Dünya Halleri: 128
01-07 Ocak 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
2024’ün ilk sayısı. Yeniyıl vesilesiyle sakin geçen bir hafta.
Hayatımda ilk defa bu kadar “hissiz” bir yılbaşı geçirdim. Önce yaşlanıyor muyum diye düşündüm. Sonra asıl gerekçenin bu hissizleşme için yürütülen çaba olduğu düşünerek (bir bakıma) avundum.
Düşünürler uzun süre hayatın anlamı üzerine kafa yormuş. Hemfikir oldukları sonuç: Mutlu olmak. Hepimiz esasen mutlu olma arayışıyla yaşıyoruz. Kimisi ormanda tüfekle hayvan öldürerek, kimisi ibadet ederek; kimi örgü örerek, kimi kitap okuyarak. Okulda, işte, ilişkilerde ve nihayetinde hayatta başarılı olma arzumuz dahi mutluluk uğruna. Gelgelelim mutluluktan rahatsız olanlar da var. Hatta bazıları sadece başkalarının mutsuzluğu ile mutlu olabiliyorlar. Kimselere tahammülleri yok. Sıra bir gelse, kendilerine bile.
Bu bültenin dünyanın neredeyse her ülkesinden okuyucusu var. Bu ruh halim kültürel, ulusal, dini; bütün ortak değerleri iştahla yok edilmeye çalışılan ve vatandaşlarının birbirinden nefret etmesi istenen bir ülkede yaşamanın verdiği “yerel bir hüzün” de olabilir. Ancak bu döneme has değil; onun da gayet farkındayım. Bakın “vatan haini” Nazım Hikmet Ran ne yazmış vaktinde.
Onlar ümidin düşmanıdır, sevgilim,
akar suyun,
meyve çağında ağacın,
serpilip gelişen hayatın düşmanı.
[…]
sana düşman, bana düşman,
düşünen insana düşman,
vatan ki bu insanların evidir,
sevgilim, onlar vatana düşman.
En azından bu bültende bir ortak payda yaratabiliyoruz diye seviniyorum. Belki bir gün diğer ortak yanlarımızı görmemize vesile olur. Çünkü bu ülkenin hepimize ihtiyacı var. Bizi, bizim gibi olanlar değil; farklı olanlar besliyor.
O zaman başlayalım.
Haftanın Tortusu
Doğum oranlarındaki düşüş sebebiyle yok olma tehlikesiyle yüzyüze gelen Japonya’da 18 yaşındaki gençlerin sayısı 1 milyon 60 bine geriledi.
New Atlas sitesi bu yıl vizyona girecek bilim-kurgu ve fantezi türündeki iddialı yapımları listelemiş. 50 başlık içeren daha da kapsamlı bir listeyi IndieWire sitesi derlemiş. Bir de The Week’in listesi var. Güzel şeyler seyredeceğiz gibi görünüyor.
İşlemci üreticisi Nvidia, ABD’nin ticari yaptırımları kapsamında Çin pazarına yönelik ürettiği GeForce RTX 4090 grafik kartlarını yüzde 5 daha yavaş çalışacak şekle getirdi.
Çip üretimi için teknoloji geliştiren Hollanda merkezli “ASML Holding NV”, ABD’nin zorlamasıyla bazı kritik cihazların Çin’e ihracını iptal etti.
Çinli elektrikli araç üreticisi BYD’nin 2023 satışları bir önceki seneye kıyasla yüzde 62 artış gösterdi. Şirket geçtiğimiz sene 1,6 milyon adet elektrikli ve 1,4 milyon adet hibrit araç sattı.
1972’den 1996’ya kadar üretilen “Renault 5”, elektrikli sürümüyle önümüzdeki ay yeniden satışa sunulacak. 136 beygirlik motora ve 400 km menzile sahip aracın Avrupa fiyatı 25 bin euro olarak belirlendi.
Dünyayı Saran Ağ
Yatırım fonu “Fidelity” (Elon Musk’ın satın almasının ardından yaşananlar sebebiyle) Twitter’ın değerlemesinin yüzde 71,5 oranında düştüğünü kayda geçirdi.
Araştırma şirketi Gartner’ın verilerine göre sosyal ağlarda paylaşım yapanların oranı yüzde 61 oranında azaldı. Mevcut paylaşımların büyük kısmı “story” ya da “snap” benzeri 24 saat içinde yok olan tarzda yoğunlaşıyor. Kullanımdaki gerilemenin gerekçeleri arasında mahremiyet endişeleri ve sosyal medyanın eğlenceli olmaktan çıkması gösteriliyor.
Web tarayıcısı Chrome’da üçüncü taraf çerezlerini engellemeye hazırlanan Google, seçtiği 30 milyon kullanıcıyla denemelere başladı. Bu adımla hem kullanıcı takibini zorlaştırmak hem de mahremiyet endişesi taşıyanlara çözüm geliştirilmesi hedefleniyor. Yeni modelde davranışsal takip “Privacy Sandbox” adlı yeni bir yapıdan yürüyecek. (Onun da aynı derdin başka bir türevi olduğunu savunanlar var.)
Facebook, ziyaret ettiğiniz siteleri daha iyi takip edebilmek için “Link History” adlı yeni bir özelliği tanıttı. Kişiselleştirilmiş reklamlar için geliştirilen araç, herkeste açık olarak hizmete giriyor. Ayarlar bölümünden kapatmanız gerekiyor.
Yapay Zeka Gündemi
Britanya / Bradford Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı, 16. yüzyılda yaşamış ünlü İtalyan Ressam Raphael’in eserlerini derin öğrenme (deep learning) metoduyla inceledi. Çalışmanın sonucunda sanatçının 1520 yılında tamamlanan “Madonna della rosa” (Güllü Madonna) adlı ünlü ve tartışmalı tablosunun tamamen kendisi tarafından çizilmediği belirlendi. Yapay zekanın bulgularına göre Meryem, İsa, Yusuf ve Vaftizci Yahya’nın konu edildiği tabloda Yusuf’un yüzü ve bedeninin bir kısmı (muhtemelen Raphael’in atölyesinde çalışan) bir başka ressama ait.
30 yıl önce klavyelere Windows tuşunu ekleten Microsoft, yapay zeka aracı “Copilot” için de benzer bir hamle yapmak üzere. Copilot tuşunun öncelikle baharda satışa sunulacak “Surface Pro 10” ve “Surface Laptop 6” modellerinde yer alacağı düşünülüyor.
Ek bilgi: Geçtiğimiz hafta Android sürümü kullanıma sunulan Microsoft Copilot uygulaması bu hafta da iOS platformunda hizmete geçti.
Yapay zeka sektörünün lider şirketi OpenAI, 2023 yılında toplam 1,6 milyar dolar gelir elde ettiğini açıkladı.
Ek bilgi: Önümüzdeki hafta kişiselleştirilmiş ChatGPT satışına başlayacak OpenAI, diğer yandan da modelini eğitmek adına içeriklerini kullandığı yayıncılara yıllık 1 ile 5 milyon dolar arası ödeme yapmayı vaat etti.
Apple ekosisteminin yapay zeka botu Siri’nin güçlendirilmiş sürümünün bu seneki WWDC toplantısında tanıtılması bekleniyor.
Google’ın yapay zeka birimi DeepMind tarafından yürütülen bir araştırma, yapay zeka modellerinin izinsiz kullanımını engellemek için görsellere uygulanan değişikliklerin insan algısını da bozduğunu belirledi.
Diğer yandan DeepMind, yapay zeka destekli robotların insanlara zarar vermesini engelleyecek “AutoRT” adlı (bir nevi) anayasa hazırladı.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
“Kepler Exploration” adlı Çinli robot girişimi, “Forerunner” kodlu insansı robotunu tanıttı. 1,78 metre boyunda ve 85 kilogram ağırlığındaki robot, 30 bin dolar fiyata sahip.
Steve Jobs 2007 senesinde iPhone’u tanıtırken tuşlara son veren ilk platform olduğuyla övünüyor ve ekrana yansıttığı klavyesiyle övünen Blackberry ile farklarının altını çiziyordu. Clicks adlı girişim aynı fikirde değil. Şirketin iPhone 14 ve 15 modellerine özel kılıfları altında bulunan özel klavyesiyle arayolu bulmaya çalışıyor. (140 dolar‘dan başlayan fiyatlarla)
Almanya / Max Planck Enstitüsü, atmosferden karbondioksiti bitkilerden daha verimli şekilde toplayan bir teknik geliştirdi. Dahası, bu tekniği bakterilere uygulayarak işlerlik kazandırmanın yöntemini buldu.
Kripto Gündemi
Kurucusu olduğu FTX adlı kripto para borsasında usulsüzlük yaptığı gerekçesiyle ABD’de tutuklanarak 8 farklı suçtan hüküm giyen 31 yaşındaki Sam Bankman-Fried’ın yeniden yargılanma talebi reddedildi. 8 milyar doları zimmetine geçirdiği belgelenen Fried’ın 26 milyar dolarlık kişisel servetine de el kondu.
Kripto fonu ve metaverse platformu olarak hizmet veren HyperVerse adlı girişimin 2021 yılında CEO koltuğuna oturan Steven Reece Lewis’in esasında varolmayan, “sahte” bir karakter olduğu ortaya çıktı! Günlük yüzde 0,5 net gelir vaadiyle para toplayan bir ponzi modeli olduğu anlaşılan şirketin Sam Lee ve Zijing "Ryan” Xu adlı kurucularının önceden de benzer vakalarla anıldığı belirtiliyor. (2021 yılında Birleşik Krallık tarafından incelemeye alınan HyperVerse aynı yıl faaliyetlerine son vermişti.)
Göklerden Gelen Haberler
SpaceX doğrudan cep telefonu sinyali aktarımı yapacak uydularını taşıyan Falcon 9 roketini fırlattı. Kurulacak sistem ABD merkezli “T-Mobile US” abonelerinin dünyanın her yerinde doğrudan (roaming yapmadan) hizmet alabilmesini sağlayacak.
ABD / MIT ve Britanya / Birmingham üniversiteleri evrende yaşanılabilir gezegenlerin tespitinde kullanılabilecek yeni bir yöntem keşfetti. Tekniğin temel kriteri karbondioksit ve ozon seviyeleri. Su içeren gezegenlerin atmosferindeki CO2 oranı emsallerine kıyasla daha düşük oluyor. Yüksek ozon seviyesi de benzer şekilde yaşama elverişlilik adına bir başka ipucu içeriyor.
Sağlık Olsun
Almanya / Würzburg Üniversitesi, Sahra Çölü’nün güneyinde yaşayan “Megaponera analis” türü karıncaların yaralı türdeşlerini tedavi etmek için antibiyotik özellikli bir sıvı salgıladığını belirledi. Deneylerde sözkonusu salgının yaralanma kaynaklı ölüm oranını yüzde 90 oranında düşürdüğü anlaşıldı.
Harvard Üniversitesi’nin çalışması, zamanın ilerlemesine yönelik algının yaraların iyileşmesinde etkili olduğunu ortaya çıkardı.
Kapanış Notları
Bu hafta Oksijen gazetesindeki yazımda ilgiyle takip ettiğim Pocket seçkilerinin yıl boyu en çok okunan yazıları üstünden küresel ruh halimizin sıkışmışlığına baktım.
Son hatırlatmalar
Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Doksanlarda pazar günlerimizi tatlandırmak için gayret eden bir avuç güzellik vardı ya hani…Şiir de eklediğinde bu sayfa maytaplı bir pasta gibi oluyor Serdar abi, sağlık afiyetle..
Merhaba Serdar bey,
Daha önce de yorumlarımda benzer hususlara değindim ama her okuduğumda ben de yaratan hissi sizde de oluşan mutsuzluk/ümitsizlik ( yazınızda değindiniz için böyle yazdım :) ) hissini bertaraf etmesi adına tekrar tekrar paylaşıyorum. Elinize emeğinize yüreğinize sağlık. Teknoloji alanında ki bir çok gelişmeyi binbir emekle her hafta bıkmadan usanmadan paylaştığınız için teşekkür ederim.
Sevgiler, kolaylıklar ve güzel bir yeni yıl dilerim.