Dünya Halleri: 98
15-22 Mayıs 2023 tarihleri arasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.
Geçtiğimiz hafta seçimleri geride bırakıp normalleşmeye doğru ilerleyeceğimizi düşünüyordum. O kadar kolay değilmiş meğer. Vaktinde katıldığım televizyon programında andığım bir İngiliz siyasetçinin sözü kulağımda çınlayıp duruyor:
Türkiye geleceği parlak bir ülkedir ve her zaman öyle olacaktır.
Asla ulaşamayacağımız o rızkın hayaliyle dönüp duran dolap beygirleri miyiz sahiden? Menzile yetişmek böylesine uzak bir hayal olmasa gerek. Yiğidin kamçısı umut derler.
En azından safımız belli olsun.
Haftanın Tortusu
"Katil balina" olarak adlandırılan orkalar Cebelitarık bölgesinde 3 tekneyi batırdı. Haberin ilginç ayrıntısı, saldırgan orkaların grubundaki diğerlerini de bu eylem için eğitip teşvik etmesi. Bunun bölgedeki balıkçı teknelerinin orkaları avlamasına yönelik bir intikam olduğu düşünülüyor.
Apple iOS 17 sürümüyle mobil cihazlarına ekleyeceği "Personal Voice" adlı özellik sayesinde 15 dakika dinlediği bir kişinin konuşma karakterini tanıyarak metinleri onun sesinden okumanızı sağlayacak. Resmi açıklamada bu işlevin özellikle ALS benzeri hastalıklar sebebiyle konuşma yeteneğini kaybedecek kişilere yönelik geliştirildiğine dikkat çekildi. (Benim de aklıma eski Türk filmlerinde yazanın ağzından dinlenen mektup okuma sahneleri geldi)
Google'ın katlanabilir telefonu "Pixel Fold" açıldığında 7,6 inçlik tablete dönüşen formuyla hem iddialı hem de aynı sebeple sıradan gibi. 48 MP çözünürlüklü kamera ve 72 saat pil ömrü diğer pek çok şeyi gölgede bırakmaya yetiyor.
Sıradışı tasarımlara sahip elektronik ürünleriyle ünlenen İsveçli "Teenage Engineering" şirketinin son cihazı "TP-7" kodlu ses kayıt cihazı oldu. TP-7 ana formuyla ilk nesil iPod'dan izler taşıyor (iPod da ilhamını Dieter Rams'ın 1958 yılında tasarladığı T3 radyosundan almıştı/ Gerçi asıl "esinlenme" kaynağının Bang&Olufsen'in BeoCom 6000 kodlu telsiz telefonu olduğu da söylenir.) 128 GB kapasiteli kayıt cihazı dahili mikrofonunun yanısıra harici ses girişlerini de kullanabiliyor. En düşündürücü yanı, bin 500 dolarlık fiyatı.
İngiltere'de tavuk çiftliğinde çalışan iki kişiye "kuş gribi" teşhisi kondu. Sağlık Bakanlığı kitlesel bir bulaşmanın çok düşük ihtimal olduğunu açıkladı.
Dünyayı Saran Ağ
Google 2 yıl boyunca kullanılmayan hesapları sileceğini açıkladı. Aralık ayında uygulanmaya başlanacak kararın gerekçesi, hacker'ların ele geçirdiği pasif hesaplardan sahte e-posta mesajlarıyla dolandırıcılık yapması.
TikTok olmak için elinden geleni yapan Instagram, şimdi de Twitter olmaya karar verdi. Haziran'da kullanıma sunulacak.
Şirket merkezi Hollanda'da bulunan Yandex, 14 milyar dolar değerlemeyle Rusya'nın en kıymetli internet varlıklarından biriUkrayna işgali sonrasındaki yaptırımlarla zor duruma düşerek büyük kısmını Rus devletinin kontrolündeki rakibi VK'ya devreden girişimin hisselerini satın almak için Rus milyarderler yoğun bir rekabet halinde. Adaylar arasında Roman Abramovich ve Alexander Abramov da yer alıyor.
Twitter'ı bir süper uygulamaya çevirmek adına çalışan Elon Musk, Laskie adlı şirket ile ilk satın alımı yaptı. 2021'de kurulan San Francisco merkezli Laskie, iş arayanlar ile şirketleri buluşturan bir platform olarak hizmet veriyor.
Ek bilgi: Twitter'daki patavatsızlıkları yüzünden eleştirilere (hatta davalara) konu olan Elon Musk, bu haftaki bir söyleşide kendini "Canım ne isterse söylerim. Karşılığında para kaybedeceksem de dert değil." şeklinde savundu.
Twitter'ın kurucusu Jack Dorsey'nin yeni sosyal ağı Bluesky Social, istemci uygulamasını da açık kaynaklı hale getirdi.
Yapay Zeka Gündemi
ChatGPT ve Dall-E adlı yapay zeka ürünleriyle gündeme oturan OpenAI şirketinin CEO'su Sam(uel) Altman bu hafta ABD Senatosu'nda temsilcilerin sorularını yanıtladı. Altman, artan riskleri önlemek adına yapay zeka çalışmalarının hükümet tarafından düzenlenmesi ve denetlenmesinin önemine dikkat çekti. (G7 ülkeleri bu konuda ön almış gibi duruyor.)
Ek bilgi-1: Açık kaynaklı olarak başladığı yoluna kapalı kaynak modeliyle devam ettiği için yoğun eleştirilere konu olan OpenAI, yeni bir açık kaynaklı yapay zeka modelini kullanıma sunmaya hazırlanıyor.
Ek bilgi-2: ChatGPT'nin iOS uygulaması (şimdilik sadece ABD'li kullanıcılar için) çıktı. Android yolda.
Microsoft'un araştırma-geliştirme ekibinin yöneticisi Peter Lee imzasıyla yayımlanan bir makale (PDF), yapay zeka teknolojisinin insan gibi anlama ve mantık yürütme yeteneği gösterdiği iddiasını taşıyor. Bu aşama AGI da olarak anılan ve insana denkliği gösteren "yapay genel zeka" seviyesine ulaşıldığı anlamı taşıyor.
İtalyan hükümeti yapay zeka ve otomasyon sebebiyle işini kaybetme riskiyle yüzyüze kalan vatandaşları için 30 milyon euroluk eğitim programı başlattı. Ülkede 2021'de yürütülen bir araştırmaya göre 16-74 yaş arasındakilerin yüzde 54'ü temel dijital becerilere sahip değil. Avrupa Birliği'nde bu oran yüzde 46 seviyesinde.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Tesla'nın 2021'den bu yana üstünde çalıştığı insansı robot "Tesla Bot" yeni bir video ile yeniden gündeme geldi.
Britanya / East London Üniversitesi kapsamında hayata geçen "Sugarcrete" adlı girişim, şeker kamışından tuğla üretecek. Şeker ve (alkollü içeceklerin temel bileşeni) etanol üretimi sonrası atığa dönüşen kamışlardan üretilen tuğlalar ısı yalıtımı, direnç, yanmazlık ve dayanaklılık gibi alanlarda geleneksel tuğlalar kadar başarılı.
Ek bilgi: Yıllık şeker kamışı atıklarının yüzde 30'uyla dünya genelindeki ihtiyacı karşılayacak kadar tuğla üretmek mümkün.
Su teknolojileri alanında çözümler geliştiren Gradiant şirketi bu haftaki yatırım turunda 1 milyar dolar değerleme üzerinden 225 milyon dolar yatırım aldı. Son 4 senedir her yıl yüzde 100 büyüyen şirketin aldığı toplam yatırım böylece 400 milyon dolara ulaştı. Su teknolojisinin bir "tek boynuz" (unicorn) yaratması kesinlikle sıradan değil.
Çin / Jiangnan üniversitesine bağlı bilimciler seramik obje basan 3D yazıcı geliştirdi. Buluşun mekanik mühendislik, elektronik ve havacılık alanında yoğun olarak kullanılan hassas seramik parçaların üretiminde kullanılması hedefleniyor.
Kripto Gündemi
ABD merkezli kripto girişimi Ripple, İsviçre merkezli kripto varlık saklama hizmeti Metaco'yu 250 milyon dolara satın aldı. Citibank, BNP Paribas, BBVA gibi birçok müşteriye sahip Metaco, özellikle Harmonize adlı bir dijital varlık yönetim platformuyla tanınıyor.
Bir dönem 1 milyar dolar değere ulaşan Singapur merkezli NFT risk fonu "Three Arrows Capital" geçen sene iflasını açıklamıştı. Şirketin envanterindeki NFT varlıklar Sotheby's tarafından düzenlenen bir müzayedede 2,4 milyon dolara satıldı.
Avrupa Komisyonu, kripto ekosisteminde kara para ile mücadele kapsamında şeffaflığı artıracak ve dolar / euro gibi itibari paralara endeksli akçeleri güvenceye alacak düzenlemeler konusuda son viraja girdi. Kripto varlık hizmetleri kabul edilmesinin ardından Avrupa Birliği'ndeki kişilere hizmet verebilmek için düzenlemeye tam uyum sağlamak zorunda kalacak.
Sağlık Olsun
Çoğumuzu her yıl etkisi altına alan grip hastalığı her yıl (sessiz sedasız) 650 binden fazla kişinin ölümüne sebep oluyor. Grip virüsü kendini sürekli yenilediği için önleyici aşılar da yeterince etkili olamıyor. Covid19 pandemisinde Coronavirüs'e karşı etkisi ispatlanan mRNA tekniğinin bu durumu değiştirme ihtimali ise her geçen gün artıyor. ABD / Duke Üniversitesi tarafından geliştirilen "H1ssF" kodlu mRNA aşısı, grip virüsünün değişmeyen "hemagglutinin" adlı temel proteinini hedefleyerek tek doz ile ömür boyu bağışıklık vaat ediyor. İnsanlar üzerindeki ilk faz deneyleri başlayan "H1ssF" aşısına ek olarak aynı çerçevede CureVac ve GSK'nın ikinci faz, Pfizer ve BioNTech'in üçüncü faz deneyleri sürüyor.
Ek bilgi: Kendi geliştirdiği mRNA tabanlı grip aşısında geçen ay üçüncü faz denemelerini tamamlayan Moderna hedelenen başarı oranına ulaşaMAdıklarını açıklamıştı.
ABD / Boston Üniversitesi'nde yürütülen bir çalışmada intihar eğilimi ile beynin bağlantı noktaları arasında ilişki olduğu keşfedildi. Beynin gündelik davranışları belirleyen algısal kontrol ve hatıralar ile davranış şekillerini tanımlayan düşünce işleme bölgeleri arasındaki işlevsel bağlantı, intihar eğilimine sahip kişilerde farklılık gösteriyor. Bu bulgu, intihar girişimlerini engelleme adına önemli bir adımı temsil ediyor.
ABD / Indiana Üniversitesi'nde yürütülen bir araştırmada diyabet, kalp-damar hastalıkları ve depresyon gibi birçok rahatsızlığa sebep olan uykusuzluk (insomnia) haline yönelik yeni bir bulguya ulaşıldı. Buna göre uyuyamama haline en olumsuz etkiyi sürekli saate bakmak yapıyor.
Kapanış Notları
Bu hafta seyahat ve hastalık sebebiyle Oksijen gazetesindeki yazımı yazamadım (bülteni de zar-zor derledim; sürç-i lisan affola). Onun yerine okuduğum iki güzel kitabı paylaşayım:
Transhümanist Devrim / Luc Ferry / Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Akrep ve Yelkovanın İzinde / David Rooney / Timaş Yayınları.
Son hatırlatmalar
Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.
Dilerseniz bu çabamı Patreon sayfam üzerinden maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Geçmiş olsun amirim.
Aslında her hafta olmasa bile ayda bir kitap önerisi yapsanız ne güzel olur:)
Serdar Bey Merhaba,
Her bülten sonrasında okuduğunuz yada tavsiye edebileceğiniz kitapları da yazma imkanınız olsa harika olur aslında. Farklı platformlarda paylaştığınız kitap önerilerini takip ediyorum ama her hafta kitap önerisi almak fena olmazdı.
Geçmiş olsun.