Dünya Halleri: 99
22-28 Mayıs 2023 tarihleri arasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.
Bu bülten aracılığıyla şahit olduğumuz dünya ile aramızdaki mesafeyi belirleyeceğimiz kritik bir gündeyiz.
100. sayımızın nasıl bir Türkiye’ye denk geleceğini ben de en az sizler kadar merak ediyorum.
Bugün Nazım Hikmet’i anmak için güzel bir fırsat gibi görünüyor:
Diyelim ki, ağır ameliyatlık hastayız,
Yani, artık o beyaz masadan hiç kalkmamak ihtimali de var.
Duymamak mümkün değilse de biraz erken gitmenin kederini
Biz yine de güleceğiz anlatılan Bektaşi fıkrasına,
Hava yağmurlu mu diye bakacağız pencereden,
Yahut da yine sabırsızlıkla bekleyeceğiz
En son ajans haberlerini.
Haftanın Tortusu
Güneybatı Asya'daki Mekong bölgesinde yürütülen bir çalışmada yüzlerce yeni canlı türü tespit edildi. Keşfedilen 380 hayvan ve bitkinin çoğunun yok olma aşamasında. (PDF)
Sony, PlayStation5 oyunlarını oynatabilecek 8 inç ekranlı "Project Q" kodlu bir mobil cihaz üzerinde çalışıyor. SteamDeck ve Nintendo Swicth kulvarında bir rakip daha.
Dünyayı Saran Ağ
Milletvekilliği ve cumhurbaşkanı seçimleri sürecinde Türkiye Cumhuriyeti yetkililerinin talebi üzerine Twitter'daki bazı hesap ve paylaşımları kısıtlamalar getiren Elon Musk (moda tabirle) "cehennemin kapısını araladı". Zira diğer bütün baskıcı rejimlerden benzer taleplerin gelmesinden endişe ediliyor.
Bu hafta sızan resmi belgelere göre İspanya yönetimi (WhatsApp ve Signal benzeri) uçtan uca kriptolu mesajlaşma hizmetlerinin yasaklanması için uzun süredir Avrupa Birliği'ne baskı yapıyor. Çocuk pornosuyla etkin mücadele adına teklif edilen düzenlemede yasadışı içeriği tespit edebilmek için teknoloji şirketlerinin üyelerinin kişisel dosyalarını tarama mecburiyeti dikkat çekiyor.
Meta (Facebook), Birleşik Krallık Rekabet Kurulu'nun kararı gereği 2020 yılında 400 milyon dolara bünyesine kattığı görsel arşivi Giphy hizmetini Shutterstock'a 53 milyon dolar karşılığında satmak zorunda kaldı.
Ek bilgi: Düşen kullanım ve reklam gelirlerine bağlı olarak çalışanları işten çıkarmaya devam eden Meta bu hafta 6 bin kişinin daha işine son verdi. Şirketin bu süreç için bulduğu isim en az askeri operasyon isimleri kadar tezat: Verimlilik Yılı.
İrlanda'nın mahremiyet düzenleme kurumu DPC, Avrupa Birliği'nin veri koruma yönetmeliğine aykırı olarak kullanıcı bilgilerini ABD'ye aktardığı gerekçesiyle Meta'ya 1,2 milyar euro ceza kesti.
2022 başında reklam içermeyen, mahremiyet odaklı ve kişiselleştirilebilir bir arama motoru olarak hayata geçen Neeva, kapanacağını açıkladı.
YouTube CEO'su Neal Mohan son 12 aydaki gelirlerinin 40 milyar dolar olduğunu açıkladı. Buna göre ücretli abonelik hizmeti YouTube Premium'un yıllık 10 milyar dolarlık kaynak yarattığı ortaya çıktı.
Ek bilgi: Diğer yandan Youtube 2017 yılında hizmete sunduğu Stories hizmetini 26 Haziran'da sonlandırma kararı aldı.
Yapay Zeka Gündemi
Yapay zeka desteğiyle ABD Savunma Bakanlığı Pentagon'a saldırı görseli üreten bir Twitter hesabı kısa süreliğine paniğe yol açtı. İnfialin sebeplerinden biri de paylaşımın "Bloomberg Feed" adlı "onaylı" bir sahte hesaptan yapılmış olmasıydı. Bu gelişme Twitter'ın para karşılığı hesap onaylama politikasını yeniden tartışmaya açtı.
Goldman Sachs'ın yatırımcı toplantısında konuşan Bill Gates, yapay zeka çözümlerinin internet kullanımını kökten değiştireceğini iddia etti. Gates, başarılı bir yapay zeka asistanı ile Google ve Amazon gibi sitelerin yok olabileceğini öne sürdü.
Ek bilgi: Microsoft Başkanı Brad Smith ise en "deepfake" olarak adlandırılan yapay zeka destekli sahte görüntülerin en büyük tehlike olduğunu söyledi.
JPMorgan Chase, yatırım tavsiyeleri verecek ChatGPT benzeri bir hizmeti duyurmaya hazırlanıyor. Uygulamanın kısa süre önce tescil ettirdiği "IndexGPT" adını taşıması bekleniyor.
Meta, 4 binden fazla dildeki metni ses dosyasına ve yine bu dillerdeki ses dosyalarını metne çevirebilen yapay zeka algoritmasını açık kaynaklı olarak paylaştı.
Şimdilik sadece ABD'li kullanıcılar için iOS uygulaması olarak da hizmet vermeye başlayan ChatGPT'nin ön tanımlı arama motoru (şirketin büyük hissedarı Microsoft'un) Bing oldu.
Google'ın yapay zeka destekli not tutma uygulaması "Tailwind" ABD'de ön kayıt ile üye alımına başladı.
Ek bilgi: Google ayrıca yapay zeka destekli yeni nesil arama motorunu "Search Labs" altında deneme kullanımına açtı. (Ön kayıt gerekiyor.)
Avrupa Birliği Komiseri Thierry Breton, Google CEO'su Sundar Pichai ile Brüksel'de bir araya geldi. Görüşmenin sonunda Pichai AB'nin yapay zeka düzenlemelerine destek vereceklerini belirtti.
Mart ayında mahremiyet ihlali gerekçesiyle ChatGPT'yi yasaklayarak dikkatleri üstüne çeken İtalya veri koruma kurumu "Garante", denetimin ardından yasağı kaldırmıştı. Kurum önümüzdeki dönemde daha fazla yapay zeka uzmanı istihdam ederek diğer hizmetleri de denetime tabi tutacağını açıkladı.
Ek bilgi: Avrupa Birliği'nin yapay zeka düzenlemelerine karşı önce "bırakır giderim kardeşim!" minvalinde efelenen OpenAI CEO'su Sam Altman, AB Direktörü Thierry Breton'un "kurallarımız pazarlığa tabi değildir" açıklamasının ardından "abi çok yanlış anladınız, olur mu öyle şey?" diyerek sahneden çekildi.
Mahremiyet endişesi duyan yapay zeka tutkunları için bir tavsiye yapayım: PrivateGPT. (Biraz teknik bilgi gerektirse de işe yarayan bir seçenek.)
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
"Toz alma" meselesinde haklı bir şöhrete sahip Dyson, 21 sene gecikmeyle girdiği robot süpürge pazarında dakikada 110 bin tur atan motorlu "360 Vis Nav" modeliyle rakipleri silip süpürdü. Cihaz tahmin edeceğiniz gibi tasarım, yazılım ve donanım adına kendine has yeniliklere sahip.
Rolls-Royce, "UltraFan" adıyla geliştirdiği dünyanın en büyük uçak motorunun ilk denemesini başarıyla gerçekleştirdi. Mevcut alternatiflere kıyasla yüzde 10 daha verimli ve yüzde 35 daha sessiz motor 3,56 metre çapında türbine sahip. Karbon salımını yüzde 40 düşürecek UltraFan'in 2030 yılında kullanılmaya başlaması hedefleniyor.
Kanada / McGill Üniversitesi'nin geniş bir gen havuzuyla geliştirdiği algoritma, insanoğlunun yeryüzündeki çıkış noktasına yönelik alternatif bir tez ortaya koydu. Çalışma, 150 bin yıl önce Afrika'da tek noktadan dağılan ortak ata teorisinden farklı olarak kıtanın değişik bölgelerinde yaşayan farklı türlerin yüz binlerce yıllık bir süreçte göç yoluyla birbirine karıştığını öne sürüyor.
Hong Kong Üniversitesi ahtapotlardan aldığı ilhamla renk değiştiren bir mürekkep icat etti. Eşit miktarda yeşil, sarı ve kırmızı parçacıklar içeren sıvı, üstüne yansıyan ışık kaynağına göre yeniden sıralanarak renk desenini taklit edebiliyor. Buluşun elektronik cihaz ekranları ve kamuflaj kumaşlarında kullanılması hedefleniyor.
Taylandlı araştırmacılar sebze ve meyvelerin çürümesini engelleyerek raf ömrünü 15 gün daha uzatan bir teknik geliştirdi. Afyon bitkisinden elde edilen (yenebilir) CBD tabanlı şeffaf bir maddeyle kaplanan gıdaların hem havayla temasları kesiliyor hem de mikrop ve bakteri oluşumu engelleniyor.
Japonya / Kitakyushu Üniversitesi düşük maliyetli ve sürdürülebilir konut üretimi adına hayli sıradışı bir hammaddeye odaklandı: bebek altbezleri. Geliştirilen modelde yıkanıp kurutulduktan sonra kıyılan bebek bezleri 28 gün boyunca su, kum ve çakıl ile harmanlanıyor. Böylece çimento ile etkileşim kabiliyeti artırılıyor. Bu alaşımla inşaatlardaki beton ve tuğla kullamınıda yüzde 40'a varan tasarruf mümkün hale geliyor.
Ek bilgi: Geri dönüşümü son derece zahmetli olduğu için her yıl çöpe atılan 18 milyar altbezi çözümsüz bir sorun olarak atık merkezlerinde birikiyor.
ABD / UC Davis Üniversitesi'nin araştırması laboratuvar üretimi etlere tartışmalı bir bakış getirdi. Sonuçlara göre kök hücre çoğaltımıyla et üreten mevcut yöntemler geleneksel et üretimine kıyasla küresel ısınmaya (dolaylı olarak) 4 ile 25 kat daha fazla katkı yapıyor.
Kripto Gündemi
Kripto para borsası Binance'in 2020 ve 2021 yılları arasında yasalara aykırı şekilde müşterilerinin varlıklarıyla şirket gelirlerini birleştirerek haksız kazanç elde ettiği iddia edildi. Mali kayıtlara göre şirket bu yöntemle en az 18 milyar dolar tutarında BUSD satın almış.
Avrupa Parlamentosu'nun geçtiğimiz hafta onayladığı düzenleme doğrultusunda 2024 yılından itibaren her tür kripto varlığın transferinde gönderenin ve alıcının gerçek kimlik bilgileri kayda geçecek. "MiCA" adlı yönetmeliğin ana hedefi kara para trafiğini ve terörün finansmanını engellemek.
Uluslararası menkul kıymetler takip kurumu IOSCO, kripto varlıkların ve bunların işlem gördüğü dijital borsaların düzenlemesine yönelik küresel düzenleme taslağını yayınladı (PDF).
Göklerden Gelen Haberler
Virgin grubuna bağlı olarak Sir Richard Branson tarafından kurulan uzay girişimi Virgin Orbit'in iflas mahkemesine başvurusu kabul edildi. Şirket kapanarak rekabet sahnesinden çekildi.
Sağlık Olsun
Alerji dediğimiz şey özetle vücudun savunma sisteminin zararsız bir şeyi zararlı sanarak bertaraf etmeye çalışmasından ibaret. Yumurta alerjisi olanlara yönelik umut veren bir çözüm Japonya / Hiroshima Üniversitesi'nden geldi. TALEN teknolojisiyle genetiği değiştirilen tavuklar, alerjiye sebep olan OVM proteini içerMEyecek şekilde yumurtluyor.
ABD / Arizona Üniversitesi'nin yürüttüğü bir deneyde 2 bin 472 katılımcıya hastalıkları için (insan) hekim ile yapay zeka arasında tercih yapmaları istendi. Deneklerin yüzde 52'si tercihini insandan yana kullandı. Ancak görüşme sonrası yapılan anketlerde yapay zeka ile görüşenlerin daha yüksek memnuniyete sahip olduğu gözlendi.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesinde seçim süreçlerinde ortaya saçılan montaj görüntülerinin beslendiği kaynakları ve ektiği tohumlarla beslediği insanları ele aldım.
Son hatırlatmalar
Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Böyle yoğun bir gündemde bile emeğinizi eksik etmediğiniz için kendi adıma çok teşekkür ederim.
Pazar günü erken kalkmak için en önemli sebebim. Emeğinize sağlık, teşekkür ederim.