Haftanın Tortusu: 16

Clive Sinclair, 1960'larda kurduğu Sinclair şirketiyle bir dizi yenilikçi teknoloji geliştirdi. Fakat asıl şöhretini 5 milyondan fazla satarak 80'li yıllara damgasını vuran ZX Spectrum adlı bilgisayarın yaratıcısı olarak kazandı. 81 yaşındaki "Sir" unvanlı Sinclair, uzun süredir tedavi gördüğü kanser hastalığına yenik düşerek hayata gözlerini yumdu.

Sir Clive Sinclair'in elinde tuttuğu ZX Spectrum, benim de (Commodore 64 ile birlikte) ilk kodumu yazdığım bilgisayarlardan biri.

Rusya'nın hapisteki muhalif lideri Alexei Navalny’nin yandaşları tarafından geliştirilen ve Rus parlamento seçimlerinde muhalefet oylarının bölünmesini engellemek için hizmet veren mobil uygulama, Apple ve Google tarafından kaldırıldı. Rus yönetimi uzun süredir her iki şirkete de bu konuda baskı yapıyordu.

Balonlarla havadan internet erişimi sunmayı hedefleyen Loon projesine son veren Google, aynı hedefi (karada konuşlanmış) lazer ışınlarıyla gerçekleştirecek "Taara" adlı projeyi duyurdu. İlk deneme Kongo'nun bir nehirle bölünen iki şehri arasında gerçekleşti. Işınlar 4,8 km mesafedeki iki nokta arasında saniyede 20 GB hızla 700 TB veri transferi yaptı. (Ek bilgi: Projenin başında Türkiye kökenli Barış I. Erkmen görev alıyor.)

The Team at X @Theteamatx

Visibility is a challenge for wireless optical communications, but creative approaches are shedding light on the problem. Read more on how Project Taara are innovating on their technology to bring reliable, abundant internet to unconnected communities: https://t.co/BRnqlFXvNb

Google, diğer yandan New York, Britanya ve İspanya arasında veri iletişimi sunacak internet hattını hizmete soktu. 6 bin 276 km uzunluğundaki kablo saniyede 350 terabayt veri aktarma kapasitesine sahip.

Elon Musk, Twitter'da kendisine yöneltilen bir soruya cevaben uydular aracılığıyla internet erişimi sunacak Starlink hizmetinin Ekim ayı sonunda deneme safhasından çıkarak kullanıma sunulacağını duyurdu.

Facebook'un Ekim 2019 tarihinde yürüttüğü (gizli) bir iç araştırmada 2020 yılındaki başkanlık seçimleri öncesinde 140 milyon ABD seçmeninin troll hesapların manipülasyonuna maruz kaldığı ortaya çıktı. Donald Trump lehine propaganda yürüten hesaplar Doğu Avrupa ülkelerinden yönetilmiş. Troll orduları özel tekniklerle Facebook'un içerik tavsiye algoritmasını da istismar ederek milyonlarca kişiye üye olmadıkları sahte propaganda sayfalarının gösterilmesini sağlamış.

Öte yandan Wall Street Journal gazetesinde yayımlanan bir başka şirket içi rapora göre Facebook sadece 2020 yılında ve sadece ABD'de sahte veya yanlış yönlendirici içeriği tespit edip silmek için toplam 2,8 milyon saat mesai yapmış. Bu kabaca 319 yıllık çabaya denk geliyor.

ABD / MIT Üniversitesi Ekonomi Profesörü Daron Acemoğlu "Demografi ve Otomasyon" başlıklı bir araştırma yayınladı. Söz konusu çalışmada imalat süreçlerindeki otomasyonun yüzde 35'indeki temel gerekçenin o ülkedeki çalışabilen nüfusun yaşlanması olduğu öne sürülüyor. Kas gücündeki arzın düşüşü kaçınılmaz olarak otomasyon talebini tetikliyor. (Bu sorunun 1950'lerde "işçi ithalatı" yöntemiyle çözüldüğünü hatırlamakta fayda var.)

Basın dünyasına "Müsahhih" olarak adım atmış biri olarak başlığı düzelteyim: "Almanya'ya 1963'ün on bininci Türk işçisi dün gitti" 😀 (Kaynak: DiasporaTürk https://www.instagram.com/p/CNNCPY0AS00/).

Google’ın eski yöneticilerinden Kai Fu-Lee, yapay zekanın yakın gelecekte yaratacağı mesleklerden çok daha fazlasını yok edeceğini ancak uzun vadede yeni mesleklerin yeni fırsatlar yaratarak yapıyı dengeleyeceğini savunuyor. Fu-Lee'ye göre otomasyonun yaratacağı esas sorun gelir eşitsizliğini hiç olmadığı kadar karmaşık ve yakıcı hale getirecek olması.

Ülke sınırları içinde kullanılan yapay zeka çözümleriyle otoritesinin zayıflamasından çekinen Çin yönetimi, teknoloji şirketlerine zeka algoritmalarında pozitif içerikleri daha çok göstermesi konusunda uyarıda bulundu. Bu çabanın adım adım algoritmayı kontrol etme çabasına evrilmesinden endişe ediliyor.

Xiaomi, yeni nesil araçlarda görmeye alıştığımız "sürücü camına bilgi yansıtma" (HUD) benzeri bir özelliğe sahip akıllı gözlüğünü tanıttı. MicroLED çipli gözlük en parlak Güneş ışığında dahi kullanılabiliyor. 51 gram ağırlığındaki cihaz 5 MP çözünürlüklü entegre kamera ve 4 çekirdekli ARM işlemciye sahip.

Sürücüsüz araçlar heyecan verici ancak görünen o ki gelişimi ve yaygınlaşması daha epey zaman alacak. Almanya / Berlin merkezli Vay adlı girişim bambaşka bir stratejiyle "uzaktan kumandalı" araç konsepti üstünde çalışıyor. Taksi olarak hizmet verecek araçlar, merkez ofiste ekran başındaki sürücüler tarafından idare ediliyor.

Tüm maliyeti ABD'li girişimci Jared Isaacman tarafından karşılanan Inspiration4 adlı uzay seferi başarıyla tamamlandı. Bu yolculuğun özelliği sadece sivil yolculardan oluşan ilk uzay programı olmasıydı. Space X şirketinin Falcon 9 roketiyle 575 km irtifada gerçekleştirilen 3 günlük sefer, 18 Eylül'de Atlas Okyanusu'na inişle tamamlandı.

Çin'in kurulumu devam eden uzay istasyonunda çalışmak üzere "Shenzhou-12" adlı araçla sefere çıkan 3 astronot, 90 günlük rekor süreli görevlerini tamamlayarak Dünya'ya döndü.

Uzun süre uzayda (düşük yerçekiminde) geçirilen zaman sonunda zayıflayan kaslar yüzünden Dünya'ya dönen astronotlar belirli bir süreyi tekerlekli sandalye ile geçiriyor.

Japonya Ulusal Astronomik Gözlem Merkezi, şu ana kadar bir gökbilimi deneyinde kullanılan en güçlü süperbilgisayar yardımıyla evrenin basit bir simülasyonunu yarattı. 40 bin 200 işlemcili bir sistemde gerçekleştirilen "Uchuu" adlı simülasyon, galaksilerin ayrıntılarına girmese de 13,8 milyar ışık yıllık bir zaman dilimi boyunca 2,1 trilyon parçacığın tüm hareketlerini kapsıyor.

ABD / Texas’taki A&M Üniversitesi'nden Maria Barrufet, araçların egzostundan çıkan karbondioksit ve suyu "gıda üretiminde" kullanacak bir yöntem geliştirdi. Sistemin temelinde aracın motor ısısından aldığı enerjiyle karbondioksidi sıvılaştırarak saklayan bir yapı bulunuyor.

Bir otomobil teorik olarak her gün yaklaşık 2 kilo sebzenin ihtiyaç duyduğu miktarda su ve karbondioksit üretiyor.

ABD / Michigan Üniversitesi, pencerelere uygulanabilecek şeffaf bir güneş paneli geliştirdi. En ayırt edici özelliklerinden biri, 30 yıllık kullanım sonrası dahi yüzde 80'e varan verimlilik ile çalışabilmesi.

Rolls-Royce tarafından geliştirilen “Spirit” adlı elektrik motorlu uçak, 15 dakika süren ilk deneme uçuşunu başarıyla tamamladı. 750 kW (1.000 BHP) gücünde motora sahip Spirit, saatte 480 km hızla sefer yapacak.

Fransa'da faaliyet gösteren Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktörü'nden bir grup bilimci (yaklaşık) 18 metre uzunluğa ve 4,3 metre çapa sahip dünyanın en güçlü mıknatısını geliştirdi. Nükleer füzyon reaktörü için geliştirilen bu mıknatıs tam kapasite çalıştığında bir uçak gemisini kaldıracak güce ulaşıyor.

Finlandiya'daki VTT laboratuvarında kahve yapraklarından elde edilen hücre kültürü kullanılarak dünyanın ilk laboratuvar kahvesi üretildi. Hedef daha az doğal kaynak tüketen, daha sürdürülebilir şekilde kahve üretebilmek. (Şu an dünya genelinde yıllık kahve tüketimi 10 milyon ton seviyesinde.)

Fotoğrafta görünen kahve laboratuvarda üretildi. Ekimi için hiçbir ağaç kesilmedi. Hiçbir katkı maddesi kullanılmadı. İklim şartlarından etkilenmedi.

ABD / MIT Üniversitesi'ndeki bir çalışma, ateşböceklerinin gece parlamasını sağlayan “luciferin” maddesini bitkilere yerleştirerek onların da gece ışık saçabilmesini mümkün kıldı. Farklı bitkilerde yürütülen deneyde günışığından emilen her 10 dakikalık morötesi ışın, 1 saatlik gece aydınlatması için gerekli "şarjı" sağlıyor. Hedef, kendiliğinden aydınlanan park ve bahçeler sayesinde kamu giderlerini azaltmak.

Britanya / Kings College London Üniversitesi'nde yürütülen ve JAMA Psychiatry'de yayınlanan bir araştırmada depresyon, bipolar bozukluğu, şizofreni ve anksiyete hastalarının ortak bir bağırsak düzensizliğine sahip olduğu ortaya çıktı. Bulgulara göre bağırsak florasında Eggerthella adlı bakterinin artışı ile Faecalibacterium ve Coprococcus adlı bakterilerin azalması bu hastalıklarda önemli rol oynuyor.

Hawaii'de kumsala vuran ve 9 yaşındaki bir kız çocuğunun tarafından bulunan şişeden 4 bin kilometre ötedeki Japonya'dan bir liste öğrencisinin "37 yıl önce" yazdığı bir mektup çıktı. Mektubun sahibi Mayumi Kanda'nın 54 yaşında ve halen hayatta olduğu anlaşıldı.

Kapanış Notları

Future Bright Group, Yüzlerce Farfara adlı bir podcast serisine başladı. İlk konuk olarak da beni ağırladılar. Samimi, keyifli ve bilgilendirici olsun istemiştik. Sanki öyle de olmuş.

Yaşanabilecek aksaklıklar "Testere" filmine konu olacak sahneler yaratabilir gibi görünse de, şu "sonsuz asansör" fikri fena halde hoşuma gidiyor.

Faydalanacağını düşündüğünüz arkadaşlarınızı bu bültenden haberdar ederseniz, (en az onlar kadar) memnun olurum.

Haftaya görüşmek üzere. 🙋‍♂️

Dünya Halleri

Dünya Halleri:16