Dünya Halleri: 191
17 - 23 Mart 2025 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
Mart ayının (kendi adıma) sakinliğini bahane ederek iki hafta önce yurtdışına çıkmıştım. Birkaç hafta daha Türkiye’den uzakta olacağım. Bülteni hazırlarken o meşhur alıntı zihnimde yankılandı durdu:
“Türkiye, evlatlarına kendisinden başka bir şeyle meşgul olmak imkanını vermiyor.” (Ahmet Hamdi Tanpınar)
Bu hafta Oksijen gazetesinde teknoloji sektörünün tam göbeğinde durduğu yeni Soğuk Savaş stratejisini ele aldım. Yumuşak ile sert güçlerin arasında yeni bir form. Beyaz ile mavi yaka arasındaki yeni prekarya kitle gibi.
Blogumda MIT Üniversitesi’nden ayrılan bir grup akademisyenin kurduğu girişimle Minecraft oyun evreni içindeki yapay zeka simülasyonuna yer verdim. Yazıdan ilginç bir ayrıntı: Her birini yapay zekanın kontrol ettiği karakterler zamanla kendi para sistemini ve ekonomisini oluşturmuş. Botları kendi cemaatlerine katmak isteyen rahipler en çok para harcayan kesim olmuş!
Podcast yayınım “Haddini Aşan Yaşam Rehberi” ise bu bölümde “Hugo’daki çocuk Tolga Abi’ye küfretti mi?” sorusunun izinden giderek hatıralara daldı.
Genel Gündem
OECD’nin Türkiye’de genellikle mahcubiyetle anılan PISA testleri dünya geneli için de pek iç açıcı haberler içermiyor. Test sonuçları üzerinden yürütülen incelemeye göre küresel çapta 2010 yılında zirve yapan akıl yürütme ve problem çözme yeteneğimiz hem öğrencilerde hem de yetişkinlerde 2012’den itibaren düşüşe geçmiş. (Umarım anladınız 😜)
Fransız araştırma görevlisi Philippe Baptiste, bir mesleki kongre için ABD’ye doğru yola çıktı. Ancak gümrük kontrolünde incelenen bilgisayar ve cep telefonunda ABD Başkanı Donald Trump’a yönelik eleştirel içerikler bulununca tüm cihazlarına el kondu ve Fransa’ya geri gönderildi.
Ek bilgi: ABD’deki yeni düzenleme uyarınca gümrük polisinin ABD vatandaşı olmayan ziyaretçilerin tüm cihazlarını tarama ve el koyma yetkisi bulunuyor.)
Birleşik Arap Emirlikleri 10 yıllık bir takvim çerçevesinde ABD’nin yapay zeka, yarıiletken, enerji ve imalat altyapısına yönelik 1,4 TRİLYON dolarlık yatırım taahhüdü verdi.
Google’ın çatı şirketi Alphabet, geçtiğimiz sene bulut bilişim altyapısını daha güvenli hale getirmek üzere İsrail merkezli “Wiz” adlı girişimi satın almak için 23 milyar dolarlık teklif vermiş ancak reddedilmişti (156. sayıda değinmiştim). Alphabet bu hafta teklifini 32 milyar dolara güncelleyince anlaşma sağlandı. Önümüzdeki sene tamamlanacak birleşme Google’ın kurumsal tarihindeki en yüksek bedelli alışverişi olacak.
Ek bilgi: ABD’li girişim sermaye fonlarının son dönemde İsrail merkezli savunma sanayi girişimlerine yönelik yatırımlarında belirgin bir artış gözleniyor. Bu gruplar arasında ABD istihbarat kurumu CIA’e bağlı IQT yatırım fonu da bulunuyor. (İsrail’de son 1 yıl içinde savunma odaklı teknoloji girişimlerinin sayısı 160’dan 300’e ulaşmış durumda.)
Aralarında Airbus’ın da yer aldığı Avrupa merkezli 90’dan fazla teknoloji şirketi, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’e bir açık mektup göndererek kıtanın stratejik bağımsızlığını koruyabilmesi için bir egemen altyapı fonu oluşturulmasını talep etti. Çin ve ABD arasındaki artan gerilime dikkat çekilen mektupta özellikle çip üretimi ve kuantum teknolojilerine odaklanılması öneriliyor.
Ek bilgi: Bu sürece paralel olalrak İtalya, Fransa, Almanya, Hollanda ve İspanya’nın da dahil olduğu bir Avrupa koalisyonu kıtadaki çip endüstrinin gelişimi için çalışmalara başladı.
Analist Jeff Pu, Apple’ın Çinli tedarikçilerle imzaladığı anlaşmalar ışığında ilk katlanabilir iPhone modelini 2026 yılının ilk yarısında çıkaracağını öne sürdü. Bu hamlenin mevcut cihazlarını yenilemek için yeterli gerekçe bulamayan kullanıcıları harekete geçirerek düşen iPhone satışlarını dengelemesi bekleniyor. Katlanır iPhone’un 5,5 inç ekrana sahip olması, açıldığında 7,8 inç büyüklüğe ulaşması ve 2 bin doların üstünde fiyatla satılması bekleniyor.
Ek bilgi: Apple bu hafta ayrıca katlanabilir ekranlı ve kameralı bir saat patent başvurusu yaptı.
Tesla “Cybertruck” adlı kamyonet serisini sekizinci kez geri çağırdı. Kasım 2023’ten itibaren üretilen 46 bin aracı kapsayan tamirat kapsamında şarj bağlantı parçaları değiştirilecek. Aklıma hep lansmanındaki o unutulmaz “zırhlı cam” vakası geliyor.
BU SAYININ DESTEKÇİSİ
Odeabank'ın Kültür ve Yaşam Dergisi: O'mag İlkbahar Sayısı Yayında!
Odeabank’ın her mevsim yayınladığı O’mag dergi bu sayısında ilkbaharın enerjisini ve tazeliğini yansıtan içerikleriyle dopdolu. Bu sayıda seyahatten sürdürülebilirliğe, gastronomiden ekonomiye pek çok ilgi çekici konu var.
Neler var?
Gündelik hayatımızda yapacağımız basit değişiklikler ile sürdürülebilirliğe katkı sağlamak için karbon ayak izimizi azaltmanın yolları neler?
Ülkemizde çevreye duyarlı ve yerel ürün kullanımları ile harika lezzetler yaratan, sürdürülebilir mutfağın gözdesi restoranlar hangileri?
Yatırım dünyasına hiç giriş yapmamış kişilerin bile sürekli duyduğu ama anlamını bilmediği karmaşık finansal terimlerin anlamları nedir?
Seyahat planlamak için ideal zamanlardayız. Yurt içi ve yurt dışında ilkbaharın en güzel rotalarını merak ediyor musunuz?
Yatırımda aklın yolunu, müzikte kalbinin sesini dinleyenlerin radyosu Odea Radyo’nun öne çıkan programlarına göz atmak ister misiniz?
Tüm bu soruların cevabını bulabileceğiniz O’mag ilkbahar sayısına, Time Out dergisiyle birlikte veya odeabank.com.tr üzerinden ulaşabilirsiniz.
Herkese keyifli okumalar!
Dünyayı Saran Ağ
Telegram’ın kurucusu Pavel Durov, uyuşturucu ticareti ve kara para aklamaya göz yummak ve mahkeme kararlarını uygulaMAmak suçlamasıyla geçtiğimiz Ağustos ayında Fransa’da tutuklanarak cezaevine konmuştu. 5 milyon euro kefalet ile tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakılan Durov, bu hafta yargıcın Fransa’yı kısa süreli terk etmesine izin vermesinin ardından şirketinin merkezinin de yer aldığı Dubai’ye döndü.
Yapay Zeka Gündemi
İtalya’nın sağ liberal gazetesi “Il Foglio”, başlıklarından haber metnine kadar tamamen yapay zeka tarafından yazılan 4 sayfalık bir ek yayımlamaya başladı.
Yapay zeka (YZ) sektörünün yükselişine paralel olarak trilyon dolarlık şirketler ligine giren çip tasarımcısı Nvidia’nın CEO’su Jensen Huang, bu hafta düzenlenen yıllık geliştiriciler toplantısında Blackwell Ultra, Vera Rubin ve Feynman çiplerini tanıttı. Şirket ayrıca bir kuantum bilişim laboratuvarı da kuracaklarını duyurdu.
Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Kar amacı gütmeyen “Earth Fire Alliance” ile Google ortaklığıyla geliştirilen ve yangınları erken tespit etmek için tasarlanan FireSat uydu takımyıldızının ilk temsilcisi yörüngeye oturdu. 2030 yılına kadar 50 uyduya ulaşacak sürü, 25 metrekare küçüklüğündeki yangınları dahi tespit edebilme özelliğine sahip.
İnsansı (humanoid) robotlarıyla nam salan Boston Dynamics, “Atlas”ın yeni sürümüyle bu hafta çıtayı bir kademe daha yükseltti. Bu kategorinin ismini “fazlasıyla insansı” olarak güncellemeyi teklif ediyorum. İzliyoruz.
Batı Japonya Demiryolu Şirketi, yeni istasyonlarını güçlendirilmiş çimento alaşımı kullanan 3D yazıcılarla üretiyor. Toplam inşaat süresi “6 saat”.
ABD / Pennsylvania Üniversitesi’nden bir ekip bulunduğunuz mekanda sesleri kulaklık takmadan sadece sizin duyabileceğiniz şekilde yansıtan bir teknoloji geliştirmiş.
Elektrikli otomotiv üreticisi BYD, neredeyse fosil yakıtlı araçlar kadar hızlı şarj olabilen yeni nesil pile sahip modellerini sergiledi. Çinli markanın Nisan ayında satışa sunulacak yeni seri, yine BYD’nin geliştirdiği 1.000 kilovatlık istasyon ile yalnızca 5 dakikada 400 kilometre menzil sunacak seviyede şarj edilebiliyor. Duyurunun ardından hissesi yüzde 6 yükselen markanın toplam değeri 162 milyar dolara ulaşarak Volkswagen, Ford ve GM’in toplamını geride bıraktı.
Mercedes durur mu; yapıştırmış cevabı. Gerçi iddiası farklı: Yeni CLA serisi 10 dakikalık şarj ile 800 km menzil sunuyor.
Japon aksesuar üreticisi Elecom, dünyanın ilk sodyum-iyon alaşımlı pilli power-bank cihazını satışa sundu. “Na Plus” adı verilen ürün hem çevre dostu hem de -30 ile +50 derece santigrat aralığında dahi verimli çalışabilme özelliğine sahip.
Ek bilgi: Sodyum-iyon piller lityum-iyon pillere kıyasla çok daha yaygın bulunabilen bileşenlerden üretilebiliyor fakat mevcut seviyede hem daha büyük hacme hem de yüksek maliyete sahipler. Örneğin Elecom’un tanıttığı Na Plus, 9 bin mAH kapasitesine rağmen lityum-iyon tabanlı rakiplerinden 350 gram daha ağır ve 3 kat daha pahalı.
Brüksel, Avustralya ve Hong Kong'dan bir araştırma ekibi giyilebilir cihazlar için pil kullanmadan enerji sağlayabilen bir yöntem geliştirdi. İki yüzeyin sürtünmesiyle elektrik üretimini sağlayan triboelektrifikasyon yöntemini kullanan çözüm için nano boyutta boncuklar kullanılılıyor.
Koreli araştırmacılar genetik olarak programladıkları bir bakteri türüyle sadece glikoz kullanarak plastik benzeri biyolojik polimer üreten bir yöntem keşfetti. Bakterilerin ürettiği bu biyoplastik, doğada kolayca çözülebiliyor.
Göklerden Gelen Haberler
Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki görevlerini tamamlayan iki ABD’li astronot ve bir Rus kozmonot grubu, Boeing üretimi Starliner aracının arıza yapması sebebiyle 9 aydır görev yerinde mahsur kalmıştı. Ekip bu hafta SpaceX şirketine ait bir kapsül ile Dünya’ya dönmeyi başardı.
Sağlık Olsun
Aalto ve Bayreuth Üniversitesi’nden araştırmacılar, insan derisinin özelliklerini taklit edebilen ve kendini onaran bir hidrojel geliştirdi. Bu materyal kendini 4 saat içinde yüzde 90 oranında, 24 saat içinde ise tamamen yenileyebiliyor. Potansiyel kullanım alanları: Yara tedavisi, rejeneratif tıp ve yapay deri teknolojileri.
İnsan odaklı mevcut tanı yöntemlerinde rahim kanserinin tespit oranı yüzde 81 seviyesinde. Avustralya / Charles Darwin Üniversitesi bu oranı yüzde 99,26’ya ulaştıran bir yapay zeka modeli geliştirdi. “ECgMLP” adlı çözüm çıplak gözle görülemeyecek küçüklükteki erken evre oluşumları belirleyebiliyor.
YZ modellerinin parladığı bir diğer alan da “terapi”. Claude, ChatGPT-4o ve Gemini gibi modellerin giderek daha empatik ve kişisel yanıtlar verebilir hale gelmesiyle (özellikle Claude) son dönemde duygusal destek ve yaşam koçluğu gibi alanlarda yoğun bir kullanıma sahne oluyor. Sohbet botları, özellikle ASD (otizm spektrumu bozukluğu) ve ADHD (dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu) bireyler için daha rahat bir ifade alanı sunabildiğinden dolayı tercih ediliyor.
Dilerseniz Patreon sayfam üzerinden bu çabamı maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Emeginize saglik, yine harika olmus. Surekliligin ve devamliligin ne kadar onemli ve kolay olmayan bir sey oldugunun ispati olmus bu haftaki dunya halleri. Hepimiz en iyi yaptigimiz seyleri her durumda yapmaya devam edersek aslinda bir seyler degisecek. Giristeki alinti gecerliligini daha uzun yillar koruyacaga benzer, Toronto`dan selamlar...
Sağ olun. Var olun. Her daim neşe ve sevinçle dolu olsun hayatınız.