu özetleri her Pazar saat 10:00'da bir e-posta bildirimi olarak almak isterseniz aşağıya e-posta adresinizi yazmanız yeterli.
Maddi katkı sunmak isteyenler için bir Patreon sayfamız ve arşiv taraması yapacaklar için basit fakat işe yarar bir arama motorumuz olduğunu hatırlatmış olayım.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Aylardır yazmak istediğim uzunca bir mesaj vardı size. Ama özetle şunu demek istiyorum artık sadece. 2020 yılına kadar geçirdiğim o bomboş, acınası hayattan bir konuşmanızı dinleyerek bambaşka bir yöne bakarak hayatımı değiştirmemi sağladınız. Bu üç yıldır kabaca olan bu. Hayallerim arasında bir gün sizin gibi birilerinin hayatına dokunmak var. Yazı dışında oldu bu yorum ama çok teşekkür ederim her şey için. Benim gibi bir adamı iyi bir okur yaptığınız için çok teşekkür ederim.
Böylesi güncel ve besleyici konulara, bu kadar kolay ulaşmayı sağladığınız için koyduğunuz emeğe ve özene çok teşekkür ederim.