Dünya Halleri: 147
13-19 Mayıs 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
Bana uyku fırsatı bile bırakmayan bu hafta bir parça merhamet etseydi YouTube kanalımda özel bir yayınla yapay zeka sektöründeki perde önü ve arkası gelişmeleri, çekişmeleri, yatırımları ele alacaktım. Olmadı. Bir kısmını haberlerin satır aralarına serpiştirdim.
Becerebildiğim şeyler de oldu. Podcastim “Haddini Aşan Yaşam Rehberi”nde bu hafta boşanma konusunu ele aldım. Niye evleniyor, neden boşanıyoruz? Madem ayrılık da sevdaya dair, neden dostça ve insanca boşanamıyoruz ki biz? Eşler ayrılabiliyor; Peki ya çocuklar?
Oksijen gazetesindeki sayfamda OpenAI’ın bu hafta tanıttığı sohbet botu “ChatGPT-4o” vesilesiyle bir avuç şirketin doğru ve yanlışı tayin etmenin yanısıra her şeyi yutmaya meyilli haline ve tekelleşme riskine değindim.
Blogumda ise algoritmaların bir başka yüzüne yer verdim. 800 milyon kişinin patronu olmak kolay mesele olmasa gerek.
BU SAYININ DESTEKÇİSİ
Gün Boyu Kulaklığını Çıkarmayanlar Burada mı?
Trafikte, evde, çalışırken, spor yaparken veya alışverişte, kulağımızda hep kulaklıklarımız. Ya podcast dinliyoruz ya müzik. Podcast'ler ve müzikler, günün her anını daha verimli ve keyifli hale getiriyor. Artık her anımızın değerini biliyor ve bu anları en iyi şekilde değerlendirmek istiyoruz.
O zaman size bu anlar için Odea’dan harika iki öneri:
Yatırım Odaklı Podcast
Ekonomi gazetecisi Güzem Yılmaz Ertem’in konusunda uzman değerli konuklarla “Yatırımlarımı ve birikimlerimi en doğru nasıl yönetirim?” sorusuna cevap aradığı Yatırım Odaklı Podcast’in ikinci sezonu yayında. Yeni sezonun ilk 5 bölümüne göz atmak için buraya tıklayabilirsiniz.
Odea Radyo
Yerli ve yabancı müziğin iyi seçkilerinin yanı sıra uzman konuklar ve yayıncılar tarafından hazırlanan yatırım odaklı içerikler ile müziğin ritmini yatırımın stratejisi ile buluşturan Odea Radyo kendisini “Yatırımda aklın yolunu, müzikte kalbinin sesini dinleyenlerin radyosu” olarak tanımlıyor. Odea Radyo’ya buradan ulaşabilirsiniz.
Genel Gündem
Take-Two Interactive, milyonlarca tutkununun merakla beklediği “Grand Theft Auto VI” oyununun 2025 sonbaharında satışa sunulacağını açıkladı.
Ek bilgi: Oyun demişken güncel bir çalışma paylaşayım. ABD / New York Üniversitesi’nin araştırması, doğru özellikler ile tasarlanmış oyunların çocukların otonomi, yaratıcılık ve yeterlilik becerilerini geliştirdiğini ortaya koydu.
10 trilyon doları aşan hacmiyle dünyanın en büyük varlık yönetim şirketi BlackRock’ın CEO’su Larry Fink, İtalya’nın başkenti Roma’da düzenlenen G7 zirvesinde konuştu. Yapay zeka uygulamalarının enerji talebini yüzde 35 ile 50 oranında artıracağına dikkat çeken Fink, ülke liderlerini bu alanda yatırım yapmaya çağırdı.
Güney Kore hükümeti, ülkesindeki çip endüstrisini desteklemek üzere 7 milyar dolarlık destek paketi açıkladı.
Malum, Türkiye’de hükümet ekonomiyi toparlamak için dünyanın dört bir yanında borç arıyor. Öte yandan milyarlarca dolarlık doğrudan yatırım, yeni ticaret düzenini oluşturmak adına ülkelere akıyor. Geçen hafta Asya kıtasından örnekler vermiştim. Bu hafta da Avrupa’dan iki örnek vereyim:
Fransa’nın dış yatırım çekme hedefiyle başlattığı “Choose France” (Fransa’yı Seçin) girişimine Microsoft 4 milyar euro ile katıldı. Bu yatırım, ülkedeki yapay zeka sektörünün gelişimi ve veri merkezlerinin kurulumu için harcanacak. Fransa bu girişimi ile toplam 15 milyar euro yatırım topladı.
Amazon’un bulut bilişim bölümü AWS, Almanya’da 7,8 milyar euro yatırım kararı aldı. Bu hamle ülkede 2 bin 800 kişilik tam zamanlı istihdam yaratacak.
Kaçınılmaz olarak bütün ülkeleri ve birçok sektörü etkileyecek ABD - Çin ticaret savaşında taraflar el yükseltmeye devam ediyor:
ABD yönetimi ChatGPT gibi yapay zeka hizmetlerinin Çin, Rusya, Kuzey Kore ve İran tarafından kullanımını engellemek için Ticaret Bakanlığı nezdinde yeni düzenlemeler üzerinde çalışmaya başladı. Başkan Joe Biden ise imzaladığı kararnameyle çip üreticileri Intel ve Qualcomm’un Çinli Huawei’ye çip satışını engelledi.
Çin’de yaptırımlardan en fazla etkilenen çip sektöründen iki üretici, yüksek bant genişlikli bellek üretiminde son aşamaya geldiğini açıkladı. Bu bellekler yapay zeka odaklı çip üretimine giden yoldaki en kritik adımlardan biri.
ABD Başkanı Joe Biden Çin üretimi elektrikli araçlara yönelik gümrük vergisini 4 katına çıkartmayı planlıyor. Bunu Biden’ın yaklaşan ABD başkanlık seçimlerine yönelik propaganda hamlesi olarak görünler de var. (Vaktiyle Japon otomotiv rekabetiyle yaşananlar aynen tekrar ediyor gibi.)
Bu hafta yaşanan manyetik güneş fırtınası, 7 bin 500 alçak yörünge uydusuyla internet erişimi sunan Starlink şirketinin hizmetlerinde aksamaya yol açtı. Aynı olay sebebiyle John Deere gibi markaların GPS desteğiyle çalışan traktörleri de işlemez hale geldi.
Dünyayı Saran Ağ
Google, Android işletim sistemine yeni bir hırsızlık önlemi ekledi. Bu güncelleme sayesinde cihazınızın sensörleri telefonun elinizden kapıldığını hissettiğinde ekranı kilitleyerek cihazı otomatik olarak korumaya alıyor.
Apple ve Google, bluetooth cihazlarla takip edilmeleri durumunda kullanıcıları uyarma konusunda anlaşmaya vardı.
“Twttr” kod adıyla geliştirilen ve hayata geçtiği 2006 yılından bu yana Twitter adıyla hizmet veren sosyal ağ, 2022’de Elon Musk’ın satın almasının ardından birçok değişikliğe sahne olmuştu. En ses getiren hamle ise platformun ismini “X” olarak değiştirmesiydi. Twitter bu hafta adresini de “X.com” olarak güncelleyerek Twitter markasını tamamen tarihe gömdü.
Yapay Zeka Gündemi
Bu hafta yapay zeka alanında ardı ardına duyurulara sahne oldu. Pazartesi günü ilk duyurusundan beri merakla beklediğim OpenAI etkinliğinde şirketin sektör lideri sohbet botunun yeni sürümü tanıtıldı. Bir süredir Chatbot Arena sitesinde gizli bir isimle test edilen “ChatGPT-4o” kodlu yeni sürüm sesli, yazılı ve görsel iletişim kurabiliyor. En önemli ayrıntılarından biri gerçek zamanlı bir sesli iletişim kurabilmeniz. Türkçe dahil 50 dili destekleyen altyapısını yazılı olarak tarif etmek zor. Dolayısıyla birkaç video izlemek faydalı olabilir. Geometri konusundaki rolüne bakalım. (Küçük bir not: Videodaki “baba”, Khan Academy’nin kurucusu Sal Khan ve oğlu İmran.)
Dil öğretmeni olarak da epey yaman.
OpenAI’da bu başdöndüren gelişmeler deprem gibi bir istifa haberiyle noktalandı. Makine öğrenimi konusunda çalışan Jan Leike ve Kurucu Ortak Ilya Sutskever lansmandan hemen sonra şirketten ayrıldı. Sutskever, 6 ay önce CEO Sam Altman’ı şirketten uzaklaştıran operasyonun da mimarıydı. (Pek bilinmese de Sutskever 2017 yılında kaleme aldığı “Learning to generate reviews and discovering sentiment” başlıklı makalesiyle yapay zeka sektörünü bugüne açılan yolunun en önemli oyuncularından biri.)
Diğer yandan rekabeti “Gemini” adlı ürünüyle sürdüren Google (Alphabet) bu haftaki “I/O Geliştirici Konferansı” kapsamında yapay zeka alanındaki yeniliklerini tanıttı. Tahmin edebileceğiniz gibi en önemli gelişme arama hizmetinin Gemini ile güçlendirilmiş olması. Etkinlikte tanıtılan 100 adet yenilik için buradan buyrun.
Instagram’ın kurucuları Kevin Systrom ve Mike Krieger, Facebook tarafından satın alındıktan sonra Mark Zuckerberg ile anlaşamayarak gruptan istifa etmişti. İkili devamında Artifact adlı yapay zeka destekli bir haber uygulaması tanıtmış, yeterli kullanıcıya ulaşamadığı için kapatmıştı ancak sürpriz bir kararla Yahoo tarafından satın alınmıştı. Mike Krieger bu hafta OpenAI’ın dişli rakiplerinden Anthropic’in Ürün Yöneticisi oldu.
Ek bilgi: Anthropic bu ay kendi geliştirdiği Claude modelini kullanan ilk mobil uygulamasını kullanıma sunmuştu.
Hem tarafları hem de gündemi adına hayli tuhaf bir gelişmeyle kategoriyi kapatalım: ABD ve Çin, yapay zekanın tetikleyebileceği savaş ihtimalini engellemek için görüşmelere başladı.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
İnovatif ürünlerin basit bir fikri, yine basit bir şekilde uygulayanı en başarılı sonuçları doğuruyor. En güzel örneklerinden biri, Latin Amerika ülkesi Peru’daki sarı humma salgınına karşı VML adlı tasarım stüdyosu tarafından geliştirilmiş. Güneş enerjisiyle çalışan kurbağa şekilli basit bir mekanizma, su birikintilerinde durmaksızın yüzerek hastalığı bulaştıran sivrisineklerin larvalarını (yumurtalarını) bırakmasını engelliyor. Bu basit yöntemle sivrisinek nüfusunda yüzde 92 azalma, hastalıkta ise yüzde 70 azalma sağlanmış!
Britanya Ordusu, radyo frekansıyla enerji aktarımı yapan bir silah geliştirdi. Drone’ları bertaraf etmeye odaklı icat, bu amaçla kullanılan her biri 2,5 milyon dolar maliyetli “Sea Viper” roketlerinin görevini 13 sent seviyesine indiriyor.
Drone demişken; Luke Maximo Bell tasarladığı saatte 398 km hıza ulaşan modeliyle Guinness Rekorlar Kitabı’na “Dünyanın En Hızlı Drone’u” unvanıyla girdi (ve 1 milyon dolarlık Red Bull ödülünü altı).
Göklerden Gelen Haberler
Roket motoru kullanan ilk uçak prototipinin deneme uçuşu felaketle sonuçlandı. Almanya merkezli “Polaris Raumflugzeuge” adlı girişimin sıvı oksijen yakıtı kullanan “MIRA I” kodlu uçağı kalkıştan hemen sonra yere çakılarak onarılamaz derecede hasar aldı.
Uluslararası Uzay İstasyonu’nda ilaca dirençli bir bakteri formu tespit edildi. “Enterobacter bugandensis” adlı bakterinin mutasyona uğramasıyla oluşan yeni türün yerçekimi, radyasyon ve karbondioksit farkından ötürü Dünya’daki karşılığından bağımsız bir yapıya büründüğü belirlendi.
Sağlık Olsun
Geçtiğimiz Mart ayında genetiği değiştirilmiş bir domuzun böbreğinin nakledildiği ilk hasta hayatını kaybetti. 62 yaşındaki ABD vatandaşı Richard Slayman’a 2018 yılında bir insandan nakledilen böbrek de doku uyuşmazlığı sebebiyle işlevini yitirmişti.
ABD / Harvard Üniversitesi ve Google, insan beyninin şimdiye kadarki en detaylı görüntülemesini gerçekleştirerek Google Maps uygulamasına yükledi. Aktarılan 1 milimetreküp hacmindeki dokunun 1,4 petabayt dosya boyutundaki kaydı, bu alandaki mevcut en büyük veri seti.
Avusturya / Viyana Üniversitesi’nin araştırmasında, yemeklerdeki tuz oranının mide kanseri riskini yüzde 41 oranında arttırdığı ortaya çıktı. Tuz, demans ve tip2 diyabet hastalığını tetikleyen en önemli etkenlerden biri olarak biliniyor.
Son hatırlatmalar
Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Maşallah🧿 bitkinin tohum atması gibi her yerden paylaşımlar fışkırıyor yaşlanmanın alameti olarak görebilir miyiz? 🙂 Zihninize zindelik elinize gönlünüze sağlık ⚘
19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramınız Kutlu Olsun 🇹🇷
Amirim emeğine sağlık.