Dünya Halleri: 134

12-18 Şubat 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.

1 haftaya ne çok şey sığdığının ve neredeyse hiçbirinin gündemde nasıl olup da yer bulmadığının izini sürdüğümüz yeni bir sayıda, yeniden birlikteyiz :)

Uzunluğu sebebiyle e-posta üstünden okuyanların bir kısmında bülten yarıda kesilebilir. Sonda çıkacak bağlantıya tıklayarak devamını okuyabilirsiniz. Okumayacaklara cevabımı aynı sebeple göremeyecekleri son kategori başlığı ile veriyorum: SAĞLIK OLSUN.

Güney Kore’den ABD’ye, Fransa’dan Hindistan’a turumuz başlıyor.

---

Haftanın Tortusu

Medyanın en sevdiği türden bir haberle başlayalım: 57 yaşındaki İspanyalı Alicia Framis, erkek arkadaşı “AIlex” ile evlenme kararı aldı. Haber değeri taşıyan ayrıntı, AIlex’in yapay zeka destekli bir hologram oluşu.

Tamamen kendi arzularım doğrultusunda ve sadece benim için var olan bir hayat arkadaşı pek ilgimi çekmezdi sanırım.

Fransa, elektrikli araçlar için sunduğu 5 bin euro’ya varan indirim teşvikini yüksek gelir grubundaki (zengin) vatandaşları için yüzde 20 oranında indirdi.

Avustralya Meclisi, çalışanların iş saatleri dışındaki çağrı ve mesajları reddetme hakkını kabul etti. Başbakan Anthony Albanese düzenlemeyi “Günde 24 saat mesai için maaş almayanlar, 24 saat müsait olmakla cezalandırılmamalı” sözleriyle duyurdu. Yasa, Temsilciler Meclisi onayının ardından yürürlüğe girecek.

Suudi Arabistan, ulusal çaptaki halkla ilişkiler kampanyası kapsamında bu hafta da “Arsenale Group” ile ortaklaşa işletmeye sunduğu lüks tren hattını tanıttı. İtalya’da üretilecek trenin ülke içindeki UNESCO dünya miraslarını kapsayacak seferi 2025 yılında başlayacak.

Google’ın ABD’de sürücüsüz taksi hizmeti sunan Waymo şirketine ait bir araç kimliği belirlenemeyen bir grup tarafından ateşe verilerek kullanılamaz hale geldi. İçinde müşteri bulunmadığı için can kaybı yaşanmayan saldırının sürücüsüz araç karşıtları tarafından gerçekleştirildiği düşünülüyor. (Bu grup daha önce de sokaklara havlu atarak Waymo araçlarının algoritmasını şaşırtmaya çalışıyordu. Yeni bir asi sıfı doğuyor diyebilir miyiz?)

Çinli teknoloji devi Huawei’nin Fransa’da 20 yıldır hizmet veren ofisi mali şube tarafından basılarak belgelerine el kondu. Savcılık operasyonun yolsuzluk iddiasıyla yürütülen soruşturmanın ilk adımı olduğunu belirtti.

Cisco, işlerin kesat gittiğini gerekçe göstererek 4 bin çalışanı ile yolları ayıracağını açıkladı.

Dünyayı Saran Ağ

Bu sene dünya nüfusunun yarısı oy kullanmak için sandık başına gidecek. Siyasetin er meydanına dönüşerek dikkatleri üstüne çeken sosyal medya platformları ise sorumluluğu atma adına elinden geleni yapıyor. Bu kapsamda Instagram ve Threads, politik içerikli paylaşımları algoritmalar tarafından daha seyrek gösterme kararı aldı. Kullanıcılar profil ayarlardan bu tür içerikleri hiç görmemeyi de tercih edebilecek.

ABD / New York Belediyesi, TikTok ve Instagram’ı çocukları bağımlı hale getirdikleri suçlamasıyla mahkemeye verdi.

ABD yargısı, 2022 yılında Twitter’ı satın alan Elon Musk’ın bu süreçteki usulsüzlüklerine yönelik iddialar sebebiyle 1 hafta içinde ifade vermesine karar verdi. Musk, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’nun (SEC) konuyla ilgili davetini reddetmişti.

Ek bilgi: Twitter diğer yandan terör örgütleri ve üyelerine para karşılığı onaylı hesap satmak ile suçlanıyor.

Amazon’un 2021 yılında CEO koltuğunu devreden kurucusu Jeff Bezos, 2 milyar dolarlık hissesini sattı. Ardından “ŞAAAAK” diye 2 milyar dolar daha sattı. (Hesabını sorarlar)

En popüler kumar uygulaması WinStar’ın kullanıcı bilgilerini herkes tarafından ulaşılabilir şekilde tuttuğu ortaya çıktı. ABD merkezli şirketin açığı, Anurag Sen adlı siber güvenlik uzmanı tarafından keşfedildi.

Yapay Zeka Gündemi

“Jan” adlı, açık kaynak kodlu yeni bir yapay zeka uygulaması keşfettim. Bilgisayarınızda (internet bağlantısına gerek duymadan) çalışabiliyor. Tamamen ücretsiz olduğunu da eklemiş olayım. İhtiyacınız doğrultusunda seçeceğiniz dil model(ler)ini tek tıklamayla ve yine ücretsiz yükleyerek kullanabiliyorsunuz.

Yine bilgisayarınızda çalışabilecek bir chatbot’u da NVIDIA tanıttı. “NVIDIA RTX” kodlu ücretsiz uygulama yerel, hızlı ve üretken bir yapay zekayı mümkün kılıyor.

Ek bilgi: Önlemez bir yükselişe sahne olan NVIDIA bu hafta Google’ın çatı şirketi Alphabet’i de geride bırakarak ABD’nin en değerli 3. şirketi haline geldi.

Görünen o ki, sadece Türk siyasetinde değil; teknoloji sektöründe de *kartlar yeniden dağıtılıyor!*

Google, yapay zeka modeli Gemini’nin 1,5 numaralı sürümünü tanıttı. Yeni model tek seferde 700 bin sözcük, 30 bin satır kod, 11 saat ses ve 1 saat video görüntüsü işleyebiliyor.

Yukarıda andığım sayıların anlamı bu şekilde.

Bu alanın ağabeyi ChatGPT ise daha iyi hizmet verebilmek adına belleğini güçlendirdi. Böylece aranızdaki yazışmaları siz aksini talep etmediğiniz sürece çok daha uzun süre (sonsuza dek desek?) hatırlayacak.

OpenAI vilayetinden birkaç haber sıralayayım:

• Şirket yazılı tarif ile yüksek çözünürlüklü video üretebilen “Sora” adlı ürününü tanıttı. Kusursuz değil fakat şu an bu tarafın zirvesi demek yanlış olmaz. Aşağıdaki örnekte kadının (ve arkadaki adamın) adımlarını takip etmeye çalışırken ne demek istediğimi anlayacaksınız. Bu model epey kişinin kariyerinin başlamadan sonunu getirecek gibime geliyor.

• ChatGPT’nin geliştiricisi OpenAI, daha karmaşık görevleri yürütebilecek iki yeni ürün üstünde çalışıyor. İlk ürün hesap tablolarından tanımlanan bilgileri çekme, formlara ekleme ve muhasebe uygulamalarına işleme gibi süreçleri üstlenecek. Diğeriyse web tabanlı araştırma ve işlemlerde destek olacak.

• Faaliyetlerine rekor seviyede büyümeyle devam eden OpenAI, 2 milyar dolar ciro eşiğini aşmış durumda.

Microsoft’un Hindistan’da 2 milyon kişiye yapay zeka eğitimi vereceğini, Almanya’da ise aynı amaçla 3,2 milyar dolarlık altyapı yatırımı yapacağını açıklamasının ardından Google da “Growth Academy” bünyesinde Avrupa’da uzman yetiştirmek için 25 milyon euro’luk eğitim desteği sunacağını duyurdu.

Ek bilgi: Google ayrıca Fransa’da Finans Bakanlığı ile ortaklaşa yapay zeka odaklı 300 kişiyi istihdam edecek bir merkez kuracak.

Microsoft ve OpenAI’ın ortak raporu Çin, Rusya, Kuzey Kore ve İran kökenli ve devlet destekli hacker gruplarının sistemlere sızmak için yapay zeka ürünlerini kullandığını ortaya koydu.

Güvenlik kamerası sayısı adına Avrupa rekorunu elinde bulunduran İngiltere’nin başkenti Londra, metro istasyonları ve araçlarında suç unsuru içeren faaliyetleri yapay zeka ile önceden tespit edebilmek adına çalışmalar yürütüyor. 1 yıllık deneme sürecinde algoritmalar 44 bin vakayı tespit etmeyi başarmış.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, uçtan uca kriptolu iletişim sistemlerinde emniyet ve istihbarat güçleri için özel arka kapılar oluşturmanın insan haklarına aykırı olduğuna hükmetti. Karar, Rus istihbarat ajansı FSS’in Telegram’dan istediği kullanıcı verileri davasından çıktı.

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

Lenovo’nun MWC etkinliğinde “şeffaf taşınabilir bilgisayar” tanıtacağı iddia ediliyor. Sızan görüntüler gayet şık fakat hangi derde dermandır bilemedim.

Prompter sektörüne pahalı bir seçenek de olabilir pekala.

Spor markası Wilson, “havasız” bir basketbol tasarlamış. (Michelin’in havasız araç lastikleri ile aynı mantığı paylaşıyor) “Airless Gen1” kodlu ilk prototip, 3D basılan polimer malzemeden oluşuyor.

Stanford ve Sorbonne üniversitelerinin ortak çalışması Kuzey Amerika topraklarının yabancı bir solucanın türünün işgali altında olduğunu ortaya çıkardı. Toprakta açtığı kanallarla sulamayı verimli hale getiren ve doğal gübre işlevi gören yerli solucanların aksine bu tür toprak üstünde besleniyor ve mahsulün gelişimini engelleyerek verimi düşürüyor.

ABD / Washington Üniversitesi, giyilebilir akıllı cihazlara yeni bir kategori ekledi: küpe! Kablosuz aksesuar, vücut sıcaklığı, stres seviyesi, hareket, yemek (çiğneme) sayısı gibi verileri kaydediyor. Gerçekten daha önce neden kimsenin aklına gelmedi dersiniz?

Bell şirketi, ABD Ordusu için geliştirdiği yüksek hızla dikey iniş - kalkış yapabilen (HSVTOL) aracının ilk konsept tasarımını tanıttı. İlginç.

Britanya merkezli “Seabound” adlı girişim, kargo taşımacılığı yapan ticari gemilerin saldığı karbonun yüzde 78’inin seyir sırasında kireçtaşına çeviren bir çözüm geliştirdi. Konteyner içinde çalışan sistem, egzoz borusundan çıkan karbondioksiti karbonat ya da kireçtaşına dönüştürebiliyor. Üretilen bu çıktı ticari olarak satılabilir bir madde olduğundan ek gelir de sağlamış oluyor. Şirketin hedefi dönüşüm oranını yüzde 95 seviyesine taşımak.

Bu alandaki bir başka çaba ise Hollandalı “Future Proof Shipping” adlı girişimden geldi. “H2 Barge 2” kodlu kargo prototipi dizel yakıtlı motorları hidrojen yakıt kullanır hale getirerek karbon salımını sıfırlıyor.

Güney Kore / Yonsei Üniversitesi, inek kas ve yağ hücresiyle desteklenmiş hibrit bir pirinç türü üretti. Geleneksel pirinçten daha besleyici hale gelen yeni gıdanın hem üretimi basit hem de ete kıyasla maliyeti düşük.

Kripto Gündemi

Kripto para camiasının amiral gemisi Bitcoin 2 yılın ardından bu hafta ilk defa 50 bin dolar seviyesine tırmanıp, 1 trilyon dolar pazar değerine ulaşarak piyasayı hareketlendirdi.

TO THE MOON!

(Bilmeyenler için:) Kripto paralar, belirli algoritmik hesaplamaların üstesinden gelerek üretiliyor ve buna “madencilik” deniyor. Bitcoin gibi paraları üretmek için muazzam miktarda işlemci gücü (ve haliyle enerji) gerekiyor. ABD Enerji İdaresi’nin son raporuna göre sadece 137 kripto madencisi, ülkenin toplam enerjisinin yüzde 2,3’ünü harcıyor.

Bitcoin madencilerinin cazibe merkezlerinden biri haline gelen Etiyopya’nın yatırım ajansı EIH, ülkede büyük çaplı veri merkezleri için yatırım yapacaklarını açıkladı.

Göklerden Gelen Haberler

“Intuitive Machines” adlı girişim, “Odysseus” adlı aracıyla Ay’a inen ilk özel şirket aracı olmayı hedefliyordu. Bu hafta gerçekleştirilmesi hedeflenen uçuş önce teknik gerekçeler sebebiyle ertelendi ardından başarıyla gerçekleştirilerek yolculuğuna başladı. Araç bir aksilik olmazsa 22 Şubat’ta Ay’a ayak basacak.

ABD / Nebraska Üniversitesi’nde bulunan 6 cerrah, Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki internete bağlı robotik kol ile uzaktan bir ameliyat gerçekleştirdi. Kauçuk lastik üzerinde gerçekleştirilen müdahale deneyi başarıyla sonuçlandı. (gecikme / latency süresi 0,5 saniye olarak kaydedildi.) Amaç, uzay mürettebatına uzaktan cerrahi müdahalede bulunabilmek.

Süreç, cerrahlar tarafında böyle işliyor.

Sağlık Olsun

Avustralya / Charles Darwin Üniversitesi, kenevir bitkisinden elde ettiği “Cannabis sativa” adlı esans ile cilt kanserinin gelişimini engellemeyi ve tümörleri yok etmeyi başardı. (“Esans” dedik hemen heyecanlanmayın!)

İsveç / Uppsala Üniversitesi, kalp krizi öncesinde kanda 48 protein ve 43 metabolitin seviyesinin anormal şekilde yükseldiğini keşfetti. Buluş sayesinde geleneksel kan tahliliyle kalp krizi riskini önceden tespit etmek mümkün hale geliyor.

Kanada / McMaster Üniversitesi’nde yürütülen bir çalışmada insanın alerjik olduğu maddeleri “hatırlayan” yeni bir hücre yapısı keşfedildi.  Böylece teorik olarak bu hücre genetiğinin yeniden programlanmasıyla alerjilerin tedavisi mümkün olabilecek. Buluşun özellikle gıda alerjisine sahip kişilerin tedavisinde kullanılması hedefleniyor.

---

Kapanış Notları

Bu hafta Oksijen gazetesinde gündemde daha çok yazılım yanıyla öne çıkan yapay zeka sektörünün donanım ile ilişkisine değindim.

Son hatırlatmalar

Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.

Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️