Dünya Halleri: 149

27 Mayıs - 2 Haziran 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.

Yine zurna dürüm ebadında bir bültenle karşınızdayım. Aşağıda sizi çok enteresan gelişmeler bekliyor. (E-postalarda yarıda kalırsa altında çıkacak bağlantıyla tam sürüme ulaşabilirsiniz.) Fakat başlamadan önce, her zamanki gibi “diğer konuları” temizleyelim diyorum.

Bültenimiz bu hafta 60 bin aboneyi aştı. Abone olmadan takip eden sayısı çok daha fazla. Bu iyi bir şey mi bilemedim. İçinden çıkamadığım bir durum daha var. Bu hafta abonelikten ayrılanlarla ilgili bildirimi açtım. E-posta adresinden anladığım kadarıyla istifa eden 30’a yakın abonenin büyük bölümü kadınlardı.

SİZE YETMEM İÇİN DAHA NE YAPMAM GEREKİYOR SÖYLEYİN! 💔 Hemen kapattım o meşum bildirimi. Bazen bilmemek daha iyi.

Havaların yaz mevsimine (nihayet) göz kırpmasından ilhamla “Haddini Aşan Yaşam Rehberi” adlı podcast serimde tatil / izin meselesini işledim.

Blogumda Apple’ın kurucu ortakları Steve Wozniak ve Steve Jobs’un gençlik yıllarında ABD Başkanı ve Papa’yı trollemele eylemlerinden yola çıkarak bugün sınırları yazılım ile tanımlanır hale gelen hayatlarımıza baktım.

Oksijen gazetesinde ise sadece 10 yıl içinde üçte birinden fazlası yok olan dijital belleğimize değindim. İnternetin ve dijitalin ölümsüzlüğü koca bir yalan.

---

BU SAYININ DESTEKÇİSİ

Odea’da Oksijen Hesap’ın Esnek Yapısıyla Yazı Özgürce Yaşa!

Günümüzün dinamik ve hızla değişen ekonomik koşullarında, paranızı verimli şekilde değerlendirirken aynı zamanda özgürlüğünüzden ödün vermek istemiyorsanız, Odea’nın vade sonu beklemeden her gün kazandıran Oksijen Hesap’ı tam size göre!

Oksijen Hesap ile birikimlerinizi gün içinde özgürce kullanırken gün sonunda gecelik mevduat hesabında avantajlı oranlarla otomatik olarak değerlendirebilirsiniz. Üstelik gün sonunda vadesiz hesabınızda kalan kullanım tutarından 7/24 para çekebilir, dilediğiniz zaman hesabınıza para yatırabilirsiniz.

Bu yazı, birikimleriniz her gün büyümeye devam ederken aynı zamanda özgürce yaşamak için hemen Oksijen Hesaplı olun!

---

Genel Gündem

“Q1” adlı dünyanın ilk mikrobilgisayarının günümüze kalan 2 örneğinden biri düzenlenen açık artırmayla satıldı. 1972 yılında (bugünkü karşılığıyla 90 bin dolara) piyasaya sürülen seriye ait 1976 tarihli model sadece 10 bin 625 dolar karşılığında yeni sahibinin oldu. Satışa konu cihaz geçtiğimiz Aralık ayında terk edilmiş bir evi temizleyen şirket tarafından bulunmuştu.

Hip-hop topluluğu Wu-Tang Clan’in 2015 yılında kaydettiği ve CD formatında tek bir kopya olarak basılan “Once Upon a Time in Shaolin” adlı albümü kamuya açık olarak ilk defa Avustralya / Mona Müzesi’nde dinlenecek. “Namedropping” başlıklı sergi kapsamında 30 dakikası çalınacak 128 dakikalık albümün ilk sahibi 2015’teki açık artırmada 2 milyon dolar teklif veren Martin Shkreli olmuştu. Yolsuzluk sebebiyle hapse atılarak mal varlığına el konulan Shkreli’nin albümü 2021’de 4 milyon dolar bedelle “PleasrDAO” adlı bir kripto yatırım grubuna geçmişti. (Lisansı gereği albümün tamamı halka ancak 2103 yılında açılacak.)

Elektrikli otomobil pazarında bayrağı göğüsleyen Çin kökenli BYD, beşinci kuşak hibrit motorlu serisini tanıttı. 100 kilometrede 2,9 litre yakıt harcayan modeller dolu depo ve tam şarjlı pil ile 2 bin 100 km menzile ulaşıyor. Moralinizi bozmayayım diye yazmayacaktım ancak dayanamadım. Çin satış fiyatı 100 bin yuan. Güncel kurda neye karşılık geliyor, tıklayın bakın (BAKMAYIN!)

Hiç de fena değil hani.

Google, Malezya’daki veri merkezi ve bulut bilişim hizmetleri için 2 milyar dolarlık yatırım paketi açıkladı. Bu tutar şirketin Güneydoğu Asya bölgesindeki en yüksek bedeli temsil ediyor.

Ek bilgi: Bu işin stratejik önemi ile ilgili küçük bir katkı yapayım. EPRI‘nin yayımladığı son rapora göre 2030 yılında ABD’nin enerjisinin yüzde 9’unu veri merkezleri tüketir hale gelecek.

Çin yönetimi yarıiletken endüstrisini desteklemek amacıyla üçüncü  fonunu duyurdu. Finans Bakanlığı ve Çin Kalkınma Bankası’nın ağırlıklı paya sahip olduğu 47,5 milyar dolarlık paket, ABD’nin ticari yaptırımlarıyla sekteye uğrayan çip üretiminde Çin’i 2030 yılında lider konuma getirmeyi hedefliyor.

Ek bilgi: Çin hükümeti diğer yandan yeni nesil bir katı-hal (solid-state) pil teknolojisi üstünde çalışan kamu destekli araştırma-geliştirme grubuna 830 milyon dolar yatırım yaptı. (Bu teknoloji, mevcut lityum-iyon teknolojisinin yerini almak adına geliştiriliyor.)

Rusya Dijital Kalkınma Bakanı Maksut Shadaev, bilişim sektöründe bağımlılığı giderme stratejisi kapsamında yerli yazılım kullanMAyan şirketlere uygulanacak maddi yaptırımlar üzerinde çalıştıklarını açıkladı. Rusya 2030 yılına kadar kilit sektörlerdeki şirketlerin yüzde 80’inin yerli yazılıma geçmesini amaçlıyor.

Ocak ayında Bitcoin tabanlı borsa yatırım fonu izni alan Blackrock’ın fonu 19,68 milyar doları geçerek bu alandaki en büyük varlık oldu. Rakibi Graysacle ise 19,65 milyar dolar ile ensesinde soluyor.

Dünyayı Saran Ağ

170 milyon kullanıcıya sahip olduğu ABD’de meclis kararıyla engellenmenin eşiğine gelen TikTok, son ara çözüm formülü olarak ABD’li kullanıcılar için ayrı bir algoritma kullanmayı önerdi. Bu, teknik olarak ABD’de müstakil bir TikTok anlamına geliyor.

Starlink şirketinin uydu tabanlı internet erişim hizmeti Starlink, Zimbabwe’de çalışma izni aldı. 16,8 milyon nüfusa sahip ülkede internet kullanım oranı yüzde 34,8.

Kontrol ettiği 19 milyon bilgisayar ile internetin ne büyük bot ağı olarak bilinen “911 S5” bu hafta ABD emniyet teşkilatı FBI tarafından çökertildi. İçine sızarak yerleştirdiği arka kapı uygulaması sayesinde bilgisayarları sahiplerinden habersiz birçok suç ağına kiralayadığı belirlenen Çin vatandaşı Yunhe Wang (35), Singapur’da yakalanarak tutuklandı. Yetkililer Wang’a ait 29 milyon dolarlık kripto paraya da el koydu. 911 S5 ağının 10 yıllık süreçte 6 milyar dolara yakın zarara yol açtığı iddia ediliyor.

Yapay Zeka Gündemi

Yapay zeka destekli dezenformasyon kampanyalarına yönelik gelişmeler bu haftanın en dikkat çekici gelişmeleri arasındaydı. Open AI yönetimi kendi çözümlerini kullanarak örtülü ve örgütlü bilgi çarpıtma çalışması yürüten Rusya, Çin, İran ve İsrail merkezli ve devlet destekli hesapları engellediğini duyurdu.  Benzer şekilde (Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın çatı şirketi) Meta da kendi yapay zeka araçlarını kullanan Çin ve İsrail kökenli girişimleri engellediğini açıkladı.

Ek bilgi: Meta’nın açıklamasında paylaşılan bir vaka üzerinden ne yapılmaya çalışıldığını netleştireyim. Örneğin İsrail istihbaratı, yapay zeka ile yönettiği Yahudi üniversite öğrencisi profilinde 500 sahte Facebook ve Instagram hesabı oluşturmuş. Ardından bu hesaplar üzerinden İsrail Ordusu’nu destekleyen ve kampüslerindeki Yahudi karşıtlığını gündeme getiren içerikler yaymış. (Ben daha çok açıklanmayan teknikleri merak ediyorum. Fakat açıklanmamasını da olumlu buluyorum.)

Avrupa Birliği’nin mahremiyet kurulu, OpenAI şirketini ChatGPT’nin birliğin düzenlemelerine uygun olmadığı konusunda uyardı.

Apple’ın mobil işletim sistemi iOS’in 18. sürümünde yer alacak yapay zeka altyapısı için OpenAI ile anlaştığı iddia ediliyor. Şirket, Google’ın rakip Gemini çözümünü de seçenekler arasında tutuyor.

xAI, 24 milyar dolar değerleme üzerinden 6 milyar dolar yatırım aldı. Girişimin kurucusu Elon Musk yatırımcılara yönelik sunumunda hedeflerinin Oracle ile birlikte 2025 sonuna kadar Grok adlı sohbet botunun altyapısını oluşturacak bir süperbilgisayar olduğunu söyledi.

Japon teknoloji yatırım fonu Softbank yapay zeka sektörüne her yıl 9 milyar dolar yatırım yapacaklarını açıkladı.

Araştırma şirketi Markets and Markets tarafından yayımlanan rapor, otonom yapay zeka çözümlerinin şu an 4,8 milyar dolarlık pazarının 2028 yılında 28,5 milyar dolar seviyesine tırmanacağını öngördü.

Keşif, İcat ve İnovasyonlar

İsviçre’de bakım çalışmaları sırasında yollar geçişe kapatılmıyor. Nasıl mı? Haberimizde izliyoruz.

Kahvenin birçok faydası olduğu söyleniyor. Avustralya / RMIT Üniversitesi sayesinde kuma karıştırıldığında betonu yüzde 30 daha sağlam hale getirdiğini de öğrendik.

Britanya / Cambridge Üniversitesi, dünyada ilk kez sıfır emisyon ile çimento üretmeyi başardı. Yeni yöntemde normalde kullanılan kireç akısı yerine yıkımlardan elde edilen hurda çimento geri dönüştürülerek beton formunu alıyor. Bu teknik, benzer sistemde çalışan çelik imalatında da kullanılabilecek türden. Üstelik mevcut yöntemler ile neredeyse aynı maliyetle. (Çimento ve çelik üretimi en çok karbon salımı yapan endüstrilerin başında geliyor.)

Japonya / Mitsubishi Electric tarafından geliştirilen “TOKUI” adlı robot 90 derecelik dönüşü 0,9 milisaniye süresinde gerçekleştirerek kendi alanında en iyi seviyeye ulaştı. Robotun denenmesi için yapılan gösteride “zeka küpü” olarak da anılan Rubik Küpü, TOKUI’nun yapay zeka algoritması desteğiyle 0,3 saniyede çözüldü. (”Göz açıp kapayıncaya kadar” şeklinde tanımlamak dahi imkansız zira gözkapağının açılıp kapanması 100 ile 400 milisaniye sürüyor. Mutlaka izleyin!)

Güney Kore Temel Bilimler Enstitüsü, laboratuvar ortamında ve doğal basınç altında elmas üretmeyi başardı. Elmas normalde karbonun 50 bin atmosfer basınç ve bin 500 derece santigrat ısıya maruz kalmasıyla oluşuyor. Yeni yöntem galyum, demir, nikel ve silisyum karışımından oluşan bir sıvı alaşımın bin 25 derece santigrat ısıda metan ve hidrojen gazına maruz kalmasıyla sadece 15 dakikada aynı sonuca ulaşıyor.

Göklerden Gelen Haberler

ABD / MIT Üniversitesi Medya Laboratuvarı, Ay’da kullanılmak üzere kendi kendine kurulan modüler bir yaşam alanı tasarladı. Alüminyum iskelete ve radyasyona karşı koruyucu polietilen kaplamaya sahip “Momo” adlı modül birçok farklı işlev üstlenebiliyor.

SpaceX, Starship adlı roketiyle bir sonraki deneme uçuşunun 5 Haziran’da gerçekleştirileceğini açıkladı. Yeniden kullanılabilir türden roket, şimdiye dek imal edilenlerin en büyüğü olma özelliğine sahip. Şirket yetkilileri ayrıca infilak ederek başarısızlıkla sonuçlanan bir önceki deneme uçuşundaki sorunun 13 motordan 6 tanesinin iniş sırasında erken kapanması olduğunu bildirdi.

Sağlık Olsun

Japonya / Kytoto Üniversitesi tarafından geliştirilen ve bu bültende birkaç defa andığım “diş çıkartan ilaç”, hayvanlar üzerindeki başarılı sonuçların ardından Eylül ayında insan üzerinde de denenmeye başlanacak. Her şey yolunda giderse 2030 yılında kaybettiğimiz dişlerin yerini ilaçla doldurabileceğiz. (Diş hekimleri bunu beğendi mi acaba?)

Beyne yerleştirilecek çip geliştiren girişimlerden “Precision Neuroscience”, 4 bin 96 elektrot bağlantısına sahip yeni ürünüyle bu alandaki rekoru ele geçirdi. An itibariyle 14 hasta deneme amacıyla şirketin geliştirdiği çipleri kullanıyor. (Elektrot sayısını bilgisayar işlemcilerindeki transistör sayısı gibi düşünebilirsiniz. Ne kadar fazlaysa, kapasitesi ve marifeti de o kadar artıyor.)

Avustralya / New South Wales Üniversitesi’nin 28 ülkeden 3 bin 553 kişiyle yürüttüğü çalışma, zayıflama iğnesi olarak gündeme gelen Ozempic’in aynı zamanda tip2 diyabet hastalarında böbrek yetmezliğine bağlı ölüm riskini de azalttığını ortaya çıkardı.

İsveç / Lund Üniversitesi’nin 11 bin 905 kişi üstünde yürüttüğü araştırma, dövme yaptıranlarda lenf kanseri riskinin yüzde 21 arttığını ortaya koydu. Daha önceki benzer çalışmalarda dövme mürekkebinin ve iğnesinin lenf nodlarına metal parçacıkları taşıma ihtimali de ortaya çıkmıştı. Çalışma, küçük dövmelerde dahi riskin aynı seviyede olduğuna dikkat çekiyor.

ABD / Baylor Üniversitesi Tıp Fakültesi erkeklere özel doğum kontrol hapı geliştirdi. Hormon tabanlı olmadığı için herhangi bir yan etkiye sahip olmayan ilaç, spermin içindeki “STK33” adlı proteini hedef alarak spermleri adeta felç ediyor ve böylece döllenmeyi engelliyor. 👶🏻

---

Son hatırlatmalar

Aşağıdaki forma e-posta adresinizi yazarak (ücretsiz) abone olabilirsiniz.

Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.

Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋‍♂️