Dünya Halleri: 91

27 Mart - 02 Nisan 2023 tarihleri arasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.

Arada bültenin istatistiklerine bakıyorum. Abone sayımız 40 bini geçmiş. Gözünü ufka çevirmiş bu kadar çok kişiye ulaşabilmek güzel. Tek üzüntüm özellikle Microsoft’un işlettiği Hotmail, Outlook gibi e-posta hizmetlerinde bültenin “spam / istenmeyen” klasörüne takılıp kalması. Oysa bütün denetim hizmetleri bu bültenin teknik anlamda temiz olduğunu raporluyor.

Dolayısıyla eğer e-posta abonesiyseniz ve yeni sayılar ulaşmıyorsa lütfen bu klasörlere bakın, mesajı bulun ve “spam / istenmeyen değil” şeklinde işaretleyin.

Abone değilseniz ve olmak istiyorsanız da buyrun.

Bu hafta özellikle yapay zeka kategorisinde ilginç gelişmeler var.

---

Haftanın Tortusu

Apple'ın merakla beklenen artırılmış gerçeklik gözlüğünü bu haftaki kapalı bir toplantıda kendi yöneticilerine tanıttığı iddia edildi. Haziran ayında 3 bin dolardan başlayacak fiyatlarla satışa sunulacak gözlükler birkaç saat hizmet verebilen harici pil ile çalışıyor.

İklim kriziyle birlikte kendini iyice hissettiren kuraklığın sebeplerinden biri de tatlısu kaynaklarının Güneş ışınlarıyla buharlaşması. "Nature Sustainability"de yayımlanan yeni bir çalışma raporuna göre çözüm dünya genelinde 556 bin kilometrekareye yayılan 114 bin 555 kaynağın sadece yüzde 10'unda "yüzer güneş panelleri" kurulması olabilir. Bu yöntemle hem (küresel elektrik tüketiminin yüzde 40'ına denk gelen 9.4 teravatsaat) elektrik üretmek hem de suların buharlaşmasını engellemek mümkün.

Pandeminin beyaz yakalılara en büyük hediyelerinden Microsoft Teams yenileniyor.

Yenilenmiş formülüyle yeni Teams. Beyazlar daha beyaz, renkliler daha canlı!

Video oyun dünyasının E3 olarak da bilinen en büyük etkinliği "Electronic Entertainment Expo" bu sene gerçekleştirilmeyecek.

Ek bilgi: Sony, Microsoft, Ubisoft ve Nintendo gibi şirketler bu yıl fuara katılmayacaklarını açıklamıştı.

Dünyayı Saran Ağ

Twitter'ın yazılımını oluşturan kaynak kodlarının bir bölümü şirket dışına sızdı. GitHub sitesinde paylaşılınca anlaşılan (ve Twitter'ın şikayetiyle kaldırılan) vakaya yönelik şirket içinde soruşturulma başlatıldı. ABD mahkemesi ise GitHub'ın kodları yayınlayan kullanıcının kimlik bilgilerini açıklamasına hükmetti.

Ek bilgi: Elon Musk'ın satın almasının ardından en büyük reklamverenlerinin tamamını kaybeden Twitter'da gelir ve odak kaybına paralel değer kaybı da yaşanıyor. Şirketi geçen sene 44 milyar dolara satın alan Musk, bu hafta çalışanlara yolladığı mesajında sosyal ağın şu an 20 milyar dolar değerlemeye sahip olduğunu belirtti.

Mastercard ve Goldman Sachs işbirliğiyle Apple kendi dijital cüzdanında "şimdi al sonra öde" işlevini kullanıma sundu. Şimdilik sadece ABD'de etkin.

Yapay Zeka Gündemi

Yönetim ve danışma kurulunda birçok vizyoner ismi barındıran Future of Life adlı enstitü, dünyanın bütün yapay zeka şirketlerinden ve çalışma gruplarından 6 ay boyunca faaliyetlerini durdurmalarını istedi. Amaç bütün bu çabanın insanlığın hayrına olacak şekilde ilerlemesini garanti edebilmek. Bu doğrultuda hazırlanan ve 2 bin 489 imzayla paylaşılan açık mektuba (ben bu satırları yazarken) 50 binden fazla kişi imza atmıştı.

Ek bilgi: Sadece ticari değil, devletlerarası bir rekabet (egemenlik yarışı) alanına dönüşen yapay zeka teknolojilerinde küresel bir mola -bence- pek mümkün değil. Yine de işin boyutlarını hatırlatıp düşündürdürme adına akıllıca bir hamle.

Firefox adlı web tarayıcısıyla tanınan Mozilla Vakfı, hızla ticarileşen ve tekelleşen yapay zeka girişimlerine alternatif oluşturacak yeni girişimini duyurdu. 5 yıllık çalışmanın mirası olan "MozillaAI" adlı şirket, "kar odaklı olmayan ve güvenilir bir yapay zeka" yaratma hedefiyle çalışacak.

Şu ana kadar hep açık kaynaklı (dolayısıyla paylaşımcı) ilerleyen yapay zeka projeleri ürüne dönüşmelerini ardından birbirinin peşisıra kapalı kaynaklı yapıya dönüşüyor. Bu sistemlerin eğitimi (üretimi) için yardımcı teknolojiler geliştiren Cerebras adlı şirket ezberi bozarak 7 üretken modeli açık kaynaklı olarak paylaştı.

Google'ın yapay zeka sohbet botu Bard'ı OpenAI imzalı rakibi ChatGPT ile eğittiği iddia edildi. Google iddiaları reddetti.

İtalya kullanıcı mahremiyeti konusundaki endişeleri gerekçe göstererek ChatGPT'ye erişim yasağı getirdi. Böylece bir yapay zeka hizmetini engelleyen ilk Avrupa ülkesi olarak tarihe geçti.

Microsoft'un 2022'de 16 milyar dolara satın aldığı sağlık teknolojisi girişimi Nuance, çatı şirketinin genel stratejisi doğrultusunda medikal belge yönetim sistemini OpenAI şirketinin GPT-4 altyapısıyla entegre hale getirdi. DAX adlı yapay zeka çözümü hasta ile hekim arasında konuşulanları dinleyip önemli ayrıntıları yazılı olarak arşivliyor.

Microsoft'un GPT'den nasiplenen bir diğer hizmetiyse arama motoru Bing. Bu hafta sitenin yetenekleri arasına tarif edilen metinler doğrultusunda görseller üreten "Create" adlı işlev de eklendi. (Aşağıdaki görseller için yazdığım metin: "A sad superhero, sitting on a wooden bench in a crowded park." İlk Superman’in ayakları bankın içinden geçiyor, ikinci ve dördüncüyse havada oturuyor. 🤔)

Mahsun Süperkahramanlar

Ek bilgi: Daha da enteresan bir hamle olarak Bing arama motoru ChatGPT destekli reklam modeli üstünde çalışıyor.

Giyim markası Levi's, kapsayıcılığı artırmak adına kataloglarında yapay zeka tarafından üretilen mankenleri de kullanacağını açıkladı. Şirket bunun için daha önce Calvin Klein ve Tommy Hilfiger'a benzer hizmeti sunan Hollanda merkezli Lalaland.ai ile çalışacak.

Bu akım epey bir -biyolojik- modeli işlevsiz bırakabilir.

Yapay zeka destekli görsel üreten Midjourney hizmeti kötüye kullanım ve yüksek talep sebebiyle ücretsiz deneme sürümünü kaldırarak sadece ücretli üyelere hizmet vermeye başladı.

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

ABD / Columbia Üniversitesi mühendisleri, geliştirdikleri 3D yazıcıyla 7 malzemeden oluşan bir cheescake tatlısını "basmayı" başardı. Geliştirilen teknik "sürdürülebilir gıda" kapsamında üretilecek besinlerde kullanılacak.

İnsanlığın şu ana dek ürettiği 6 milyon ton plastik atığın henüz yüzde 10'u dahi geri dönüştürülebilmiş değil. Kalan kısmı mikro parçalara bölünerek besinlerimiz üzerinden bedenimize yerleşiyor. ABD / Boise State Üniversitesi bu kaderi değiştirmek adına ilk defa ham petrol ve türevlerini içermeyen ve yüzde 93 oranında geri dönüşebilen plastik üretti.

Ikea özellikle Afrika gibi güneşi bol, elektrik altyapısı az bölgeler için (bu amaçla kurulmuş Little Sun adlı girişimle işbirliği yaparak) güneş ile şarj olan aydınlatma setleri üretmiş. Fikir belki çok orijinal değil fakat tasarımları hoşuma gitti.

Web3 ve Kripto Gündemi

ABD Sermaye Piyasası Kurulu SEC, ülkenin en büyük kripto para borsası Coinbase'i "Earn" adlı ürünüyle sunduğu ("staking" olarak da bilinen) ödüllendirme sisteminde usülsüzlük yaptığı gerekçesiyle uyardı.

"Madenci" olarak da anılan kripto para üreticilerinin en çok tercih ettiği grafik kartlarının üreticisi NVIDIA şirketinin Teknoloji Müdürü Michael Kagan, kripto paraların toplum için faydalı hiçbir şey üretmediğini öne sürdü.

Ek bilgi: NVIDIA 2021 yılında madenciler yüzünden karaborsaya düşen ekran kartlarını bu amaçla kullanılamayacak şekilde güncellemişti.

Microsoft'un ardından Disney de metaverse projelerine son verdiğini açıkladı. (Bir anda her yere sızan yapay zeka ürünlerinin gölgesinde kalan bir “hayal” olarak özetleyebiliriz.)

Göklerden Gelen Haberler

Yaşadığı zincirleme aksiliklerle yılan hikayesine dönen "dünyanın 3D yazıcıyla üretilen ilk roketi" bu hafta başarıyla fırlatıldı.

Dünya'da aradığını bulamayan Nokia, şansını Ay'da deneyecek. Başka bir deyişle, Ay yüzeyinde hizmet verecek 4G iletişim altyapısını Nokia kuracak.

Sağlık Olsun

ABD / Harvard Üniversitesi genetik mühendisleri E.coli bakterisinin genetiğini değiştirerek onu bilinen bütün virüslere karşı bağışık (dirençli) hale getirmeyi başardı.

Araştırmalara göre düşük kaloriye dayalı diyet yapanlar 2 senede verdiği kilonun yarısını, 5 sene sonraysa yaklaşık dörtte üçünü geri alıyor. Almanya / Max Planck Enstitüsü'nde yürütülen bir araştırmada beynin hipotalamus bölgesinde açlık hissini tetikleyen (ve genellikle abartan) AgRP nöronlarını baskılayarak açlık hissinin kontrol altına alınarak kalıcı kilo vermeye yönelik önemli bir adım atıldı.

Körlük, koma ve solunum durması gibi sonuçlar doğuran alkol zehirlenmesi tedavisine yönelik yürütülen bir çalışmada doğal bir hormon umut ışığı oldu. Yüksek miktarda alkole maruz bırakılan fare, normalde karaciğer tarafından üretilen "FGF21" adlı hormon ile normalden iki kat hızlı sürede ayılmayı başardı.

---

Kapanış Notları

Bu hafta Oksijen gazetesinde küresel ölçekte kelime anlamıyla “aşk ve nefret” ilişkisi yaşadığımız iş dünyasının her gün biraz daha artan temposunun pes ettirdiği insanları ve garip yansımalarını derledim.

Son hatırlatmalar

Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.

Dilerseniz bu çabamı Patreon sayfam üzerinden maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️