Dünya Halleri: 170
21 - 27 Ekim 2024 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
Bültenimizin abone sayısı 64 bini geçti. Böylesi konularla, bu kadar büyük bir kitlenin ilgisini çekebilmek benim için çok büyük bir moral kaynağı. Belki sizin için de öyle olur diyerek paylaşmak istedim. Abone olmadan takip eden hatırı sayılır bir kitle var. Bu bahaneyle onlar için de bir hatırlatma yapalım:
Podcast serim Haddini Aşan Yaşam Rehberi’nde bu hafta iki bölüm halinde “Kitap Okuma” meselesine baktım. Peygamberlerden sesli kitaplara, Schopenhauer’den TikTok’a kadar uzayan geniş bir kesit.
Oksijen gazetesindeki sayfamda üretken yapay zeka hizmetleriyle oluşturulan sahte videolar ile hayatı kararanlara baktım. Blogumdaysa her fırsatta şikayet ettiğimiz fakat hep biraz daha fazla sürsün istediğimiz hayatımıza yönelik güzel bir yazı sizi bekliyor.
Şimdi gelelim esas meselemize.
Genel Gündem
Birleşmiş Milletler raporuna göre siber suç çeteleri 2023 yılı içinde sadece Güneydoğu Asya ülkelerini 37 milyar dolar dolandırdı. Yüksek kar getiren yatırım fırsatları, kriptopara tabanlı piramit sistemleri, yasadışı kumar ve para aklama vaatli yöntemlere ek olarak yapay zeka kullanımının artışına da dikkat çekiliyor.
Facebook’un çatı şirketi Meta’nın Ray-Ban ile birlikte geliştirdiği akıllı gözlük, markanın Avrupa, Ortadoğu ve Afrika bölgesindeki mağazalarındaki satışlarının yüzde 60’ını oluşturarak en çok talep gören model oldu. 300 dolardan başlayan ürün, fotoğraf ve kısa videolar çekme, karekod okuma ve WhatsApp sesli mesajlarını dinletme gibi bir dizi işlev sunuyor.
Yılın son 3 ayına yönelik Apple iPhone 16 siparişleri 10 milyon adet geriledi. İşletim sistemine yapay zeka dopingi yapacak yeni güncellemenin durumu bir nebze iyileştirmesi bekleniyor.
Ek bilgi: Apple’ın Pazartesi gününden itibaren yeni Mac serisini tanıtması bekleniyor.
Son günlerde rastladığım en “tuhaf” aksesuar “bookcase” oldu. Akıllı telefonları e-kitap okuyucuya çeviriyor. Ekranıyla değil; kabıyla. Bir de 50 dolar demez mi?
Estonya yönetimi, Sovyetler Birliği’nin parçası olduğu yıllarda hizmet veren gizli bir nükleer reaktöre yeniden işlerlik kazandırma kararı aldı. Başkent Tallinn yakınlarında yer alan ve soğuk savaş döneminde nükleer atıkların saklandığı askeri tesis, aynı zamanda nükleer denizaltıların simülatörlerine de evsahipliği yapmış. Estonyalı “GScan” adlı bir girişim, geliştirdiği muon tarayıcılarıyla ölçüm yaparak yapının yeniden kullanılabilir olup olmadığını belirleyecek.
Avrupa Adalet Divanı, ABD’li çip üreticisi Intel ile Avrupa Birliği arasında 20 yıldır süren davada Intel’in lehine karar verdi. Intel sadece kendi çiplerini kullanmaları şartıyla HP, Dell ve Lenovo’ya ayrıcalık tanıyarak rekabete aykırı davranmakla suçlanıyordu.
BU SAYININ DESTEKÇİSİ
“İlber Ortaylı ile Cumhuriyetin 100 Yılı” podcast serisini hala dinlemediyseniz şimdi tam zamanı!
Cumhuriyetimizin 101. yılını kutlamaya yaklaştığımız bu günlerde, Türkiye'nin son yüzyılını anlamak ve geleceğe dair daha derin bir farkındalık kazanmak amacıyla bir tarih yolculuğuna çıkmak ister misiniz?
Odeabank’ın Cumhuriyetin 100. yılına özel hazırladığı “İlber Ortaylı ile Cumhuriyetin Yüzyılı” podcast serisini hala dinlemediyseniz şimdi başlayabilirsiniz.
Cumhuriyetin ilk adımlarından, Atatürk'ün vizyonuna, ekonomik politikalardan eğitime ve daha birçok konuya değinilen bu özel podcast serisinde ünlü tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı ile 12 bölümlük bir tarih yolculuğuna çıkıyoruz.
“İlber Ortaylı ile Cumhuriyetin Yüzyılı” podcastini Karnaval uygulaması. Spotify ve diğer podcast platformlarından dinleyebilirsiniz.
Dünyayı Saran Ağ
Avrupa Birliği, iş odaklı sosyal platform LinkedIn’e 310 milyon euro ceza kesti. Microsoft çatısı altında hizmet veren site, düzenlemeye aykırı şekilde hedefli reklam kullandırmakla suçlanıyordu.
Küçük yaştaki kullanıcılarını yeterince koruyamadığı raporlarla sabitlenen (aynı gerekçeyle Türkiye’de de yasaklanan) Roblox, hesap yönetim sisteminde yeni düzenlemelere gitti. Yeni sistemde ebeveynler çocuklarının erişeceği içeriklerde daha fazla denetim ve yönetim imkanına sahip olacak.
Elon Musk, Twitter’ın hizmet sözleşmesinde değişiklik yaparak kullanıcı şikayetleri için yetkili mahkemeyi Kuzey Texas bölgesine taşıdı. Bölge hakiminin Musk’ın bir diğer şirketi Tesla’nın hissedarı olduğu biliniyor.
Yapay Zeka Gündemi
Kategoriye bu alandaki devrim niteliğinde bir gelişmeyle başlayalım. “Claude” kodlu dil modeliyle sektörün önemli oyuncularından “Anthropic” bu hafta kodlama odaklı “Sonnet” ve “Haiku” hizmetlerinin yeni sürümünü tanıttı. Onu devrimsel yapan ayrıntı, bilgisayarınızdaki uygulamaları kullanabilmesi. “Şu Excel dosyasından şu bilgileri al, şuraya yapıştır, PDF formatına çevirip yönetim kuruluna şu başlıkla yolla” türünden rutin işleri yaptırabileceğiniz türden. Gerçekten heyecan verici.
OpenAI durur mu, yapıştırmış cevabı: Onların yeni modeli “Orion” da Aralık ayında kullanıma sunuluyor. GPT-4’ten 100 kat güçlü olacağı söyleniyor.
Henna Virkkunen ismini duydunuz mu bilmiyorum. Kendisi Finlandiyalı ve duyduğum en havalı unvanlardan birine sahip: Teknoloji Egemenliği, Güvenlik ve Demokrasiden Sorumlu Avrupa Komisyonu Üyesi. Hedefini “Avrupa Birliği’ni bir yapay zeka kıtası yapmak” şeklinde özetliyor. Stratejisi akıllıca fakat Avrupa’nın bürokrasisi altında yeşerme umudu var mı, bilemedim.
Beyaz Saray’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Çin’in yapay zeka araçlarını toplumu baskı altında tutmak, dezenformasyon yaymak, kitlesel takip, sansür ve ABD müttefiklerinin güvenliğini zayıflatmak amacıyla kullandığını iddia etti. Sevdiğim bir Amerikan atasözü var: “The pot calling the kettle black”. Bizdeki “Dinime söven bari müslüman olsa” türünden.
Ek bilgi: Diğer yandan Microsoft’un son raporu 5 Kasım’da gerçekleşecek ABD başkanlık seçimlerine yönelik Rusya, İran ve Çin kaynaklı dezenformasyon faaliyetlerinin artış gösterdiğine dikkat çekiyor.
OpenAI şirketinin teknolojiden sorumlu yöneticisi Mira Murati, Sam Altman’ın göreve dönüşünün ardından görevinden ayrılmıştı. Son haberlere göre Murati şu günlerde kendi yapay zeka girişimi için 100 milyon dolarlık yatırım turu görüşmeleri yürütüyor.
13 milyar dolarlık katkısıyla OpenAI’ın en büyük yatırımcısı konumundaki Microsoft, ortaklık şartlarını yeniden belirlemek için aracı bankaları devreye soktu. Süreçte OpenAI’ı Goldman Sachs, Microsoft’u ise Morgan Stanley temsil ediyor. Görüşmeler, organizasyon yapısı ve hedefleri neredeyse tamamen değişen OpenAI’da Microsoft’un rolü ve payına odaklanıyor.
Ek bilgi: 2020 yılında OpenAI şirketinde GPT-4’ün geliştirilmesi için çalışan ve bu yıl istifa eden Suchir Balaji, blogunda şirketin telif hakları yasasına aykırı faaliyet gösterdiğini itiraf etti. Ayrıntılar aynı gerekçeyle OpenAI’ı mahkemeye veren The New York Times gazetesinin kendisiyle yaptığı söyleşide.
The Wall Street Journal ve New York Post gazetelerinin çatı şirketi News Corporation, yapay zeka girişimi Perplexity‘yi mahkemeye verdi. Davanın gerekçesi, Perplexity’nin yapay zeka modelini News Corp. içerikleri ile eğitmiş olması.
Ek bilgi: News Corporation içeriğinin kullanılmasına değil; izinsiz ve ücretsiz kullanılmasına karşı. Şirket aynı gerekçeyle OpenAI aleyhinde açtığı davada 250 milyon dolar tazminat almıştı.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Savunma alanında teknolojiler geliştiren Leonardo, hava kuvvetlerine yönelik yeni elektronik savaş sistemini tanıttı. “BriteStorm” adı verilen yapı, insanlı ve insansız hava araçlarının düşman sahasındaki faaliyetlerini yönetmenin yanısıra karşı cephenin radar ve hava savunma sistemlerine yönelttiği sahte sinyallerle hedef şaşırtma yeteneğine sahip.
Airbus ve Toshiba süperiletken bir uçak motoru üretti. Sistem pervaneleri ve bağlı parçaları soğutmak için sıvı hidrojenden elde ettiği elektriği kullanıyor. Motor yüzde 97 verimlilikle çalışıyor ve geleneksel motorlardan 3 kat hafif.
MIT Üniversitesi, 3D yazıcılarla yarıiletken kullanmadan aktif elektronik devre basmayı başardı. Özel bir imalat ortamına ihtiyaç duymayan teknik sayesinde hassas ve maliyetli üretim süreçleri hem kişisel hem de endüstriyel alanda daha basit ve ucuza mal olacak. Şu anki tek kısıtlama 3D yazıcıların yüksek kapasiteli çiplerin ihtiyaç duyduğu ölçekte baskı yapamaması.
Özel tasarımlı kulaklık ve hoparlörleriyle tanınan Libratone, sporculara özel yeni bir modeli satışa sundu. “UP” kodlu kulaklık emsallerinin aksine kulağın içine değil kepçesine yerleşiyor. Böylece hem gürültüye bağlı işitme kaybını hem de kullanıcısının ortam seslerinden kopmasını engelliyor. 23,5 gram ağırlığa ve 15 mm hoparlöre sahip cihaz 129 euro fiyata sahip.
Samsung’un Arjantin ofisi 2015 senesinde “Safety Truck” diye bir konsept tasarlamış. Ben tesadüfen bu hafta denk geldim. Her uzun yol seyahatinin fantezisi. Kamyonun önündeki kamera görüntüsünü kasasındaki ekranlarla arkasındaki araca yansıtıyor. Böylece sollamayı daha güvenli hale getiriyor. Bir şekilde gerçeğe dönüşebilseydi kimbilir kaç can kurtulurdu. (Cannes Lions ödülüyle avunmuş olmalılar.)
Kripto Gündemi
2010 yılında kurulan dijital ödeme hizmeti Stripe’ın, stabil kriptopara girişimi Bridge’i satın almak için verdiği 1,1 milyar dolarlık teklif kabul edildi. Bu aynı zamanda kripto varlık sektöründeki en büyük birleşme oldu.
“Money Electric” adlı HBO belgeselinde Bitcoin’in gizemli yaratıcısı Satoshi Nakamoto olduğu öne sürülen Peter Todd’un hayatı kabusa döndü. Sebebi Nakamoto’nun elektronik cüzdanlarında kullanılmadan yatan milyarlarca dolarlık Bitcoin’in peşindeki “iyi niyetli şahıslar”.
Göklerden Gelen Haberler
ABD merkezli “Rocket Lab” firması uzay seyahatlerine yönelik şimdiye dek üretilen en büyük kompozit rokete imza attı. Normalde yüzlerce kat karbon fiber katmanın elle birleştirilmesiyle gerçekleşen ve haftalar süren üretim, şirketin kendi geliştirdiği 3D yazıcılar sayesinde sadece 1 günde tamamlanabiliyor. “Neutron” adlı aracın ilk denemesi 2025’te gerçekleştirilecek.
Amazon’un kurucusu Jeff Bezos’un uzay girişimi “Blue Origin” teknik özelliklerini geliştirdiği ve yeni işlevler kazandırdığı “New Shepard” adlı uzay aracını insansız olarak denedi. Fırlatılışı takip eden 4 dakikalık tırmanmanın ardından araç platforma başarıyla indi.
Avrupa Uzay Ajansı, bütçe artışları ve gecikmeler sebebiyle toplu işten çıkarmalara hazırlanıyor. Gidişatı engellemek için Genel Direktör Josef Aschbacher, kuruma üye 22 ülkenin yöneticilerine “pamuk eller cebe” dedi. Zararının en büyük kısmı, bir türlü kara geçemeyen uydu hizmetlerinden kaynaklanıyor.
Sağlık Olsun
“Heliospect Genomics” adlı ABD’li bir şirketin tüp bebek tedavisi gören çiftlere 50 bin dolara varan bedel karşılığında embriyo analizi yaptığı ortaya çktı. Yasalara aykırı bu uygulamanın vaadi, döllenme öncesi sağlıklı ve ileri zekalı embriyoları seçerek “riski azaltmak”.
Böylelikle bu haftayı da özetlemiş oluyoruz. Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Haddini Aşan Yaşam Rehberi Podcast’lerinize yorum yazabilmeyi çok isterdim, belki de dinlediğim platformdan dolayı, Apple Podcasts, yazamıyorum. Abone olduğum en iyi seri diyebilirim. Bazen bölümleri tekrar tekrar dinliyorum, bazen geri dönüp şu konu nerede geçmişti diye eşeleniyorum. Tavsiye ettiğim kişilerle iyi ki paylaşmışsın diye Sizin adınıza övgüleri beğenileri ben alıyorum. Tavsiye ettiğim Türk kökenli Amerikalı Doktor arkadaşım Boston’da her sabah, işe giderken dinlediğini, benimle en iyi seri hakkında hemfikir olduğunu ta oralardan ifade ediyor. Elinize sağlık. Haddinizi aşmaya devam edin lütfen. Hürmetle.
haberleri okumak iyi güzel de bazen insan kendine hakim olamayıp linkleri tıklıyor;
ve pazarımız mahvoluyor!
misal sabahtan beri 3D pcb hikayesine dalıp gittim.
tam 3d transistör hikayelerinden kendimi alıp geri geldim, bu defa safety truck hikayesi beni benden aldı.
adam olan kamyon şoförleri zaten sol sinyal çakıp arkadakine sollayabilirsin diyor ve bunun bir ileriki adımı koca bir ekran ve kamera sistemi değil, ucuz ve pratik olması babında öne bir lidar ve arkaya yeşil led. misal kamyonun arkasındaki yeşil ışığın yanması en az 50 m öteside yolun boş olduğu ve sollama yapılabileceğini göstermesi.
fikre sıcak bakanlar çok olursa, elimdeki ai projesini bırakacağım söz!