Dünya Halleri: 148
20-26 Mayıs 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
4 farklı etkinlik için 4 farklı şehirde geçirdiğim haftayı bu bültenle kapatıyorum. Benim için sıradışı yanlarından biri, (birçok film ve dizilerinden tanıdığınız) bir yapım şirketinin yöneticileriyle bir araya gelerek üretken yapay zeka teknolojilerinin medya ile kesişimine bakmak oldu. Biz medyacılar herkese ulaşabilir olmayı her şeyi biliyor olmakla karıştırırız. İstisnaların varlığından haberdar olmak iyi geldi.
“Haddini Aşan Yaşam Rehberi” podcastimde bu hafta iki bölüm halinde yalnızlık konusunu ele aldım.
Blogumda OpenAI’ın ChatGPT-4o sürümüyle ulaştığı potansiyel gücün risklerine, Oksijen gazetesindeki sayfamda ise sınırları yazılımlarla tanımlanan yaşamımıza değindim.
Bana hala doyamayanlar için bir de Fatih Altaylı söyleşimizi ekleyeyim.
Bazı haftalar gündemden yana bereketli oluyor. Bu hafta ise sahiden sıradışı ölçüde bereketliydi. Güncelliğini yitirmeyecek bazı gelişmeleri haftaya sakladım.
BU HAFTANIN DESTEKÇİSİ
Odea ile Yatırımın Merkezinde Sen Varsın!
Yatırım odaklı bankacılık uygulaması Odea, sunduğu zengin yatırım ürünleri ve hizmetlerinin yanı sıra yatırım yapmak isteyenleri sürekli güncellemek ve doğru bilgilerle donatmak üzere çalışıyor.
Siz de her an yatırımın merkezinde olmak istiyorsanız Odea’nın sunduğu yatırım odaklı güncel yayınları mutlaka takibe alın:
Her pazartesi saat 11.00’de; haftanın ekonomi gündemini takip edebileceğiniz audio formatta yayınlanan “Haftanın Yatırım Odağı” X hesabında.
Her pazartesi saat 17.00’de; Odeabank’ın deneyimli bankacılarının hazırladığı, farklı perspektiflerden “yatırımcı” olmayı keşfetmenizi amaçlayan yeni radyo programı “Yatırım Üçgeni” Odea Radyo’da.
Hafta içi her sabah saat 11.00’de; günün öne çıkan ekonomi gündemine hızlıca göz atmanızı sağlayan “Günün Yatırım Odağı” içerikleri X hesabında.
Günün her saati ulaşabileceğiniz, yatırımlarını doğru değerlendirmek isteyenler için rehber niteliğinde olan ve alanında uzman konukları ağırlayan “Yatırım Odaklı Podcast” ise burada.
Daha fazlası için Odea App’e göz atabilirsiniz.
Genel Gündem
3 yılda bir düzenlenen Dünya Su Forumu’nun 10. buluşması Endonezya’nın Bali şehrinde gerçekleştirildi. Etkinlikte 2 milyar 300 milyon kişinin su stresi ülkelerde ikamet ettiği ve dünya nüfusunun yarısının yılın en az 1 ayı kısmi kuraklık yaşadığına dikkat çekildi. Konuşmacılar arasında yer alan Elon Musk ise su kıtlığına yönelik teknolojilerin (özellikle de gezegenin yüzde 70’ini kaplayan okyanus ve denizler için tuzlu su arıtma çözümlerinin) artık ulaşılabilir seviyeye geldiğini ve kuraklık riskinin olmadığını iddia etti.
Animasyon stüdyosu Pixar, bağlı bulunduğu Disney grubundaki tasarruf tedbirleri sebebiyle toplam çalışanlarının yüzde 14’üne denk gelen 175 kişiyi işten çıkardı. Şirket artık Disney+ için özel içerikler de üretmeyecek.
Microsoft, üretken yapay zeka araçlarıyla güçlendirilmiş Windows işletim sistemli yeni bilgisayar serisini tanıttı. “Copilot+ PC” adlı yeni dizüstü bilgisayarlar Qualcomm’un Snapdragon X Elite ve Plus çiplerini kullanıyor. Copilot+, OpenAI’ın GPT-4o sohbet botunun yanısıra “Recall” adlı yeni bir işlev de içeriyor. Bu sayede sistem daha önceki her işlemi hatırlayarak süreçlere destek oluyor. Microsoft önümüzdeki yıl bu seriye ait 50 milyon yeni cihaz satmayı hedefliyor. (Şirketin bu hafta tanıttığı diğer yenilikler için buradan buyrun.)
Ek bilgi: Dünya genelinde PC satışları geçtiğimiz yıl 150 milyonun altında düşerek gerilemesini sürdürdü.
Teknolojiye küresel stratejiler ekseninde meraklı olanlar için Bloomberg muhteşem ayrıntılarla bezeli ve tam arşivlik bir dosya hazırlamış. Google’ın (Alphabet’in) uçuk teknolojiler geliştirmek üzere kurduğu X adlı iştirakinin yükselişi ve ticari rekabet sebebiyle gözden düşerek eriyişi.
Dünyayı Saran Ağ
Google (X şirketinin fişini çekme stratejisine paralel olarak) Hindistan’ın e-ticaret devi Flipkart’a 36 milyar dolar değerleme üzerinden 350 milyon dolar yatırım yaptı.
Twitter, beğenme / kalp ikonunu sadece gönderi sahibinin görebileceği şekilde gizleyecek. Böylece kullanıcıların içerikleri daha korkusuzca (”elalem ne der?” endişesi duymadan) beğenebileceğini düşünüyor. Bana mantıklı geldi fakat aynı şeyi “Bookmark” işlevi yapıyordu zaten?
Neredeyse hiç bahsedilmese dahi altyapısının bulut sistemlere kayması, internetin DNA’sını oluşturan dağıtık yapıyı bozuyor. Bu kırılgan duruma güncel bir örnek: Microsoft’un Asya ve Avrupa’da yaşadığı altyapı kesintisi sebebiyle arama motoru Bing ve DuckDuckGo’nun yanısıra Copilot ve ChatGPT gibi hizmetler de işlemez hale geldi.
Ukrayna’nın lider mobil operatörü Kyivstar geçen yıl Aralık ayında telekomünikasyon tarihinin en büyük siber saldırısına maruz kalarak milyonlarca abonesine hizmet veremez hale gelmişti. Şirketin CEO’su Oleksandr Komarov bu hafta yaptığı açıklamada yeniden faaliyete geçebilmek için Rusya merkezli hacker grubuna 90 milyon dolar fidye ödediklerini itiraf etti.
Ek bilgi: Rus Ordusu ayrıca Ukrayna’nın istihbarat toplamak ve drone saldırıları gerçekleştirmek için kullandığı Starlink uydu ağının sinyallerini bozmak için özel bir yapı kurmuş.
Rusya’da Ukrayna işgaline karşı muhalefet yürüten savaş karıştı gruplar YouTube’un kendilerini kanallarını kapatmakla tehdit ettiğini iddia etti.
Kendine ait uydu ağından internet erişimi sunan SpaceX, bir süre önce “Starlink Direct” hizmetiyle cep telefonları için mobil iletişim desteği de sunmaya başlamıştı. Baz istasyonlu uydu sayısını 38’e çıkaran şirket bu altyapı üstünden ilk görüntülü görüşmeyi de gerçekleştirdi.
ABD Meclisi ulusal güvenlik gerekçesiyle Çin merkezli TikTok’un 19 Haziran 2024 tarihine kadar ABD merkezli bir şirkete dönüşmesi için yasa çıkarmış ve uymaması durumunda ülke içindeki kullanımının engellenmesine karar vermişti. TikTok ise karşı bir hamleyle hükümeti dava etmişti. Bu hafta ABD Adalet Bakanlığı temyiz mahkemesine başvuru yaparak dava başvurusunun inceleme sürecinin hızlandırılmasını ve 6 Aralık tarihine kadar tamamlanmasını talep etti.
Ek bilgi: Diğer yandan TikTok dünya genelindeki ofislerinden ağırlığı pazarlama ve operasyon departmanlarından olmak üzere binden fazla kişiyi çıkartmaya hazırlanıyor.
Yapay Zeka Gündemi
Yapay zeka girişimlerinin neredeyse hepsinin ortak paydası Nvidia’nın son 3 aydaki satışları üçe katlandı ve borsada mucizeler yarattı.
Meta ve Xai şirketlerinin (ilk gününden bu yana ilgiyle kullandığım) CharacterAI şirketini satın almak için rekabet halinde olduğu söyleniyor. CharacterAI, bazısı meşhur sanal ve yapay zeka destekli kişilikler (personalar) ile iletişim kurmanızı sağlayan bir girişim.
Google’ın geçen hafta tanıttığı yapay zeka destekli web sayfası özetleme hizmetinin pek de düzgün çalışmadığı anlaşıldı. (Sonumuzu bu sabırsızlık getirecek. MVP ayağına her günahı mubah yaptınız.)
2018 yılında kurulan, yüklü bir vaat seti ve şaşaalı bir lansman ile bu yıl satışa sunulan yapay zeka destekli taşınabilir asistan “Humane”, YouTube’daki incelemeriyle ses getiren Marques Brownlee’nin “Tanıttığım en kötü ürün” yorumuyla zorlu günler yaşamıştı. Beklenen ilgiyi görmeyen girişimin 750 milyon ile 1 milyar dolar arası bir bedel ile alıcı aradığı söyleniyor. (Her işe yaramayan fikrim bunca para etseydi daha ne isterdim?)
Google, yapay zeka odaklı çalışacak veri merkezi operasyonunu güçlendirmek için Finlandiya’da 1 milyar euro yatırım yapma kararı aldı. Kuzey Avrupa ülkeleri soğuk iklimi sayesinde soğutma masraflarını düşürdüğü için veri merkezlerinde büyük bir maliyet avantajı sunuyor.
Ek bilgi: Yeşil enerji ve sıfır karbon konusunda yıllardır öncü çözümler geliştiren Google, bu tesiste ilk defa deneyeceği bir yöntemle ortaya çıkan ısıyı “Haminan Energia” adlı şirket yardımıyla bölgedeki evlerin ısıtılması için kullancak. Enerjisinin yüzde 97’sini sürdürülebilir kaynaklardan elde edecek tesis, böylece bulunduğu Hamina şehrindeki hanelerin yüzde 80’inin ısınma ihtiyacını da karşılayacak.
Microsoft durur mu, yapıştırmış cevabını 😀 Şirket, Kenya’da inşa edilecek ve enerjisini jeotermal kaynaklardan üretecek veri merkezi için Birleşik Arap Emirlikleri’nin teknoloji fonu G42 ile ortaklaşa 1 milyar dolar yatırım yapacağını duyurdu.
Güney Kore hükümeti ise ülkesindeki çip endüstrisini desteklemek (ve Tayvan ile rekabet edebilmek) için 19 milyar dolarlık bir vergi teşvik paketi açıkladı.
Dünyanın en büyük çip üreticisi Tayvanlı TSMC, Çin işgali durumunda makinelerini kapatmaya hazır olduklarını açıkladı. (Çin, kendi topraklarının bir parçası olduğunu gerekçe göstererek Tayvan üzerindeki işgal baskısını artırıyor.)
Ek bilgi: TSMC’nin üretim makinelerinin üreticisi (Hollandalı) ASML, cihazların içine tuzak benzeri bir imha işlevi eklemiş.
OpenAI’ın sohbet botunun yeni sürümü ChatGPT-4o, “Her” filminde Scarlett Johansson tarafından seslendirilen “Samantha” adlı yapay zeka botunun sesine olan benzerliğiyle dikkat çekmişti. Rolling Stone dergisinin haberine göre OpenAI geçtiğimiz Eylül ayında Johansson’a sesini kullanmak için teklif sunmuş ancak oyuncu bunu kabul etmemiş. Lansmandaki aynılık ile yaşadığı şaşkınlığın ardından Johansson konuyu mahkemeye taşımaya karar verince OpenAI bunun istenmeyen ve yanlış anlaşılan bir durum olduğunu belgeleyerek yayımladığı güncellemeyle “Sky” adlı sesi tamamen değiştirdi. (Bu olayın beklenmedik yansıması ise Microsoft CEO’su Satya Nadella’nın benzer bir projeden vazgeçmesi oldu.)
Ek bilgi: Apple öngörüleriyle tanınan Mark Gurman, iOS18 sürümüyle birlikte ChatGPT-4o’nun Apple işletim sistemiyle entegre çalışır hale geleceğini iddia etti.
Arayan numaranın kimliğini gösteren Truecaller uygulaması artık yapay zeka desteğiyle kullanıcının sesini taklit ederek çağrılara da yanıt verebilecek.
ABD Emniyet Teşkilatı FBI, üretken yapay zeka modellerini kullanarak küçük yaşta çocuklara ait binlerce pornografik görüntü ürettiğini tespit ettiği 42 yaşındaki Steven Anderegg adlı kullanıcıyı tutukladı.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Bu kategoriyi haftanın en ilginç ürünlerinden biriyle sınırlayacağım. Dünyanın ilk mavi ışık yaymayan ilk cihazı Daylight tarafından geliştirildi. “LivePaper” kodlu 120Hz ekran teknolojisine sahip tablet, kendine özel bir Android sürümü kullanıyor. 730 dolar gibi iddialı bir bedeli var. (Mavi ışık, ekranlı cihazların uyku ritmini bozmasına sebep olan en temel ayrıntı.)
Göklerden Gelen Haberler
Amazon’un kurucusu Jeff Bezos’un uzay girişimi Blue Origin, 2 yıl sonra ilk insanlı görevini başarıyla gerçekleştirdi. “NS-25” kodlu görev kapsamında uzayı tecrübe eden 6 turist arasında 1961 yılında ABD Başkanı John F. Kennedy’nin seçtiği (ancak uzaya hiç çıkamamış) ilk siyah astronot Ed Dwight (90) da yer aldı.
Dünyanın ilk ticari uzay uçağı Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) gerçekleştireceği seyahat için gün sayıyor. NASA’nın Florida Uzay Merkezi’ne getirilen “Dream Chaser DC-100” kodlu aracın ISS’ye yönelik gıda ve su benzeri gönderimleri daha verimli hale getirmesi hedefleniyor.
ABD Hava Kuvvetleri “B-21” kodlu yeni nükleer bombardıman uçağının ilk fotoğrafını paylaştı. 40 metre kanat genişliğine sahip modelin 2050 yılında envantere girmesi bekleniyor.
Yine “gökler” ile ilgili bir gelişmeyle kapatalım. ABD Meclisi UFO’lar ile ilgili bütün dosyaların gizlilik kararlarının kaldırılarak kamuya açılması için bir yasa tasarısı üzerinde çalışıyor.
Sağlık Olsun
Doku ve organların dondurularak saklanmasındaki en büyük engel, buza dönüşen suyun çözülme sürecinde oluşan kristallerin hücre yapısına zarar vermesi. Bu konuya odaklanan Çin / Fudan Üniversitesi’nden bir çalışma grubu 5 farklı bileşenden oluşan “MEDY” adlı bir sıvıyla yürüttüğü deneyde dondurduğu beyin dokusunu 18 ay sonra hiçbir zarar görmeden çözmeyi başardı.
2016 yılında geçirdiği bir kaza sonucu tamamen felç kalan Noland Arbaugh, Neuralink şirketinin uzun süredir geliştirdiği ve hayvanlar üzerinde denediği beyin çipinin uygulandığı ilk insan olmuştu. Ocak ayında gerçekleştirilen operasyonun ardından Arbaugh düşünce gücüyle bazı işlevleri yerine getirebilmeye başladı. Ancak kısa süre sonra çip ile beyin arasındaki bağlar ayrılmaya başladı ve cihazın yeni bir ameliyatla çıkarılması gündeme geldi. Neyse ki Neuralink mühendisleri çipin yazılım ve algoritmasında güncelleme yaparak sorunu gidermeyi başardı. Bu hafta Neuralink ikinci uygulama için web sitesi üstünden (tamamen felçli ya da ALS hastası) gönüllülerin başvurularını toplamaya başladı.
Beyin çipi geliştirenler arasına ABD / California Üniversitesi de eklendi. Çalışma grubunun geliştirdiği çözümün en ilginç işlevlerinden biri, farklı bir dile ait sesleri kişinin beynine kendi anadiline çevirerek “duyurması”. Bu çözümle yürütülen klinik deneyde İngilizce ve İspanyolca konuşan iki kişinin gerçek zamanlı birbirini kendi dilinde anlaması sağlandı.
Son hatırlatmalar
Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Eline, emeğine sağlık Serdar abim
Merhaba Serdar Bey,
Daylight ürününü çok beğendim keşke ülkemizde satın alabilmenin bir yolu olsaydı. Bültende böyle işe yarar "iyi düşünülmüş" ürünlerin olması çok hoşuma gidiyor.
Bütün emekleriniz için teşekkürler.