Dünya Halleri: 122
20-26 Kasım 2023 tarihleri arasında gözümün önünden geçenler arasından bir seçki.
Başlangıçta OpenAI şirketindeki darbe girişimini yazacaktım. Fakat bu haftaki Oksijen gazetesindeki sayfamda o kadar ayrıntıya girdim ki burada içime sinecek şekilde özetleyemedim. Teknoloji dünyası bu kadar ilginç, alengirli ve ince işlenmiş benzer bir başka vakaya şahit olmadı desem yeridir.
Yine de bülteni öksüz bırakmama adına (işin kolayına kaçarak) bu konuda benden görüş isteyen “Kapsül Bülten” için yazdıklarımı aynen ekleyeyim:
90 milyar dolara ulaşan değeri ve yüz milyonlara ulaşan kullanıcı tabanıyla teknoloji sektörünün en kritik girişimine dönüşen OpenAI'da yaşanan yönetim krizi ilk başta kurumsal bir köşe kapmaca yarışı gibi görünüyordu. Ancak perde arkasında yaşananların günyüzüne çıkmasıyla anlaşıldı ki meselenin temeli esasen kurum içindeki "felsefi bir ikileme" dayanıyor.
Yapay zeka alanında kar amacı gütmeden ve açık kaynaklı araştırmalar yapmak üzere kurulan OpenAI, büyüme sürecindeki yeni hedefleri için ek kaynağa ihtiyaç duyduğunda, bu rüzgardan yelkenini doldurmak isteyen iştahlı yatırımcıların kapısını çalmak durumunda kaldı. Ve nihayetinde önce (kısmen) kar amaçlı bir yapıya büründü, ardından kapalı kaynaklı hale geldi.
Bugün anlıyoruz ki bu kararların kullanıcılarında yarattığı rahatsızlık, kurum içerideki idealist kanatta kendini çok daha fazla göstermiş CEO Sam Altman'ın yönetim kurulu kararıyla görevinden uzaklaştırmasının mimari olduğu anlaşılan şirketin Baş Bilimcisi (ve Yönetim Kurulu Üyesi) Ilya Sutskever'in Altman'ın ardından yaptığı iç toplantıda çalışanlara bunun "yapay zekanın insanlığa hizmeti adına hayırlı bir gelişme" olduğunu söylemesi bu açıdan dikkat çekici.
Dolayısıyla Sam Altman'ın kendisine yönelik darbe girişiminden 4 gün sonra sürgünden dönerek tahtına yeniden oturması, yapay zeka sektöründe ticari güdülerin ve kar baskısının, bu konudaki felsefi ve insani hassasiyetlere karşı zaferi olarak da yorumlanabilir.
İnsanlık adına hayırlı mı değil mi, zamanla göreceğiz.
Haftanın Tortusu
İtalya’da hükümet halkın kültürünü ve yaşam tarzını bozacağı gerekçesiyle laboratuvarda üretilen kültür etlerini yasaklama kararı aldı. Bu tür et satanlara 60 bin euro para cezası verilecek. (İtalya vaktinde aynı gerekçeyle döneri de yasaklamıştı.)
Apple’ın Ocak 2024’te satışa sunacağını açıkladığı artırılmış gerçeklik gözlüğü “Vision Pro”nun gecikebileceği konuşuluyor. İlk olarak ABD’de piyasaya sürülmesi hedeflenen ürünün yazılımıyla ilgili iyileştirme çalışmaları sebebiyle en erken Mart ayında satılabileceği öngörülüyor. Cihaza dair en büyük zorluk, farklı kafa ölçüleri ve numaralı gözlük kullanıcıları için siparişe özel üretilecek olması.
2019’da otonom sürüş modundayken yaşanan bir kaza sebebiyle Tesla ABD’nin Florida mahkemesinde yargılanıyor. Bu haftaki duruşmada (CEO) Elon Musk’ın satılan araçların yazılımının yetersiz ve hatalı olduğundan haberdar olduğunu ve bir şey yapmadığı belgelendi.
Ek bilgi: Diğer yandan Tesla, 15 yıl önce piyasaya sürdüğü “Roadster” adlı ilk modelin tüm tasarım ve mühendislik verilerini açık kaynaklı olarak paylaştı.
Çin’in de onay vermesinin ardından Broadcom, sanallaştırma çözümleri sunan VMware şirketini 69 milyar dolar karşılığında satın aldı.
Dünyayı Saran Ağ
IBM ve Disney başta olmak üzere bir dizi şirket, yahudi karşıtı paylaşımlarda görüntülendiği gerekçesiyle Twitter’daki reklamlarını durdurduğunu açıklamıştı. Platformun sahibi Elon Musk ise karara karşı dava açacağını duyurarak el yükseltmişti. Son gelişmelere göre marka ve pazarlama müdürleri reklamları yeniden devreye sokmak için şirketin CEO’su Linda Yaccarino’nun görevden alınmasını talep ediyor.
Ek bilgi: Platformun sahibi Elon Musk, bu olayı açığa çıkararak markaları tavır almaya zorlayan “Media Matters” adlı sivil inisiyatif oluşumunu mahkemeye verdi.
Çin yönetiminin sosyal medyada isimsiz (anonim) hesapları yasaklama kararı yürürlüğe girdi (119. sayımızda değinmiştim). Çok sayıda sosyal ağ şöhreti kimliğini açıklamaktansa hesaplarını kapatmayı tercih etti.
Instagram, kullanıcıların Reels videolarını kaydedebilmesine izin verdi.
Yapay Zeka Gündemi
Almanya, Fransa ve İtalya hükümetleri yapay zekayı düzenleme konusunda işbirliği kararı aldı. Karar metninde amacın yapay zekanın ürünlerini değil, uygulama şeklini denetleme ve düzenleme olduğunun altı çizildi.
Amazon, yapay zeka alanında OpenAI ve Google ile rekabet edecek “Olympus” adlı geniş dil modelini (LLM) duyurdu. Yeni yapı, kullanacağı 2 trilyon değişken ile en yakın rakibi GPT-4’ün iki katı kapasiteye sahip olacak.
Adobe, metinden video üretebilen yapay zeka algoritması geliştiren “Rephrase” adlı girişimi satın aldı.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
GAC Motors, hidrojen motorlu konsept aracını Guangzhou Otomobil Fuarı’nda tanıttı. Otomobil ile SUV arası kategoriyi temsil eden “crossover” sınıfındaki “ERA” kodlu aracın en dikkat çeken özelliği yeniden dönüştürülmüş malzemelerden oluşması. İç ve dış aksamında kullanılan plastik ve yosun gibi materyallerin de geri dönüşüme uygun bileşenlerden oluştuğu ERA, 800 kilometre menzile ve 540 beygir motor gücüne sahip.
İsviçre merkezli araştırma laboratuvarı “ETC Zurich” ve ABD’li 3D yazıcı girişimi “Inkbit” geliştirdiği yeni basım tekniğiyle insan anatomisine en yakın robot üretimini mümkün kıldı. Bu yöntemle robotlar parça bazında üretilip birleştirilmek yerine kemikler, eklemler ve tendonlara sahip olacak şekilde tek aşamada basılıyor. Üretimin kusursuzluğunu ise süreci takip eden lazer güdümlü bir tarayıcı sağlıyor. Bu sayede insansı (hümanoid) robotların hareketlerinin de insansı hale gelebiliyor.
ETC Zurich imzalı bir diğer gelişme ise kurumun bilimcileri tarafından keşfedilen yeni tür bir manyetizma oldu. Deney kapsamında yapay olarak üretilen bir malzeme, daha önce bilinmeyen bir yöntemle mıknatıs özelliğine kavuştu.
“iGreen Gadgets” adlı girişim, kullanım ömrü tamamlandıktan sonra toprağa gömüldüğünde çiçek açan cep telefonu kılıfı üretti. Her yeni model ile (ya da bazen yıpranma sebebiyle) çöp olan yüz milyonlarca kılıf için akıllıca bir çözüm. (Yazarken hiç telefon kılıfı kullanmadığımı hatırladım. Tasarımını ve kullanım hissini bozuyor gibime geliyor. Arabayı koltuk kılıfıyla kullanmak misali.)
Avustralya / Western Sydney Üniversitesi, bitkilerin atmosferden emdiği karbondioksit oranının bilinenden yüzde 20 fazla oluğunu belirledi.
Kripto Gündemi
Dünyanın en büyük kripto borsası Binance, ABD ekonomik yaptırımlarına aykırı şekilde 100 binden fazla sayıda işlem yaptığı (kara para akladığı) gerekçesiyle 4,3 milyar dolar para cezasına çarptırıldı. Şirketin Kurucusu ve CEO’su Changpeng Zhao suçlamaların hepsini kabul ederek istifa etti. Zhao cezanın 50 milyon dolarını kişisel hesabından ödeyecek. Binance cezanın 1,81 milyar dolarını 15 ay içinde ödemek zorunda. Bu tutar, ABD tarihindeki en büyük kurumsal para cezası.
Ek bilgi: Kararın açıklanmasının hemen ardından beklendiği üzere Binance’ten 956 milyon dolarlık para çıkışı gerçekleşti. Beklenmedik gelişmeyse kripto para camiasının amiral gemisi Bitcoin’in 38 bin dolar seviyesini geçerek 2022 zirvesine yeniden oturmasıydı.
Sağlık Olsun
Genetik olarak tehlikeli oranda yüksek kolestrol sorunu yaşayan 10 kişilik hasta grubu üzerinde yürütülen bir çalışmada, CRISPR adlı gen düzenleme yöntemiyle gerçekleştirilen tek bir müdahale ile kandaki yağ seviyesi yüzde 55 oranıda düşürüldü.
Mass General Brigham araştırmacıları, tümör kitlesine enjekte edildiğinde tomografi görüntülenmesini kolaylaştıran ve tedavi amaçlı ilaçların etkisini artıran bir jel geliştirdi. Bu sıvı aynı zamanda (metastaz olarak anılan) tümörün çoğalarak diğer bölgelere sıçramasını da engelliyor.
ABD / Dallas Üniversitesi kapsamında yürütülen bir çalışmada Alzheimer’ın beyinde bilinenden daha fazla hasara yol açtığı belirlendi. Buna göre hastalık sadece bilişsel işlev bozuklukları yaratmadığı gibi şimdiye dek belirleyici etken olarak gözlemlenen amiloid beta seviyesinden başka emarelere de sahip. Sonuçların Alzheimer ve demans hastalıklarının daha erken teşhis edilebilmesinde faydalı olması bekleniyor.
ABD / UC Davis Üniversitesi, kırmızı şarabın neden baş ağrısı yaptığını keşfederek yüzlerce yıllık bir muammaya son verdi. Buna göre bütün meyve ve sebzelerde (dolayısıyla şarabın hammaddesi üzümde de) bulunan ve antioksidan özelliğe sahip “quercetin” adlı bileşen, alkol ile birleşerek kana karıştığında baş ağrısını tetikliyor.
Dünyanın en çok tüketilen içeceklerinden kahve, diğer yandan yılda 6 milyon ton kahve tozu atığına yol açıyor. ABD / Texas El Paso Üniversitesi, bu atıklardan elde edilecek “CACQDs” kod adlı bir asidik karbon bileşeninin beyin hücrelerini mikrobiyolojik saldırılara karşı koruyarak nörolojik hastalıkları engelleyebileceğini keşfetti.
ABD / Monash Üniversitesi’nin deneyinde, günde iki avuç ceviz yemenin sperm kalitesini yükselterek doğurganlık oranını yükselttiği anlaşıldı. (Baktım da günlük maliyeti 80 lira civarında 😀)
Kapanış Notları
Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Zürih deki Yapay manyetizma keşfi Türk bilim adamı ATaç İmamoğlu liderliğindeki ekip tarafından gerçekleşmiş. Bu detayı da sayenizde öğrenmiş olduk..
AppleVR, numaralı gözlük kullananlar için özel sipariş ile üretilecek? Aşırı değerli bir bilgi oldu bu... Apple hisseleri tepetaklak olacak demek bu detay..