Dünya Halleri: 115

02-08 Ekim 2023 tarihleri arasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.

Sadece bu hafta konuşmacı olarak yer aldığım etkinliklerde ağız sağlığı, sigortacılık, kripto para, reklamcılık, oyunlar, bahis ve endüstriyel otomasyon robotları sektöründen yüzlerce kişiyle bir araya geldim. Normal şartlarda (belki) asla karşıyaşamayacağım insanlarla tanıştım, birbirinden ilginç sektörel bilgiler edindim.

Bu etkinliklerin ön toplantıları, hazırlıkları, aradaki diğer görüşmeler, gazete yazıları, okunup - cevaplanan yüzlerce e-posta, seyahatler ve elbette bizzat bu bültenin hazırlanmasından fırsat bulabilseydim eğer, bu tür buluşmalarda öğrendiğim enteresan bilgileri ayrıca paylaşmak isterdim.

Olmayacak işler heybesine bir taş daha…

Ama bir vakit bu hayali gerçekleştirmiş bir bloga denk gelmiştim. Fırsat buldukça yazılarını hala açar okurum. (Siz de okuyun mutlaka.)

Bu hafta bülten yine yüklü. Hemen başlayalım.

---

Haftanın Tortusu

Elindeki telefonla bir şey izlerken kulaklık takma (ya da etrafındakileri rahatsız etmeyecek bir ses seviyesinde kullanma) gibi inceliklerin bile imkansız beklentilere dönüştüğü bu çağda, yepyeni bir fantezi daha: Yüksek sesle konuşanlar için “susturucu” 😀 Belki tam tanımı böyle değil ama “Mutalk” adlı bu cihazın yaptığı şey tam olarak bu. Etraftakilerin konuştuklarınızı duymaması için bir düzenek. Sesi 30 desibel düşürüyor. 200 dolar karşılığında.

Sağlık alanındaki Nobel Ödülü, Covid-19 hastalığıyla mücadele döneminde kamuoyuna malolan mRNA aşılarının geliştiricileri Katalin Kariko ve Drew Weissman’a verildi.

İspanya’nın Barcelona şehrinin en meşhur yapılarından “La Sagrada Familia” bazilikasının yılan hikayesine dönen restorasyonunda 140 yılın ardından son aşamaya geçildi. (Acele etmeseydiniz.)

Elektrikli otomobil üreticisi Tesla’nın satışları yılın son çeyreğinde düştü. Yüzde 7 oranındaki gerilemenin, fabrikalardaki yapısal güncellemeler sebebiyle üretime ara verilmesi sebebiyle olduğu belirtildi.

Ek bilgi: Diğer yandan Tesla’nın en büyük rakibi Çinli BYD, arayı kapatarak satışları eşitledi. Bunda yurtdışı satışlar kadar Çin hükümetinin elektrikli araçlara yönelik sunduğu 72,3 milyar dolarlık teşvik paketinin de etkisi büyük. (Markanın geçtiğimiz hafta Türkiye pazarına da girdiğini hatırlatayım.)

“Raspberry Pi”, avuçiçi boyutlarındaki anakart üstünde çalışan eksiksiz ve ekonomik bir bilgisayar platformu. Britanya kökenli bir girişim tarafından okullardaki bilgisayar eğitimi için geliştirilen cihaz, küçük boyutu, uygun bedeli ve performansı sebebiyle kısa sürede sınırsız kullanım alanına kavuştu. Bu hafta tanıtılan 80 dolarlık beşinci sürüm, bir önceki seriye kıyasla 3 kata kadar hız sunuyor. Kriptografi destekli 64-bit işlemci, 4K çözünürlüklü çift HDMI çıkışı, WiFi / Bluetooth desteği de dikkat çeken özellikleri arasında.

Google Mezarlığı 291’inci cenazesini ağırlamaya hazırlanıyor. 2016 yılında Google’ın şirketler ve eğitim kurumları için geliştirdiği 5 bin dolar etiketli (ve yıllık 600 dolar kullanım ücretli) 55 inçlik akıllı ekranı “Jamboard” için verilen destek bu yıl sonlanacak. Dahası, sisteme bağlı Google uygulamaları da çalışmaz hale gelecek.

Apple aşırı ısınma şikayetleriyle gündeme gelen iPhone 15 için bir yazılım güncellemesi yayımladı. Isınmanın yeni işletim sistemi iOS 17’deki bir dizi yazılım hatası sebebiyle oluştuğu açıklandı.

Ek bilgi: Apple ayrıca 2015’te satışa sunduğu birinci nesil (akıllı saat) Apple Watch için desteğin 30 Eylül 2023 itibariyle sonlandırdığını duyurdu.

Samsung’un Galaxy serisine ait yeni akıllı telefonu S24’e ait görüntüler internete sızdı. Titanyum çerçeveli modelin tasarımı iPhone 15 ile epey benzerlik gösteriyor. Yeni Galaxy 6,8 inçlik ekrana, 3. nesil Snapdragon 3 SoC işlemciye, 5 bin mAh pile ve 2TB kapasiteye sahip olacak.

Fransa Rekabet Kurumu, çip üreticisi Nvidia’nın Paris’teki merkezine baskın düzenledi. Avrupa Birliği kapsamında soruşturmaya tabi tutulan şirket, çip tedariği ve fiyatlandırma stratejisi sebebiyle tekelci faaliyetler yürütmekle itham ediliyor.

Birleşik Krallık (İngiltere) Rekabeti Düzenleme Kurumu ise bulut bilişim hizmetleri kapsamında Microsoft ve Amazon’u incelemeye başlattığını açıkladı. İthamlar arasında fiyat ayarlamaları, haksız rekabet gibi malum başlıklar sıralanıyor.

Dünyayı Saran Ağ

Dünya genelindeki dijital özgürlükleri takip eden Freedom House’un yıllık raporu yayımlandı. En belirleyici başlığın yapay zeka olarak dikkat çektiği belgede internet özgürlüklerinin küresel çapta 13 yıldır kesintisiz gerilediğine dikkat çekildi. Türkiye’ye özel kısmına girip tadınızı kaçırmak istemiyorum. (Ama sanıyorum ki siz istiyorsunuz.)

Rusya’nın 1 Mart 2024 tarihinden itibaren VPN kullanımını yasaklayacağı açıklandı. Karar kapsamında bu hizmetlerin tanıtıldığı (ve yüklendiği) web sitelerine de erişim engeli getirilecek.

E-ticaret devi Amazon’un ürün fiyatlarını şişirmek için gizli bir algoritma geliştirdiği ortaya çıktı. “Project Nessie” kod adlı uygulama öncelikle rakip siteleri tarayarak topladığı fiyatlar doğrultusunda Amazon’daki fiyatları yükseltiyor. Ve rakipler de benzer şekilde fiyatları yükselttiği sürece işlemi tekrarlıyor. Aksi taktirde otomatik olarak yeniden düşürerek fiyatı normal seviyeye indiriyor. Bu uygulama ABD Federal Ticaret Komisyonu tarafından tekelci faaliyet kapsamına alınarak yargıya taşındı.

Meta CEO’su Mark Zuckerberg, 2019 yılından bu yana üstünde çalıştıkları “Codec Avatars” adlı metaverse platformunda Yapay Zeka Araştırmacısı Lex Fridman ile bir söyleşi gerçekleştirdi. Bunun için katılımcıların gövdesi 100 adet kameradan oluşan özel bir sistemle dijitalleştirildi. Zuckerberg yakında bu işlemin herhangi bir akıllı telefon kamerasıyla da gerçekleştirilebileceğini belirtti. Codec Avatars desteği Meta’nın geliştirdiği VR başlığı Quest Pro’nun 2025 yılında satışa sunacağı yeni modelinde yer alacak. (videoya mutlaka bakın derim)

TikTok ABD’de reklamsız üyelik planını denemeye hazırlanıyor. Ayda 5 dolar ödeyecek kullanıcılar platformda sadece kullanıcıların oluşturduğu içerikleri görecek.

Ücretli üyelik için çalışan bir diğer dev ise Meta. Ayda 14 dolarlık paketle üye olan kullanıcılar, Instagram, Facebook ve Threads gibi uygulamaları reklamsız kullanabilecek. (Bu stratejinin pek bahsedilmeyen asıl gerekçesi, reklam hedeflemeleri için kullanılan yöntemlerin Avrupa Birliği’nin yeni düzenlemesiyle yasaklanması.)

Video platformu alanındaki yerini sağlamlaştırmak için ardı ardına yeni anlaşmalar imzalayan Apple’ın yeni hedefi Formula 1 yarışlarının küresel yayın hakları. Şirketin bu doğurluda F1 yönetimine yıllık 2 milyar dolarlık bir teklif götürdüğü öğrenildi.

Yapay Zeka Gündemi

ABD Ulusal Güvenlik Teşkilatı NSA, yapay zeka destekli dış tehditlere karşı yeni bir güvenlik merkezi kurma çalışmalarına başladı. Olağan şüpheli (tahmin edileceği gibi) Çin.

(95. sayıda tanıttığım) Eski Apple çalışanı Imran Chaudhri tarafından geliştirilen "Humane" adlı yapay zeka destekli mobil cihaz, Paris Moda Haftası kapsamında aralarında Süpermodel Naomi Campbell’in de bulunduğu bir “defilede” görücüye çıktı.

Yanlış yere bakıyorsun. Olay “sol yakada”.

Web sitesi sahipleri artık Google’ın Bard ve benzeri yapay zeka araçlarını eğitmek için içeriklerini kullanmasını engelleyebilecek. Bunun için “Google-Extended” adlı yeni bir etiket (tag) geliştirildi.

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de elektrikli ve sürücüsüz deniz taksiler hizmet vermeye hazırlanıyor. “Callboats” markasıyla hizmet verecek ve enerjiyi tavanındaki güneş panellerinden elde edecek araçlar 12 - 20 yolcu kapasitesine ve 6 knot sürate sahip olacak.

“Kayıkçı Kavgası” da tarihe karışanlar arasında yerini alıyor.

Petrolden elde edilen “etilen” hafifliği, sağlamlığı ve su geçirmezliği sebebiyle son derece yaygın kullanıma sahip bir petrokimya ürünü. Ancak üretimi sürecinde hacminin iki katı karbon salımına sebep olduğu için iklim adına oldukça zararlı. Kanada / Toronto Üniversitesi’nden çıkan “CERT Systems” adlı girişim, ortam sıcaklığında gerçekleştirdiği CO2 elektroliz yöntemiyle hiçbir zararlı madde salımına sebep olmadan etilen üretmeyi başardı.

Kripto Gündemi

Merkez Bankaları Birliği (BIS), bitcoin işlemlerini küresel çapta takip edecek sistemi test etmeye başladı. Uygulamanın gerekçesi olarak itibari paralara çıpalı (tethered) kriptoparaların güvenilirliği olarak gösterilse de asıl hedefin anonim kullanımın sonlanması olduğunu düşünüyorum.

Gerçek kimliği hakkında binbir komplo teorisi üretilen Bitcoin’in yaratıcısı “Satoshi Nakamoto”, 2018 yılından bu yana sürdürdüğü sessizliğini bu hafta bozdu. Nakamoto, @satoshi kullanıcı adlı Twitter  (X) hesabından yaptığı paylaşımın ardından bu hesabın Satoshi’nin kendisi olduğunu iddia eden Avustralyalı Craig Wright’a ait olduğu tartışmaları da alevlendi.

Bitcoin’in kökeni konusundaki en fantastik teorilerden biri şu ara yine sosyal medyada pandemi misali yayılıyor: “Bitcoin’i bir Amerikan casusluk laboratuvarı mı üretti?”. İddianın delili, üç NSA çalışanı tarafından 1996 yılında kaleme alınan “How to make a mint: the cryptography of anonymous electronic cash.” başlıklı makalede atıf yapılan “Tatsuaki Okamoto” (kod?) adlı araştırmacı.

Kenya yönetimi, özel cihazıyla gözünü taratarak kayıt olan herkese 50 dolar karşılığında kripto para veren “Worldcoin” girişiminin faaliyetlerini tamamen yasaklamak için harekete geçti.

---

Kapanış Notları

Bu hafta Oksijen gazetesindeki sayfamda birkaç haftadır ele aldığım “otomotivin dönüşümü” bahsini “otonom sürüş” fantezisinin pek konuşulmayan yanlarına değinerek kapattım.

Son hatırlatmalar

Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.

Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️