Dünya Halleri: 228
01 - 07 Aralık 2025 tarihleri arasındaki kayda değer gelişmeler.
Bu hafta yapay zeka sektöründeki başdöndürücü yarışın parlattığı en beklenmeyen meslek grubunu yazdım: İnşaat İşçiliği. “Parayı betona mı yatıralım?” tartışmasının boşa çıktığı tek alan olabilir.
Blogumda Türkiye’nin gündemine bir anda giren vatandaşlık maaşı kavramının ayrıntılarına bakan bir derleme yayımladım. Yüzyıllardır tartışılan bu kavramın bizdeki uygulama taslağı, vatandaşlık maaşından çok esasen bir “açlık tazminatı”…
Podcast yayınım “Haddini Aşan Yaşam Rehberi” ise bu haftaki bölümünde kimi zaman başımızı derde sokan, kimi zamansa mahcubiyete ve vicdan azabına dönüşen yanlış kararları neden ve nasıl verdiğimize bakıyor. Eğlenceli, feyizli bir yayın oldu. Bir kesiti aşağıda. Tamamını dinlemek ya da izlemek isterseniz, buradan buyrun. Karar sizin. Yanlış yapmayın!
Şimdi gelelim dünyada olup bitenlere.
🌍 Genel Gündem
2025’in sosyal sinyalleriyle ilgili 441 karelik DEV bir sunuma denk geldim. Mevcut durumun güzel bir özeti olmuş. Meraklısı kaçırmasın.
Transhümanistler için ibretlik bir haberle devam edelim. ABD’de yaşayan Zi Teng Wang adlı sihirbaz, bir gösterisinde kullanmak için yıllar önce eline RFID çip yerleştirmiş. Tutmayınca çipe Bitcoin cüzdanını bağlamış. Fakat bağlantısı çalışmaz hale gelip yeniden programlamaya karar verince çipin şifresini unuttuğunu fark etmiş. Buyrun cenaze namazına.
Adobe Analytics şirketinin raporuna göre ABD’de “Kara Cuma” (Black Friday) dönemindeki siparişlerde yapay zeka kaynaklı trafiğin oranı yüzde 805 arttı. Küresel ölçekte ise yapay zeka botları ve otonom alışveriş temsilcileri (agent) 14,2 milyar dolarlık satışa aracılık etti.
Samsung, 3 kez katlanabilir “Galaxy Z TriFold” modelinin resmi tanıtımını yaptı. Tamamen açıldığında 10 inçlik ekran boyutuna ulaşan model “Snapdragon 8 Elite” işlemciye, 16GB belleğe, 5 bin 200 mAh pile ve arka yüzeyinde 3 kameraya sahip. Yurtdışı satış fiyatının 3 bin dolar civarında olması bekleniyor.
Bilmem hatırlar mısınız, metaverse diye bir şey vardı. Hatta Facebook onun hevesiyle ismini Meta olarak değiştirmişti. Görünen o ki Mark Zuckerberg de yılmış ve metaverse kaynaklarını akıllı gözlüklere kaydırmaya karar vermiş.
Çin Merkez Bankası, 2021 yılında yasaklanmasına rağmen yeniden hız kazanan kriptopara madenciliği sebebiyle bir uyarı yayımlayarak bu tür paraların yasal olmadığını ve bu paralarla yapılan tüm ticari işlemlerin yasadışı faaliyet sayılacağını hatırlattı.
🧑🏻💻 Dünyayı Saran Ağ
Video platformu Netflix, haftalar süren çekişmede verdiği son teklifle Paramount Skydance ve Comcast’i geride bırakarak Warner Bros. Discovery grubunu 72 milyar dolara satın aldı. Böylece Game of Thrones, Harry Potter, DC (Batman, Superman) gibi yapımlara ek olarak HBO Max’in 130 milyon abonesine de sahip oldu. Anlaşmanın tamamlanması için ABD ve Avrupa’nın rekabet kurullarının onayı gerekiyor.
Sene sonu geldi, müzik platformu Spotify’ın kimin ne dinlediğini özetleyen meşhur “Wrapped” sezonu açıldı (Bu vesileyle Haddini Aşan Yaşam Rehberi dinleyicilerine teşekkürlerimi sunuyorum). Ortaya çıkan ayrıntılar ilginç:
Spotify’a her gün 120 bin yeni şarkı yükleniyor.
Yeni şarkıların beşte birini yapay zeka ile üretilenler oluşturuyor.
Kullanıcıların çoğu ne dinleyeceğini “Keşfet” algoritmasına bırakıyor. Bu algoritmalar da kendince “sakıncalı” şarkı ve şarkıcıları görmezden geliyor.
Eski şöhretler dinlenmeye devam ederken, yenilerin tutunması ise 10 yıl alıyor.
Rusya, “ileri demokrasi” adına iki önemli karar daha aldı. İlk olarak (Türkiye’nin de vaktiyle engellediği) Roblox’a erişim engeli getirdi. Ardından Apple’ın iletişim uygulaması FaceTime’ı “teröre hizmet ettiği” gerekçesiyle (ve ortaya hiçbir delil koymadan) yasakladı.
Hindistan hükümeti, tüm cep telefonu üreticilerine devlet tarafından geliştirilen “Sanchar Saathi” adlı güvenlik uygulamasını “kaldırılamayacak şekilde yükleme” zorunluluğu getirdi. Mevcut cihazlarda da bu uygulamanın yüklenmesi bir yazılım güncellemesiyle mecburi olacak. Karara itiraz ederek uymayacağını bildiren ilk şirket Apple oldu.
Ek bilgi: Hindistan’daki bir diğer düzenleme, WhatsApp gibi tüm mesajlaşma uygulamalarının SIM kartlarla eşleştirilmesini zorunlu tutuyor.
Müzik, dizi ve film endüstrisini temsilen bir grup yapımcı şirket, korsan içerik tüketimini görmezden gelerek katkıda bulundukları gerekçesiyle internet servis sağlayıcılarını ABD’de mahkemeye verdi. Yüksek Mahkeme’de görülen ve her şirketten 1 milyar dolarlık tazminat talep edilen davanın kararı 2026 yılının Haziran ayında kesinleşecek.
Avrupa Birliği, haksız rekabet ettiği ve düzenlemelere aykırı faaliyet gösterdiği gerekçesiyle Twitter’a 120 milyon euro para cezası verdi ve yeni soruşturmalar başlattı.
Video platformu Netflix, mobil cihazlardan televizyonlara ve diğer cihazlara görüntü yansıtmayı sağlayan “Cast” özelliğini hiçbir duyuru yapmadan kaldırdı.
Ek bilgi: Netflix, Apple cihazları arasında aynı işlevi sunan AirPlay desteğini de “hizmet kalitesini sağlama” gerekçesiyle 2019 yılında kaldırmıştı.
🤖 Yapay Zeka Gündemi
YZ karşıtı “Stop AI” platformunun önde gelen isimlerinden Sam Kirchner, OpenAI şirketini silahla basıp çalışanları öldüreceğini söylemesinin ardından gruptan uzaklaştırılmıştı. Akıl sağlığının yerinde olmadığı düşünülen Kirchner, iki haftadır kayıp. Stop AI ekibinin endişeli bekleyişi ve emniyet güçlerinin arayışı sürüyor. (Yeni bir Ted Kaczynski vakası görür müyüz?)
Google’ın YZ aracı Gemini için son güncellemesi, OpenAI şirketinde kırmızı alarm verilmesine yol açtı. CEO Sam Altman, alışveriş, sağlık ve kişisel asistan gibi tüm projeleri erteleyip ChatGPT’yi geliştirmeye odaklanma kararı aldı. (Kişisel izlenimim de Gemini 3’ün ChatGPT’nin çok ötesine geçtiği yönünde.)
Bu ay üç yaşına basan ChatGPT’nin Android sürümünün beta kodlarını inceleyen bir yazılım geliştirici, hizmetin yakında “reklam destekli” bir modele geçeceğini keşfetti. Kullanıcıları hakkında emsalsiz bilgilere sahip ChatGPT, bu hamleyle hedefli reklam alanında Google’a dişli bir rakip olabilir.
Nvidia, sektördeki hakimiyetini güçlendirmek için çip tasarım yazılımı üreticisi “Synopsys” şirketine 2 milyar dolar yatırımla ortak oldu. Bu birliktelik ile Synopsys’e sağlanacak ileri teknoloji çiplerle şirketin haftalar süren simülasyonlarının saatler bazında tamamlanması hedefleniyor.
Ukrayna, sivil ve askeri alanda artan yapay zeka talebini karşılayabilmek için Google’ın “Gemma” çözümünü kullanarak kendi büyük dil modelini (LLM) geliştirmeye başladı. Oluşacak sistem, askeri yapılar başta olmak üzere ülkedeki tüm kamu ve özel sektör kuruluşlarının yeni nesil yapay zeka hizmetlerinde kullanılacak.
🧑🏻🔬 Keşif, İcat ve İnovasyonlar
Birleşik Krallık Savunma Bakanlığı, geliştirdiği “DragonFire” adlı lazer silahı ile bir tatbikat gerçekleştirdi. İskoçya açıklarındaki bir destroyerden yapılan atışlarda 650 km/s hızla uçan İHA’ların tamamı başarıyla vurularak düşürüldü. Silahın 2027’de hizmete sunulması hedefleniyor.
“Loop Biotech” adlı bir girişim, dünyanın ilk biyobozunur (doğada çözünebilen) tabutunu geliştirdi. Kenevir ve mantardan üretilen “ForestBed” adlı tabut, gömüldükten 45 gün sonra tamamen çözünüyor ve içeriğiyle toprağı besleyerek verimi artırıyor. Üretiminde hiçbir kimyasal madde, yapıştırıcı ya da metal kullanılmıyor. (395 dolar)
🧑🚀 Göklerden Gelen Haberler
Lockheed Martin’in “Skunk Works” ekibi, tarihte ilk kez bir savaş uçağının havadayken kendisine eşlik eden SİHA’yı komuta etmesini sağladı. Hava savaşında yeni bir dönemi temsil eden bu gelişme, modern askeri jetlerin giderek yükselen maliyetlerinin savunma bütçesi üzerindeki ağırlığını hafifletecek. Böylece çok daha fazla insan, çok daha ucuza ölebilecek. Ne kadar sevinsek azdır.
🩺 Sağlık Olsun
Beyne yerleştirilen ve bilgisayar ile kablosuz iletişim kurarak hareket kısıtlamalarını azaltan çipiyle gündeme gelen Neuralink, insan üzerindeki ilk uygulamayı Noland Arbaugh adlı bir ABD vatandaşında gerçekleştirmişti. Şirketin kurucusu Elon Musk, Twitter’da yaptığı açıklamada önümüzdeki sene Arbaugh’ya ikinci bir implantın ya da çip güncellemesinin düşünüldüğünü belirtti. Musk, gelecekte Neuralink kullanıcılarının hızlı refleks gerektiren video oyunlarında herkesten daha iyi performans göstereceğini iddia ediyor.
Ek bilgi: Neuralink çipi takılan bir diğer hasta Rob Greiner, Twitter hesabında “Battlefield 6” oynarken çekilen görüntüleri paylaştı. Gerçekten etkileyici.
Beyin odaklı bir diğer gelişme ise iğneyle enjekte edilebilen çipler. ABD / MIT Media Lab araştırmacıları, 10 mikron (hücreden bile küçük) boyutlu beyin çipi yapıtaşıyla mucizevi bir çözüm geliştirdi. Monositlere bağlanan çipler bu sayede (savaşçı) bağışıklık hücrelerini atlatarak beyne ulaşıyor ve birleşerek ana çipi meydana getiriyor. Fare üzerindeki deneyde ameliyat gerektirmeden enjekte edilen 14 bin çip, hedefine ulaşıp tutunarak hiçbir yan etki bırakmadan faaliyete geçti. Bu tekniğin Alzheimer, depresyon, beyin tümörleri, felç ve benzeri beyin hastalıklarında kullanılması hedefleniyor.
ABD / Cedars-Sinai Hastanesi’nden bir ekip, 20 yıllık araştırma sonucu, hasarlı DNA’yı onarabilen bir ilaç geliştirdi. Buluşun kalp krizi, inflamatuvar hastalıklar ve doku hasarı tedavisinde çığır açması bekleniyor. İlacın hayvan deneylerindeki başarısının ardından klinik deneylere başlandı.
İsrail / Rambam Göz Enstitüsü’ne bağlı bilimciler, 3D yazıcıyla üretilmiş bir kornea ile tamamen kör bir hastaya yeniden görme yetisi kazandırdı. Dünyada ilk kez kullanılan bu teknik, kornea nakli için bağışçı arayışını da ortadan kaldıracak. “Precise Bio” ekibi, aynı tekniğin kalp ve böbrek dokusu ile karaciğer hücrelerinde de kullanılabileceğini belirtiyor.
Kemik iliğimizde yeni kan hücrelerini üreten kök hücreler yaşlandıkça, bağışıklık sistemimiz zayıflıyor. Bu da anemi ve kanser riskinin artmasına yol açıyor. ABD / Mount Sinai Tıp Fakültesi’nden kök hücre biyologu Saghi Ghaffari, geliştirdiği biyolojik mekanizmayla bu kök hücreleri yeniden gençleştirmeyi başardı. Deneylerde gençleşen hücrelerin kan üretimi 8 kat arttı ve bağışıklığı zayıflatan dengesiz kan hücresi üretimi düzeldi.
Bu çabayı Patreon sayfam üzerinden maddi katkılarınızla destekleyebilirsiniz.
Haftaya yeniden görüşebilmek ümidiyle. 🙋♂️
Yine bilgilendik, kültürlendik. Çok yaşa Amirim :)
Herkesin yeni yılını şimdiden kutlarım. Sizinde elinize sağlık amirim herhalde bu blogda en çok dikkatimi çekende neuralink gelişmeleri oldu bu çipler beni çok heyecanlandırıyo gerçekten. 🫡