Dünya Halleri: 95
24-30 Nisan 2023 tarihleri arasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.
Dünyanın dört bir yanındaki mega projeleri listeleyen grafikte liderliğin “TEN-T Ağı” projesinde olduğunu görünce şaşırdım. Takip ettiğim bir çaba olmasına rağmen bana sorsalar en pahalı yatırımın Çin’in “Kuşak ve Yol Projesi” (Belt and Road Project) olduğunu söylerdim. Nedense o listeye girmemiş. Taslak bütçesi dahi 160 milyar doların üstündeydi.
600 milyar dolar bütçesiyle TENT-T, Avrupa Birliği üye ülkelerini hava, kara ve deniz üstünden bağlayıp özel bir iletişim ağıyla da birleştirmeyi amaçlıyor. Çin’in anayasasına eklediği “Kuşak ve Yol Projesi” ise ülkeyi Asya, Afrika, Ortadoğu ve Avrupa başta olmak üzere bütün ticari akslarla bağlayacak; köprülerden yollara, limanlardan barajlara kadar akılalmaz bir çaba.
Grafiğin sıraladığı projelerde görmezden gelemeyeceğimiz ayrıntı Körfez ülkelerinin (bence anlamsız ve görgüsüz) cazibe merkezi yaratma çabaları. Onun dışındaki esas mesaj ise “ticaret yollarının, sermayenin, pazarların ve haliyle nüfusun yeni bir coğrafi düzene evrildiği büyük bir kırılım dönemi yaşıyoruz.
Altımızda böylesine büyük bir dip akıntı başladı. Bakalım nasibimize ne düşecek?
Bültene abone olanlar paçayı kurtaracak diyorlar. Göreceğiz bakalım. 👇
Haftanın Tortusu
Dünya Sağlık Örgütü, mezhep sebepli iç savaşın pençesinden kurtulamayan Sudan'ın başkentinde ölümcül patojenler barındıran bir biyolojik laboratuvarın saldırganların eline geçtiğini açıkladı. Tesiste çocuk felci, tüberküloz, sıtma ve AIDS gibi hastalıklara ait örnekler bulunuyor.
Tasarruf sebebiyle sadece geçtiğimiz Ocak ayında toplam çalışan sayısının yüzde 6'sına denk gelen 12 bin kişiyi işten çıkaran Google'ın CEO'su Sundar Pichai'nin 2022 yılında toplam 226 milyon dolar maaş ve prim aldığı açıklandı. Bir başka deyişle Pichai'nin maaşı, yönettiği şirketin ortalama maaşının 800 katına denk.
Facebook, Instagram ve WhatsApp'in çatı şirketi Meta, 1 senenin ardından gelirini ilk defa artırarak yüzde 12 değer kazandı.
Ek bilgi 1: Meta ayrıca Avrupa Birliği'nin teknoloji sektörüne yönelik yeni düzenlemesinin yıllık gelirlerinde yüzde 6 düşüşe sebep olacağı konusunda yatırımcıları uyardı.
Ek bilgi 2: Meta CEO'su Mark Zuckerberg ayrıca çok yakında yapay zekayı milyarlarca kullanıcının gündelik hayatına sokmayı vaat etti.
Dropbox, yavaşlayan büyüme oranları ve yapay zekanın yükselişini gerekçe göstererek personelinin yüzde 16'sına denk gelen 500 kişiyi işten çıkaracağını açıkladı.
Google'ın tanıtmaya hazırlandığı katlanır ekranlı Pixel Fold'un görüntüleri internete sızdı.
Ek bilgi: Google'ın reklam gelirleri ikinci çeyrekte de düşmeye devam ediyor.
Sony PlayStation, oyun üreticisi Firewalk Studios şirketini açıklanmayan bir bedel karşılığında bünyesine kattı. Böylelikle PlayStation çatısı altındaki stüdyo sayısı 20'ye yükselmiş oldu.
Microsoft'un oyun şirketi Activision'ı 69 milyar dolara satın alma girişimi Britanya Rekabet Kurumu tarafından engellendi.
ABD'nin ticari kara listesindeki Çinli Huawei şirketine 2021 yılında 1,1 milyar dolarlık sabit disk sattığı gerekçesiyle Seagate'e 300 milyon dolar ceza kesildi.
Doksanlı yılların demirbaşlarından Winamp, yenilenmiş arayüzü ve hizmet paketiyle şansını yeniden denemeye karar verdi.
Ek bilgi: 1999'da 80 milyon dolara AOL tarafından satın alınan ve ardından Belçika merkezli Radionomy adlı bir platforma dönüşen müzik hizmeti, 83 milyon kullanıcıya sahip olduğunu iddia ediyor. (ederler, derler…)
Hükümet ile stratejik yatırım işbirliğine giden Volkswagen, 15 milyar dolar yatırımla Kanada'da elektrikli araç pili fabrikası kuracak. Bu tutar ülkenin tek seferde aldığı en büyük dış yatırım olarak tarihe geçti.
Dünyayı Saran Ağ
Twitter, yoğun protesto ve boykot dalgasının ardından bağımsız medya kuruluşlarının profillerindeki "devlet destekli" ibaresini kaldırma kararı aldı.
Brezilya Nazi taraftarı grup üyelerine ait bilgileri resmi makamlarla paylaşmadığı gerekçesiyle Telegram uygulamasına erişim engeli getirdi ve karara uymadığı her gün için 200 bin dolar para cezası verdi.
İrlanda hükümeti siber güvenlik sebebiyle kamu hizmetine özel cihazlardan TikTok uygulamasının silinmesini salık verdi.
TikTok iklim krizini inkar eden tüm söylemleri yasaklama kararı aldı.
Yapay Zeka Gündemi
Metinden fotoğraf ve çizim üreten algoritma bol fakat iş videoya gelince örnekler bir elin parmaklarını geçmiyor. NVIDIA bu alandaki "VideoLDM" adlı ürünüyle kendisinden beklenen performansa kararlı adımlarla yaklaşıyor. Sayfasındaki örneklere bakmadan geçmeyin.
Eski Apple çalışanı Imran Chaudhri tarafından kurulan ve şu ana dek 230 milyon dolar yatırım toplayan "Humane" şirketinin merakla beklenen ürünü, bizzat Chaudhri'nin sahne aldığı TED sunumunda ilk defa görüntülendi. Yapay zeka destekli bir dijital asistan olarak hizmet veren ve sesli komutlarla yönetilebilen cihaz, istendiğinde bilgileri herhangi bir yüzeye de yansıtabiliyor.
Google'ın yapay zeka botu Bard, C++, Go, Java, JavaScript ve Python gibi 20 programlama dilinde kodlama, denetleme ve birbirine dönüştürme yeteneği kazandı.
Yapay zeka sohbet botu kullanarak Michael Schumacher'in ağzından sanal bir röportaj yayınlayan Alman "Die Aktuelle" dergisinin Yayın Yönetmeni Anne Hoffmann, tepkiler sonucu istifa etmek zorunda kaldı.
Ek bilgi: Formula 1 Pilotu Schumacher, Fransız Alpleri'nde kayarken yaptığı kaza sebebiyle 2013 yılından beri yaşamını makinaya bağlı ve bilinci kapalı olarak sürdürüyor.
Britanya, sağlık ve eğitim alanında hizmet verecek ChatGPT benzeri yapay zeka araçlarının geliştirilmesi için 100 milyon paund ödeneği onayladı.
ABD Ulusal Güvenlik Sekreteri Alejandro Mayorkas, kaçak işçi kullanımının tespitinden kritik öneme sahip altyapıları korumaya kadar geniş bir alanda yapay zeka destekli araçları kullanmak üzere çalıştıklarını açıkladı.
Bill Gates 18 ay içinde yapay zeka sohbet botlarının çocuklara okuma-yazma öğretmeye başlayacağını ve şaşırtıcı derecede başarılı olacağını iddia etti.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Volvo'nun içinden doğan otomotiv şirketi Polestar, sektörün elektrik dönüşümündeki yaratıcı fikirleriyle kendinden söz ettirmeyi sürdürüyor. Markanın bu hafta tanıttığı "Polestar 4" kodlu SUV modeli, görüntüyü arka kamerasından alan dijital ekranlı dikiz aynası sayesinde arka camı tamamen ortadan kaldıran yenilikçi bir tasarıma sahip.
İsrail merkezli "Steakholder Foods" adlı girişim, dünyanın laboratuvar ortamında üretilen ilk balık filetosunu tabağa yerleştirdi.
Kripto Gündemi
Standard Chartered bankası analisti Geoff Kendrick, merkez bankalarının itibari para birimleri üstündeki yanlış politikalarının Bitcoin'i kaçınılmaz olarak 100 bin dolar seviyesine çıkaracağını savundu.
En popüler NFT pazaryeri OpenSea'nin eski yöneticisi Nathaniel Chastain, "insider trading" denen yöntemi kullanarak haksız kazanç edinme suçlamasıyla yargılanmaya başlandı.
Göklerden Gelen Haberler
Yeniden kullanılabilir uzay araçları kategorisine yeni bir örnek Yeni Zelandalı "Dawn Aerospace" şirketinden geldi. "Mk-II Aurora" adlı roket motorlu araç uzaya günde iki sefer yapıp dönebilmeyi hedefliyor.
Güney Koreli Hyundai ile Kia, Ay üstünde gerçekleştirilecek keşif görevlerinde kullanılmak üzere Güneş enerjili otonom bir araç geliştiriyor.
Japonya'nın Ay yüzeyine indirmek üzere yaklaşık 100 gün önce fırlattığı "Hakuto-R" aracı inişe dakikalar kala kontrolden çıkarak imha oldu. Görev başarılsaydı Hakuto-R tarihte özel bir şirket tarafından Ay'a indirilen ilk araç olma unvanı kazanacaktı.
SpaceX, yeryüzündeki "şeylerin interneti" (IoT) ekosistemine 5G altyapısı sunacak ilk uyduyu alçak yörüngeye yerleştirdi.
Sağlık Olsun
ABD / Rochester Üniversitesi'nin iPhone ve Apple Watch kullanarak yürüttüğü 12 aylık çalışmada, bu tip akıllı cihazlar aracılığıyla toplanan bilgiler ışığında Parkinson hastalığına yönelik çok daha erken teşhis konabileceği anlaşıldı. Proje kapsamında telefondan konuşma temposu ve göz-parmak koordinasyonu; saatten ise adım ve hareket bilgileri takip edildi.
ABD / Johns Hopkins Üniversitesi, fareler üzerindeki deneylerde beyin kanserini yüzde 100 başarıyla tedavi eden bir jel geliştirdi.
ABD / Harvard Tıp Fakültesi duyu kaybına yönelik yepyeni bir tedavi yöntemi keşfetti. Çözümün temelinde genetik müdahale ile iç kulakta tüy kökü hücrelerinin yeniden üretimi yatıyor.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesinde bizzat Elon Musk’ın can verdiği Twitter alternatifleri içindeki merkeziyetsiz ve açık kaynaklı eğilime değindim. Bence sosyal medyanın kendisi kadar önemli bir dönüşüme gebe.
Son hatırlatmalar
Bu çabamı Patreon sayfam üzerinden maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Sanatla diğer şeyleri ayıran fark özveri olsa gerek. Her iş âmilini yansıtır. Özenle yapılan güzel işler illa ki kendini fark ettirir. Nasıl güzel giyinimli, hâli-tavrı düzgün biri karşısında insanların çoğunun yaklaşım tarzı değişir aynı şekilde yazılan eser de yazarın özünü yansıtır ve ona göre de değer görür. Ondan şahsen sizinle görüşmüş olmasam da takip ettiğim muhteremler gibi sizin yazılarınızı okumak için mümkün olduğunca zihnimin ve keyfimin yerinde olduğu zamanları gözlüyorum. Tabiri caizse zihnime abdest aldırmadan okumadığım nadir yayınlardan. Facebook'ta da var bir kaç muhterem Ağabey dini siyasi ideolojik gündemin tazyikine kapılmadan öykü tadında akıcı anılar, yazılar, şiirler paylaşıp kalbimize dokunabiliyorlar. Allah sizden ve sizin gibi marifetine odaklananlardan razı olup sayılarını artırsın. Âmin. Biz Anadolu çocuğuyuz dilimizden dua eksik olmaz 🙂
Favori haberlerim yapay zekanın sineması ve yakın zamanda okuma yazma öğretecek seviyeye gelme olasılığı. Yapay zeka sinema yapmayı öğrenecek mi? Sorusu bile artık bayat kaçıyor. Esas soru "yapay zeka neyi yapar neyi yapamaz?" olmalı diye düşünüyorum. Ben şahsen aile mektebimde "her şeyi iyiye yorma" eğilimi ile büyüdüm. Mesela yapay zeka her şeyi yapsın, yaptırsın bize de hoş sohbet muhabbet kalsın diyorum. 🙂
Ve kuarklardan içinde milyonlarca yaşam ve yaşam formu barındıran galaksi kümelerine yaratılış ne zor, ne zahmetli, ne zaman alan süreç ve ne güzel olguymuş. Konuyu şuraya getirceğim yapay zekanın gerçekten sınırı var mı? Yeni gezegenler yeni dünyalar üretemez diyebilir miyiz?
Teşekkür ederim kolay gelsin selamlar, hürmetler ❤👋
Bu hafta biraz geç okudum ama bence daha iyi bile oldu. Özellikle girişteki projeler çok ilgimi çekti, tekrar çok teşekkürler, kaleminize sağlık.